تلاش کردیم به زبان تئاتر با مخاطب ارتباط برقرار کنیم

 سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر را از لحاظ حضور پررنگ گروه های استانی می‌توان یکی از فراگیرترین جشنواره های سال های اخیر دانست. حضور فعالان تئاتر استان های مختلف ایران در قالب گروه های راه یافته به بخش های مختلف جشنواره فجر و روی صحنه بردن نمایش های منتخب استان ها حکایت از جریان داشتن تئاتر در جای جای ایران بود. سایت ایران تئاتر نیز که پوشش خبری فعالیت های اهالی تئاتر، در تمام نقاط ایران را سر لوحه کار خود قرار داده است در ایام جشنواره فجر بیش از همیشه به پوشش اخبار تئاتر شهرستان ها پرداخت.

یکی از نمایش های بخش چهل سالگی انقلاب اسلامی، نمایش «اتابک پارکنین تراژدیسی»(تراژدی پارک اتابک) بود که در سالروز قیام مردم تبریز در روز 29 بهمن و در سالن سنگلج تهران به روی صحنه رفت. ظهر روز سی ام بهمن، عوامل این نمایش مهمان دفتر تحریریه سایت ایران تئاتر بودند و حاصل این حضور گفتگویی بود که در ادامه می خوانید.

در ابتدای این جلسه علی اکبر عبدالعلی زاده مدیر پرتال تئاتر ایران و سردبیر سایت ایران تئاتر حضور گروه های تئاتری استان ها در دفتر مرکزی سایت ایران تئاتر را مغتنم شمرد و این جلسات را راهی برای شناخت گروه ها و بیان نظرات اعضای این گروه ها دانست. وی در ادامه گفت: امروز رسانه جزو جدا نشدنی تئاتر در همه جای دنیا است و ما در ایران تئاتر سعی می کنیم تا ناشر فعالیت ها و بیان نظرات فعالین تئاتری در همه جای ایران باشیم.

عبدالعلی زاده  تاکید کرد: ایران تئاتر زیرساخت رسانه ای مطلوبی را در سراسر کشور ایجاد کرده اما از نظر نیروز انسانی محدودیت های جدی دارد بنابراین از این مرحله به بعد هنرمندان تئاتر استان ها و گروه های تئاتری می بایست با تولید محتوا در قالب گفت و گو و گزارش و خبر و گزارش تصویری و مقالات و ... از این فرصت ایجاد ده بهره کافی را ببرند.  هنرمندان تئاتر استان ها باید به لزوم بهره برداری از امکان رسانه ای در قالب همکاری با اصحاب رسانه و بویژه سایت ایران تئاتر پی ببرند تا جامع ترین مرجع خبری تئاتر ایران بتواند به نحو احسن به فعالیت در زمینه شناساندن تئاتر شهرستان بپردازد.

باید از شناخت گذشته به آینده برسیم

سیدمرتضی هاشم پور نویسنده نمایشنامه «اتابک پارکنین تراژدیسی» در مورد ایده این نمایش گفت: بحث ابتدا به صورت طرح اولیه مطرح شد و سپس وارد مرحله تحقیق و پژوهش شد. مطالعات جنبی کنار اثر بسیار وقت گیر بود. چرا که همه ابعاد باید مد نظر قرار می گرفت. در طرح اولیه قصه و روایت شخصیت های اینچنین نبود. یک قصه دو شخصیتی بود که پس از پرداخت های فراوان رسید به این چیزی که روی صحنه دیدید. هاشم پور در مورد میزان وفاداری اش به تاریخ در نگارش این نمایشنامه بیان کرد: ما باید گذشته را مطالعه کرده و بشناسیم و از شناخت گذشته به آینده برسیم. ستارخان و قیامش و در کل مشروطه جزو اتفاقات مهم تاریخ معاصر ما هستند و ستارخان امروز به شکل هویتی در آذربایجان مطرح است. از این رو تمام سعی و دقت خود را به کار بستیم تا نتیجه نهایی کار باب میل مخاطب باشد. این مخاطب برای ما صرف مخاطبان آذربایجانی نبود و نمایش برای تمام مردمی که با این برهه از تاریخ درگیر هستند ساخته شد. مرتضی هاشم پور در مورد دوری از شعار زدگی و دوری از نگاه جانبدارانه به مسئله ستارخان و مشروطه بیان کرد: نویسنده متن های تاریخی باید از دست بردن در متن به شدت پرهیز کند چرا که حساسیت و شناخت نسبت به تاریخ، مخصوصا تاریخ معاصر بسیار بالا است.روایت ما از آخرین لحظات زندگی ستارخان روایت موازی در قالب خرده پیرنگ های جانبی نبود و خود ستارخان و لحظاتی که زخمی بود و در تب می سوخت هدف قصه گو بود؛ لذا باید به نقطه نقطه تاریخ وفادار می ماندیم تا مخاطب را راضی نگه داریم.

ذاتا شخصیت‌های عدالت خواه برایم جذابیت خاصی دارند

سیروس مصطفی، از کارگردانان با سابقه تئاتر تبریز است که در حوزه آموزش تئاتر نیز مشغول به تدریس است. وی در مورد چگونگی انتخاب این متن و چرایی پرداخت به مسئله ستارخان و انقلاب مشروطه گفت: ابتدا این نمایشنامه با دو شخصیت توسط آقای هاشم پور نوشته شده بود. ستارخان و رفتگر پارک که موقعیت بسیار جذابی داشت. من وقتی نمایش نامه را خواندم نظرم را در رابطه با به روی صحنه بردن این نمایش با آقای هاشم پور مطرح کردم. ذاتا شخصیت‌های عدالت خواه و استکبار ستیز برایم جذابیت خاصی دارند. نمونه های زیادی در ایران داریم مانند: «رئیسعلی دلواری» یا «میرزا کوچک خان جنگلی» یا حتی شخصیت های جهانی مانند «امیلیانو زاپاتا»ی مکزیکی. لذا احساس کردم تک بازی بودن نسخه اولیه این نمایش نمی‌­تواند حق مطلب را ادا کند و بار دراماتیک قصه را یدک بکشد و به دل من هم نمی نشست. به همین دلیل با آقای هاشم پور به این نتیجه رسیدیم که یک راوی در قالب عاشق را به قصه اضافه کنیم. مصطفی ادامه داد: پس از آن مطالعات اجتماعی و روان شناختی فراوانی حول محور قصه آخرین روزهای زندگی ستارخان و بحران هایی که وی با آن در تهران مواجه بود را انجام دادیم و در نتیجه این فکر که می توانیم شخصیت ستارخان را در قصه تکثیر کنیم را با دراماتورژ، مشاوران و نویسنده در میان گذاشتم و آقای هاشم‌پور هم از این ایده استقبال کردند و نسخه نهایی نمایش نامه را نوشتند. حتی بعد از نگارش نمایشنامه با چند تن از تاریخ دانان و مشروطه شناسان مطرح تبریز مشورت کردیم و اکثر این مشورت ها را به صورت سازمان یافته در نمایش گنجاندیم. چرا که در تبریز شناخت نسبت به رویدادهای تاریخی منطقه بالا است و مشروطه پژوهان بسیار بزرگی در تبریز حضور دارند و  ذره ایی لغزش تاریخی باعث سقوط نمایش می شد. در این میان تعامل بین نویسنده و کارگردان بسیار در خدمت پیشرفت نمایش بود و به هر پیشرفت خوب کار کمک کرد. سیروس مصطفی در مورد دوری از شعار و پرهیز از نگاه تک سویی به تاریخ در این نمایش بیان کرد: ما از نوشته های مشروطه پژوهان مختلفی استفاده کردیم و از احمد کسروی تا مرحوم صمد سرداری نیا را مورد مطالعه قرار دادیم تا در نهایت نگاه اسماعیل امیر خیزی را منطقی تر و جامع تر یافتیم و نمایش را بر اساس نظریات ایشان نگاشته و روی صحنه بردیم. کارگردان تئاتر تبریز در پایان در مورد کارگردانی این اثر و انتخاب بازیگران بیان کرد: فیزیک بازیگران برایم بسیار مهم بود و اگر دقت می کردید همه بازیگران در صحنه هم قد بودند. از ابتدا هم سعی کردم بازیگرانی را انتخاب کنم که در آن مقطع زمانی سرشان خلوت باشد تا ذهنشان بیشتر درگیر این نمایش شود. در کارگردانی این نمایش  سعی کردم بازیگرانم را در موقعیت قرار دهم تا خودشان را نشان دهند. به این ترتیب که در ابتدا سعی می کنم خط و خطوط کلی صحنه را ترسیم کنم و بقیه موارد را به آفرینشگری خود بازیگر بسپارم. مصطفی ادامه داد: من نمایش « تراژدی پارک اتابک » را صرفا برای منطقه آذربایجان کار نکردم و این تفکر که این نمایش فقط برای مخاطب آذربایجانی و ترک زبان تولید شده است صحیح نیست؛ چرا که تلاش کردم تا عناصر بصری نمایش را غنی کنم و از دکور گرفته تا طراحی صحنه و لباس، ریتم، ترکیب بندی و جلوه های مدیایی همه و همه در اختیار نمایش باشد و اثر نه فقط با کلام که با زبان تئاتر با مخاطب ارتباط برقرار کند. این نمایش در مواجهه با مخاطبان جشنواره ایی که خارج از آذربایجان بود موفق شد و دلیل این درک همان زبان تئاتر است؛ از اسم نمایش گرفته تا مواردی که بیان کردم همه عناصر طوری چیده شده بود تا فارغ از فهم زبان، قدرت جذب مخاطب را داشته باشد. به این ترتیب که تاکیدمان بر تصویرسازی بیشتر از زبان گفتاری شد و در نهایت نتیجه برای ما دلگرم کننده بود و استقبال از این نمایش در شهرهای تبریز، کرمانشاه، اهر، تهران و حتی کشور ترکیه(ترابزون) شاهد بر این مدعاست.

بازیگرباید با تحقیق و مطالعه خود را به چالش بکشد

ابراهیم عباسعلی زاده بازیگر کهنه کار تتاتر تبریز که به واسطه حضور در ترکیب بازیگران نمایش «تراژدی پارک اتابک» در سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر نیز حاضر بود، در مورد شناخت خود از جزئیات شخصیتی زندگی ستارخان به خبرنگار ایران تئاتر گفت: متن یک نمایش راه را نشان می دهد و کارگردان راهنمای این راه است و این بازیگر است که باید با تحقیق و مطالعه خود را به چالش بکشد. بازیگر نقش ستارخان افزود: در این نمایش سعی کردم طبق روال کاری خود تلاش کنم و با نقشم آشنا شوم و نتیجه اش هم شد جایزه بهترین بازیگری جشنواره منطقه ایی سوره ماه در کرمانشاه و جشنواره سراسری سوره ماه در تهران. در کنار پرسه تمرین مطالعات زیادی هم در مورد زندگی ستارخان انجام دادم تا با تلفیق تجربه با آن ها بهترین بازی ها را بتوانم ایفا کنم. عباسعلی زاده در مورد کلیات جشنواره سی هفتم بیان کرد: جشنواره آن هم جشنواره ایی مثل فجر فی النفسه اتفاق خوبی است که باعث می شود گروه ها و آثارشان رصد شود و تجربیات بین هنرمندان رد و بدل شود. جشنواره امسال هم به پشتوانه دبیر قدرتمند و کاربلد خود قابل دفاع بوده است اما اینکه گروه ها باید بلافاصله پس از اجرا محل اسکان خود را ترک کنند از نقاط منفی این جشنواره بود که باعث شد نتوانیم خیلی از آثار را تماشا کنیم. همچنین نبود جلسات نقد در خلال اجرا ها به نظرم دیگر نقطه ضعف جشنواره امسال بود.

القای ترس ستارخان به تماشاگر مسئله سختی بود

میثم حبیبی، بازیگر جوان اما با تجربه نمایش «اتابک پارکنین تراژدیسی» از دیگر عوامل این نمایش بود که در دفتر تحریریه سایت ایران تئاتر حضور یافت. سال 94 این پیشنهاد از طرف کارگردان به من انجام شد و از سال 95 تمرینات را آغاز کردیم. روزهای اولی که نمایش نامه را خواندم تصمیم گرفتم سریع تر از روال معمول به نقش نزدیک تر شوم و تمرینات خاصی هم برای این امر انجام دادم. به دلیل اینکه ترس را در خود بیدار کنم به پیاده روی های شبانه در کوچه های خلوت و قدیمی تبریز روی آوردم و به نوعی کوچه گردی کردم تا فضای آن ترس به من نیز القا شود. القای ترس ستارخان به تماشاگر مسئله سختی بود و کسی تا به حال به این موضوع پرداخت نکرده بود؛ چرا که ستارخان قهرمان ملی است و مردم دوست ندارند ترس یک اسطوره را ببینند. حبیبی در ادامه بیان کرد: سعی کردیم در این باره آشنازدایی انجام دهیم و بعد دیگری از ستارخان را نشان دهیم تا بگوییم ستارخان هم می ترسید، ستارخان هم گریه می کرد، ستارخان هم احساساتی می شد اما همه این ها را در راه پیشبرد هدف والایش به خدمت گرفت و شد سردار ملی. در این میان هرگاه ایده جدید هم به فکرم می رسید بلافاصله با کارگردان در میان می گذاشتم و بسیاری از تیک ها را خودم به فراخور نقش و با تائید کارگردان به بازی ام اضافه کردم و سعی کردم در کنار ترسی که قرار بود از ستارخان نشان دهم این ها را هم تبدیل به فرم نقش کنم. مسئول امور نمایشی حوزه هنری آذربایجان شرقی در مورد کیفیت برگزاری سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر بیان کرد: امسال نگاه نویی در جشنواره حاکم بود که نادر برهانی مرند به عنوان دبیر جشنواره شجاعت اجرایی آن ها را داشت. بولتن و برنامه جشنواره سند این ادعا است و تفکر دبیر جشنواره قابل ستایش است. همچنین اتفاق خوبی که در این جشنواره رخ داد بحث کیفیت اجرایی بود که کمک حال جشنواره های بعدی نیز خواهد بود.