پیوند دادن چند اثر مستقل ادبی تجربه‌ای چالش‌برانگیز بود

نمایش فرایند برگزیده بیست‌ویکمین جشنواره‌بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران به نویسندگی امیرابراهیم‌زاده وعلی کرسی‌زر، با طراحی و کارگردانی علی کرسی‌زر و دراماتورژی امیر ابراهیم‌زاده مرداد و شهریور امسال در سالن اصلی مولوی روی صحنه رفته است. فرایند در بیست‌ویکمین جشنواره‌بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران در 6 بخش کارگردانی، طراحی صحنه، طراحی موسیقی، طراحی لباس، طراحی نور و دراماتورژیکاندید دریافت جایزه بوده که از این میان موفق به کسب جوایز بهترین طراحی نور و دراماتورژی شده است.

علی کرسی‌زر در گفتگو با ایران تئاتر در خصوص نحوه شکل گیری متن این اثر گفت: متن نمایش با نگاه به سه اثر از فرانتس کافکا یعنی محاکمه، قصر و مسخ، همینطور مجموعه داستان‌های کوتاه کافکا و رمان تجاوز قانونی اثر کوبو آبه که آن هم متأثر از رمان‌های کافکا است شکل گرفته؛ در واقع فضای عمده متن بیش از همه رمان محاکمه و تجاوز قانونی را مورد توجه قرار داده است. کسی که به ادبیات علاقه مند باشد نمی‌تواند به راحتی از کنار کافکا بگذرد. طی این سال‌ها هر اثری که از کافکا می‌خواندم برایم ذهنیت‌هایی ایجاد می‌کرد و به این فکر می‌کردم که اقتباسی از مجموعه آثارش را مبنای خلق یک نمایش قرار دهم. در این مسیر ابتدا خط داستانی برایم شکل گرفت و به دنبال آن توانستیم به ساختار اصلی متن برسیم.

این هنرمند در ارتباط با درونمایه این اثر بیان کرد: فضایی که کافکا به خصوص در رمان محاکمه می‌سازد و از سوی دیگر شرایطی که کافکا خود در آن زندگی می‌کردهشباهت‌های زیادی به موقعیت کنونی ما را تداعی می‌کند؛ همین مسئله باعث شد که بتوانیم عناصر مورد نظرمان را در همراهی با عناصری که کافکا در آثارش به کار می‌گیرد به نحوی مطرح کنیم که نزدیکی بیشتری با وضعیت حال حاضر جامعه خودمان در نمایش برقرار شود. نویسندگی و دراماتورژی این نمایش را در همکاری با حمید ابراهیم زاده پیش بردم و هر دو در این ذهنیت‌هایی که اشاره شد اشتراک نظر داشتیم. پیوند دادناله مان های چند اثر مستقل و متفاوت ادبی تجربه ای چالش برانگیز بود که از طرف خودم باید عنوان کنم که چیزهای زیادی از این تجربه آموختم. موضوعی که از ابتدا برایمان مطرح بود کانسپت قانون بود که خود زیرشاخه‌های دیگری از جمله حریم و تجاوز را دارد.

کرسی زر همچنین در خصوص پیوندهای این اثر با شرایط اجتماعی امروز تصریح کرد: اولین بار در اجراهای جشنواره تئاتر دانشگاهی بود که مطمئن شدم نمایش موفق شده ذهنیت‌هایی را که در ارتباط با مشابه سازی درونمایه آثار کافکا با فضای امروزمان داشته‌ایم،به درستی به مخاطب انتقال دهد.پیش از اجرا تردید داشتم که این اتفاق خواهد افتاد یا نه اما خوشبختانه بازخوردهایی که به دنبالحضور در جشنواره و پس از آن اجراهای عمومی شاهد بودیم از این جهت اطمینان بخش بود.با همه پیوندهایی که این نمایش با فضای امروز ما دارد، اما در ساختار خود تا اندازه ای انتزاعی هم هست. در واقع نمایش بر لبه ای حرکت می‌کند که فرو افتادن در هر دو سمت آن می‌تواند به ابعاد مورد نظر ما خدشه وارد کند. به این ترتیب لازم بود تا بیش از اندازه وارد فضایی انتزاعی و ابزورد نشویم و موقیتی را ایجاد کنیم تا مخاطب بتواند نمایش را با فضا و تجربه زیسته خود دریافت کند.

این هنرمند در ادامه درباره نحوه شکل گیری فضای این نمایش بیان کرد: طراحی صحنه این نمایش تا اندازه ای متفاوت از روال معمول شکل گرفته است. آنچه در این صحنه می‌بینیم در حقیقت بخشی از ایده اجرایی اثر است. روی شکل اجرایی صحنه خیلی فکر کردم تا به نتیجه نهایی برسم اما ذهنیتی که در این ارتباط  از ابتدا برایم به روشنی مطرح بود، ایده جابه جایی‌های مکرر صحنه است. این جابه جایی‌ها به معنی تعویض صحنه‌ها نیست و همانطور که اشاره کردم بخشی از اجرا و ساختار نمایش باید در نظر گرفته شود. در واقع مسیری که شخصیت اصلی نمایش در طول راهروها دنبال می‌کند برایم خیلی اهمیت داشته چرا که یکی از المان های اصلی نمایش که همان فرآیند فرسایشی برای اوست به این ترتیب است که آشکار می‌شود. دری که شخصیت اصلی در صحنه با خود به این سو و آن سو می‌کشاند در حقیقت نماد حریم و هویت است. این ساختار در حقیقت مناسبات قدرت را نشان می‌دهد که از بیرون اعمال می‌شود و باعث یک سری تغییراتی می‌شود که غیر قابل کنترل است.

این کارگردان تئاتر در بخش پایانی سخنانش نیز در خصوص نحوه شخصیت پردازی و بازی‌ها در این نمایش اظهار کرد: در این نمایش سعی کرده‌ام تا بازی‌هاهمه در یک سطح بروز پیدا کند، چرا که در این نمایش بازیگر چیزی بیشتر از دیگر عناصر نیست؛ صحنه، نور، لباس و متن همه در این نمایش در سطح در نظر گرفته شده‌اند و در یک مسیر و برای یک هدف حضور دارند. این قاعده به شکلی رعایت شده که بازیگران متعدد نمایش نسبت به یکدیگر هم ارجحیتی نداشته باشند. به نظر من بهترین شیوه برای القای فضای مورد نظرمان انتخاب این جنس از بازی‌ها بود و این شیوه برای انتقال فضا و برای نمایش فرآیندی که نمایش ترسیم می‌کند مناسب تر به نظر می‌رسید.