سانتی متر؛ نمایشی از چهار نسل مختلف زنان و مردان

نمایش سانتی متر یک نمایش اثر گذار اجتماعی در باره چالش های طبقه پایین جامعه است که برای زیستن باید بتوانند با این چالش ها مقابله کنند. مرتضی شاه کرم نویسنده، کارگردان و بازیگر نمایش سعی کرده با نگاه موجز و خلاقانه این چالش ها را به تصویر بکشد.

مرتضی شاه‌کرم، نویسنده، بازیگر و کارگردان مستعد خرمشهری سال 96 را موفق به پایان رسانید و 97 را موفق‌تر آغاز کرد. درسال قبل نمایش سانتی متر درششمین دوره جشنواره تئاتر شهر برنده جوایزمتعددی شد و متن نمایشنامه عندازمطالبه در بخش متون جشنواره تئاتر فجر بهترین اثر انتخاب شد. عمده موفقیت این هنرمند با نمایش های دفاع مقدس عجین شده و کارهای ماندگاری در این عرصه روی صحنه اجرا کرده است. شاه کرم فعالیت‌های هنری خود را از سال 1373 با شرکت در دوره‌های آموزش بازیگری تئاتر در شهرستان خرمشهر آغاز نموده و سال 1375 در اولین تجربه‌ی حضورحرفه‌ای‌اش در تئاتر موفق به دریافت عنوان بهترین بازیگرمرد جشنواره‌ی امور مساجد استان خوزستان گردید. نوبت یعنی بعدی و خنده گندم که رویای آرد از جمله کارهای مهم کارنامه کاری شاه کرم محسوب می شوند. نمایش سانتی متر فروردین و اردیبهشت امسال در تماشاخانه انتظامی خانه هنرمندان ایران و تالار استاد انتظامی تماشاخانه ایرانشهر به صحنه رفته است. در این نمایش محسن پوشایی، مسعود شامی، پروا آقاجانی، ابتسام بغلانی، ماهان عابدی، سارینا رزاق‌مرندی و ابوالفضل جلیلیان به عنوان بازیگران، سرپرست: سامان خلیلیان، مدیرتولید: مسعود شامی خاتونی، دستیارکارگردان و برنامه ریز: پروا آقاجانی، مدیر اجرایی: علیرضا طاهری مقدم، مدیر صحنه: فرید کیامرثی، طراح صحنه: میلاد خرمن بیز، طراح لباس: آرزو ذوالفقاری، طراح پوستر و بروشور: مهدی دوایی، طراح نور: مسلم رضایی، مشاور رسانه ای: میترا رضائی، ساخت تیزر: محمد علیپور و امیر کامیابی، موسیقی تیزر: آرمین داوودی وعکس: پریسا خسروشاهین حضور دارند. با مرتضی شاه کرم درباره اجرای نمایش سانتی متر گفت وگویی انجام داده ایم.

اجرای نمایش سانتی متر چگونه شکل گرفت؟

مدت‌ها مترصد فرصتی بودم تا بتوانم نمایشی با تکیه بر اصول شهری روی صحنه اجرا داشته باشم و در نمایش سانتی متر به بحث فرهنگ زندگی در آپارتمان ها پرداختم. آپارتمان هایی که روز به روز کوچک و کوچک تر می شوند. ایده این نمایش بر اساس محل زندگی خودم شکل گرفت.

معمولا آثاری که برآیند تجربیات شخصی نویسنده ، هنرمند و کارگردان هستند آثار ماندگار و قابل قبولی هستند؟

همینطور است؛ تجربه کردن درست مثل قضیه پژوهش است و موقعی که هنرمند می خواهد در اثرش دغدغه مردم را بیان کند، باید این دغدغه را تجربه کرده باشد و خوشبختانه اغلب مخاطب سانتی متر با دیدن نمایش با آن ارتباط برقرار می کند. خیلی از هنرمندان در کارشان چنین رویکردی را دنبال  می کنند و از تجربیات شخصیشان استفاده می کنند. خود من هم بعد از آمدن به تهران در مجتمع آپارتمانی که زندگی می کردم، در طبقه پایین ما یک زن و شوهر با چهار فرزند در یک محیط 40 متری زندگی می کردند و من کنجکاو بودم که بدانم این تعداد آدم چگونه می توانند در چنین محیطی حضور داشته باشند و بتوانند زندگی درست و استانداردی داشته باشند ودر کنار این ایده شروع به نوشتن متن کردم و داستان این گونه شدکه خانواده‌ای متوسط روبه پایین شهری با جمع کردن پولشان اقدام به  پیش‌خرید آپارتمانی می کنند تا بتوانند صاحب‌خانه بشوند. تا زمان آماده شدن خانه جدید و تحویل ملک به آنها برای مدتی کوتاه، مجبور می‌شوند که هفت نفری در واحدی سی‌وپنج متری زندگی کنند. فضای آن واحد موقت به‌ قدری محدود، کوچک و کم  است که محدودیت مکان به‌ شدت روی زندگی آنها تاثیر می‌گذارد. تحویل خانه جدید به تعویق می‌افتد و رفته‌رفته با گذشت زمان فشارها روی پدر خانواده بیشتر و بیشتر می‌شود تا شبی که قرار است برای آن‌ها مهمانی هم بیاید و آنها جایی برای پذیرایی ندارند و اتفاقاتی رخ می دهد. دغدغه من همواره این بود که انسان‌ها تبدیل به انسان‌های مکانیکی شده‌اند. داستان ما درباره خانواده‌های پرجمعیت و خانه‌های کوچک است.

شیوه اجرایی هم بر اساس چنین فضایی به وجود آمد؟

بله، شیوه اجرایی ما از دل نمایشنامه گرفته شده است؛ درنتیجه شیوه اجرایی ما بسیار بسته است وبه همین دلیل دریک سالن بلک باکسی باید اجرا  می شد.

خیلی از مردم امروز جامعه به لحاظ شرایط مالی در موقعیت مشابهی با این خانواده قرار دارند؟

برای این اقشار جامعه مسکن ، بحث کلیدی و مهمی است و بسیار تعین کننده در نوع زندگیشان .

این  محدود و کوچک بودن مسکن در نوع رابطه بین اعضا یک خانواده تاثیرات زیادی دارد که بیشتر مخرب است؟

بله، هر کدام از اعضا این خانواده با شخصیت خاص و قصه مخصوص به خودشان در درام داستان حضور دارند و این قصه ها در جایی به هم مرتبط می شوند و فضای محدود خانه تاثیر زیادی روی این رابطه با خودشان و اجتماع  دارد.

 آیا آپارتمان را می توانیم شخصیت هشتم نمایش بدانیم؟

بله، آپارتمان دارای شخصیت و هویت است ودر ایجاد درام نقش دارد. لباس هایی هم که برای بازیگران نمایش انتخاب شده دارای شخصیت هستند و لباس پدر را به چند بخش تقسیم کردیم و به لباس سایر شخصیتهای نمایش الصاق کردیم تا نشان بدهیم فداکاری پدر برای رهایی خانواده از چنین شرایطی چقدر واقعی و صادقانه است.

در این نوع از نمایشها که تعداد زیادی بازیگر در فضای محدودی بازی دارند طراحی میزانسن و حرکات آنها کار دشواری به نظر می رسد. در این زمینه چگونه عمل کردید؟

کار دشواری بود و هر چقدر کار سخت تر باشد انجامش لذت بخش تر خواهد بود و اینکه در یک فضای سه و نیم در سه و نیم متری چگونه بازیگران بتواند ضمن دیالوگ گفتن حرکت و اکت داشته باشند بحث بسیار جدی برایمان بود و بسیار روی این قضیه کار کردیم تا نمایش و فضایش از ایستا بودن خارج بشود. مبنای کلی کار این بود که یکی باید می ایستاد تا دیگری بنشیند و یکی باید از صحنه خارج می شد تا بازیگر دیگری ورود پیدا کند واین الگو ما را به سمت یک شیوه اجرایی کمتر تجربه شده در تئاتر برد .

 چقدر رابطه بین مسعود و عارف برایتان به عنوان بیس اصلی درام مهم و دارای جایگاه بود؟

سوال خوبی مطرح کردید و من را یاد موضوعی انداخت که باید مطرحش کنم. تک تک بازیگران نمایش در اجرایی شدن کار به من کمک موثری انجام دادند .

کار با یک خرد جمعی پیش رفت ؟

بله و پیشبرد اهدافی که در ذهن داشتیم و نوع رابطه دو نفره شخصیت های نمایش بسیار مهم بود. در نمایش 4 نسل مختلف از مردان حضور دارند؛ پدر بزرگ ، پدر، پسر و ماهان به عنوان نماینده نسل دهه هشتادی ها و همه شان مستاجری را تجربه کردند.

به نوعی سیر تسلسل و سرنوشت محتوم از نسل دیگری به نسل بعدی منتقل می شود؟

همینطور است؛ از طرف دیگر زنان نمایش هم چند نسل دیده می شوند و دختر کوچک این چالش را دارد که در این آپارتمان کوچک چگونه از خوستگارانش پذیرایی کند.

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی