یکی از چالش‌های امروز رشد نامتوازن هنر در جوامع است

به گزارش ایران تئاتر،سمینار پژوهشی «بررسی تئاتر پس از انقلاب اسلامی» با حضور سید مجتبی حسینی، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، و شهرام کرمی، مدیر کل هنرهای نمایشی،  در صبح روز شنبه 6 بهمن ماه در تالار کنفرانس تئاتر شهر برگزار شد. این سمینار یک روزه صبح امروز در حالی آغاز شد که دبیر جشنواره فجر، نادر برهانی مرند، به علت تأخیر پرواز از بخش نخست این سمینار بازمانده بود و شهرام کرمی، مدیر کل هنرهای نمایشی، صحبت در خصوص دستاوردهای چهل سالگی انقلاب اسلامی را آغاز کرد.نخستین مسئله‌ای که در این سمینار پس از تلاوت قرآن و خوانش سرود ملی جمهوری اسلامی ایران به واسطه منوچهر اکبری لو، مجری این سمینار، مطرح شد اهمیت بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در تئاتر ایران پس از چهل سال است و خصوصاً به دلیل اهمیت عدد چهل در فرهنگ ایرانی، چهل سالگی انقلاب بهانه خوبی است برای بررسی نقش انقلاب اسلامی در اعتلا هنر تئاتر. از سید مجتبی حسینی، شهرام کرمی و مهدی حامد سقائیان برای سخنان بخش آغازین این سمینار دعوت شده بود.

مدیرکل هنرهای نمایشی:در چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی در مسیر ادامه دادن هنر اسلامی هستیم

در ابتدا شهرام کرمی پس از خیر مقدم به حضار، صحبت درباره تئاتر پس از انقلاب اسلامی را این چنین آغاز کرد:«این موضوع پژوهشی می‌تواند برای کنکاش بهانه و شروعی باشد و انشالله این سمینار بابی خواهد بود برای ارزیابی و نگاه به تئاتر در بستر انقلاب اسلامی.»

او ادامه داد:«ما در طول سال‌های گذشته مقالات و تحقیقات زیادی درباره سال‌های پس از انقلاب از سوی پژوهشگران و هنرمندان داشته‌ایم و تنوع این تحلیل ها چراغی است برای ادامه دادن بهتر در این عرصه. باعث افتخار است که در چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی در مسیر ادامه دادن هنر اسلامی هستیم. در واقع این از ثمرات انقلاب است که تئاتر به شکل واقعی خود یعنی هنر، تبدیل شد و مهم‌ترین اتفاق خوب، مردمی شدن تئاتر در این روزهاست.»

کرمی با اشاره به چهل سال افت و خیز هنر و تئاتر پس از انقلاب به خصوص با توجه به پستی‌ها و بلندی‌هایی که کشور از سر گذراند و یادآوری 8 سال دفاع مقدس گفت:«پس از انقلاب در سال 60 تئاتر ما هویت خودش را پیدا کرد و این حیرت انگیز است که تئاتر ایران چگونه در بحبوحه جنگ راه خودش را پیدا کرد و ادامه داد به طوری که سال‌های طلایی تئاتر ایران را می‌توان از سال 60 تا 70 شمسی دانست. درست در زمانی که ما درگیر جنگ تحمیلی بوده‌ایم.»

وی در این رابطه در ادامه گفت: «خوشحالیم که در سی و هفتمین سالگرد جشنواره فجر هستیم. زمانی که انقلاب به تثبیت خودش رسید و تئاتر ایران هویتش را پیدا کرد. ما در سال 59، 21 نمایش به روی صحنه داشتیم که تا سال 60، به 36 نمایش بدل شد. در چند سال نخست انقلاب تئاتر بازتاب شرایط انقلابی بود و آثار به موضوعات جنگ و افت و خیزهای مردمی اشاره می‌کردند. سال 60 دوره طلایی و شکوفایی تئاتر ایران آغاز شد و تئاتر آیینی، تئاتر عروسکی، گسترش تئاتر عمومی، افزایش کیفیت آموزش تئاتری کشور و انجمن‌های نمایشی در سرتاسر ایران از دستاوردهای این دوره است.»

او افت و خیزهای تئاتر را ناشی از افت و خیزهای جامعه دانست و از آنجایی که تئاتر وابسته به شرایط اجتماعی و برآورده کردن نیازهای روز جامعه ش هست، این بستر اجتماع است که سیر آن را تعیین می‌کند. او روش تحلیل سیر تئاتر را در تحلیل شرایط اجتماعی دانست. 

او در ادامه به شش دستاورد مهم انقلاب اسلامی در حوزه تئاتر اشاره کرد: « نخستین جنبه پراهمیت تئاتر بعد از انقلاب، مردمی شدن این هنر است. اگر پیش از انقلاب تئاتر جنبه روشنفکری و مخاطبین خاص خود را داشت، پس از انقلاب به شکلی وسیع در سراسر کشور وجهه مردمی پیدا کرد. دومین دستاورد افزایش هنرجویان تئاتر است. با گسترش مراکز آموزشی تعداد فارغ‌التحصیلان و کارشناسان تئاتر افزایش یافته است. هر ساله بین 1700 تا 2000 هنرمند تئاتر از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند و این به معنی گسترش جامعه تئاتر است که البته این مسئله که چقدر می‌توان از آن‌ها بهره برد پرسش قابل بررسی‌ای است ولی روند رشد جامعه تئاتری غیر قابل انکار است.»

شهرام کرمی در ادامه دستاوردهای انقلاب اسلامی گفت:«گسترش سالن‌های نمایشی یکی دیگر از دستاوردهای انقلاب است. ما 1225 سالن نمایشی در سرتاسر کشور داریم که این به نوبه خود رقم قابل توجهی است و در دوران انقلاب دسترسی به آن ممکن شده است. هرچند که همچنان با توجه به تراکم جمعیت بالأخص در شهرستان‌ها نیاز احساس می‌شود ولی نظر به اینکه احداث سالن‌های جدید زیر ساخت‌ها و زمان ویژه‌ای نیاز دارند انقلاب اسلامی در این زمینه پرافتخار عمل کرده است و نمی‌شود از این افزایش سالن چشم پوشی کرد. علاوه بر این جشنواره‌های متعددی که برگزار می‌شوند رونق این هنر را بیشتر کرده‌اند. در کشور سالانه 82 جشنواره تئاتری برگزار می‌شود که البته در مورد آن حرف و انتقاداتی نیز هست. انتقادات به تخصیص جشنواره به هنر برای هنر بودن و جدا شدن تئاتر از مردم اشاره دارد ولی واقعیت امر این است که ما پس از انقلاب گسترش ویژه‌ای داشتیم و حتی اگر تعدد این جشنواره‌ها آفت باشد، جشنواره‌های کلیدی مثل فجر، تئاتر عروسکی، جشنواره آیینی سنتی، کودک و نوجوان و حتی سایر جشنواره‌هایی که به واسطه محل‌های دیگر برگزار می‌شوند مثل سوره مهر یا کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، به پیشبرد هنر تئاتر کمک شایانی کرده‌اند.»

او در ادامه پس از یادآوری حضور تئاتر امروز ما در بسترهای بین‌المللی از این دستاورد به عنوان مهم‌ترین دستاورد یاد کرد:«ارتباطات بین‌المللی تئاتر کشور ما از دهه هفتاد آغاز شد و منجر به فعالیت گسترده در این زمینه شد. هنرمندان کشورمان در یک روند مثبت و مؤثر تئاتر ایران را به در مقایسه با تئاتر باقی کشورها، در یک جایگاه فاخر قرار دادند. شاید ما از نظر زیرساخت‌ها و امکانات و افراد فنی همچنان دچار مشکل هستیم ولی حضور هنرمندان ایرانی در سطح بین‌المللی نمایانگر آن است که به لحاظ فکری کاملاً همپا هستیم و حضور این هنرمندان بدون وابستگی دولتی و با تلاش خود هنرمند در عرصه بین‌المللی رقم خورده است و این مسئله نوید بخش استقلال هنرمندان به خصوص در بخش بین‌الملل است.»

وی در خصوص آخرین دستاورد انقلاب اسلامی در زمینه تئاتر، تنوع آثار، توضیح داد: «در راستای گسترش انواع و اقسام تئاتر در جهان ما نیز توانستیم از این اتفاق در کشورمان نیز بهره بگیریم. تئاتر خیابانی نمونه بسیار خوبی برای این اتفاق مبارک است که شکل گرفته و در مسیر پیش می‌رود. هر چند سرمایه‌ها و زیر ساخت‌ها هنوز محدودند ولی تئاتر انقلاب میراث دار تفکر انسانی بود.»

او با آرزوی خیر برای تئاتر کشور به صحبت خود خاتمه بخشید. 

مهدی حامد سقائیان:زیباشناختی در بستر وقایع اجتماعی است که معنی پیدا می‌کند

در ادامه صحبت‌های شهرام کرمی، مهدی حامد سقائیان، دبیر علمی سمینار از برگزاری این سمینار به عنوان یک چراغ روشن و روشنگر یاد کرد و تئاتر و انقلاب و تأثیر انقلاب بر تئاتر را زمینه مناسبی برای پژوهش دانست و از جای خالی پژوهشگری در کنار آموزشگری و آفرینش گری ابراز نارضایتی کرد: «40 سال می‌گذرد و هنوز پژوهشگران و هنرمندانی نمی‌دانند که دستاوردهای انقلاب در زمینه تئاتر چه بود. این مسئله در کمتر کشوری اتفاق می افتد. ارزش‌های زیباشناختی به خودی خود ملاک نیست و همیشه آن زیباشناختی در بستر وقایع اجتماعی است که معنی پیدا می‌کند. همیشه هر انقلابی بر فرهنگ و هنر تأثیر می‌گذارد و اینکه هنرمندان درباره انقلاب چه فکر می‌کنند.»

او ادامه داد: «5 چکیده برای سمینار تئاتر در انقلاب نتیجه‌ی ضعیفی است اما خبر خوبی که وجود دارد این است که با توجه به حضور کمتر پژوهشگران روتین جشنواره در این جشنواره با اسم‌های تازه‌ای روبرو هستیم که مقالات بسیار خوبی ارائه کردند و من به شخصه لذت بردم.»

او تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب را در تحلیل وضع موجود دانست و پر کردن این فاصله را مهم شمرد.

معاون امور هنری وزارت ارشاد تئاتر:یکی از چالش‌های امروز رشد نامتوازن هنر در جوامع است

در ادامه سید مجتبی حسینی، معاون امور هنری وزارت ارشاد تئاتر را آیینه‌ای بازتاب کننده برای وضع اجتماع و معیشت و مردم دانست و آن را در این زمینه از سایر هنرها جدا ندانست. او از انقلاب به عنوان نقطه عطف مهمی در تاریخ ما یاد کرد و یکی از افتخارات آن را گسترش هنر در سطح مردمی دانست: «امروز پس از چهل سال دوره‌های مختلف تئاتر را بررسی خواهیم کرد و این بررسی چراغ راهی برای آینده تئاتر کشور است.»

وی در ادامه با تشکر از دکتر سقائیان بابت اثر نگرفتن از آمار و ارقام گفت:«یکی از چالش‌های امروز رشد نامتوازن هنر در جوامع است. نامتوازن بودن این پراکندگی چنان به چشم می‌آید که شاید حتی آمار گسترش خوشحال کننده را تحت تأثیر قرار دهد. زیر ساخت‌ها در همه جا با یکدیگر همخوان نیست. شهرها رشد کرده‌اند اما در این میان زیر ساخت‌های تئاتری برای همه به آن میزان رشد نکرده است. متقاضیان بسیارند و عرضه بسیار کم. شهرهایی که می‌توانند مهد هنر و جایگاه مناسبی برای تئاتر بشوند با کمبود این زیر ساخت‌ها در تئاتر مواجه‌اند.»

او این انتقاد را به رویدادهای نمایشی نیز وارد کرد و بیان کرد:«رویدادهای نمایشی نیز صرفاً از نظر تعداد افزایش پیدا کرده‌اند و به جای تاکید بر ثمره تنها بر تعداد تاکید شده است.»

معاون هنری پس از تبریک پیشاپیش سالگرد انقلاب اسلامی و تولد تئاتر شهر، در اتمام سخنانش به اهمیت مطالعه‌های کاربردی و شناخت ظرفیت هنر و قدردانی از آن و توجه به همه سلیقه‌ها اشاره کرد و گفت: «امیدواریم این نشست‌ها ماهانه و حتی فصلی ادامه دار باشد و نه اینکه بازگشت مجدد ما به این مسئله در پنجاهمین سالگرد انقلاب اسلامی باشد.»

در این سمینار پژوهشگرانی همچون دکتر بهروز بختیاری، نیلوفر زارع، محمدرضا رسولی، پریسا کیومرثی، آیدا حق نژاد، دکتر حمیدرضا افشار، سید حسین رسولی، سید محمد مداح حسینی، مرجان پورغلامحسین، میرمحمدرضا حیدری و دکتر غلامحسین دولت آبادی مقالات خود را ارائه می‌کنند.

ضمناً حمید نیلی (مدیر عامل انجمن هنرهای نمایشی)،محسن سلیمانی (سرپرست انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس), محمود فرهنگ (مسئول کانون تئاتر دینی)، مجید گیاهچی(دبیر شورای مشورتی هنرهای نمایشی)،کریم اکبری مبارکه، محمد ساربان، محمد دشتگلی، نصرالله قادری، آرمان طیران، مهدی صفاری نژاد و وحید لک  از مهمانان دیگر این برنامه بودند.