آربوزوف در ایران خیلی شناخته شده نیست

از کارهای هوشمند هنرکار  در طی سال‌های اخیر می‌توان به کارگردانی نمایش‌های پراونه مفرغی، سلام و خداحافظ و بازی در نمایش‌های مهاجران و نردبان اشاره کرد. این کارگردان در سال‌های گذشته آثار دیگری هم  نظیر پیوند خونی، آنتیگونه، پرده‌ها از راه می‌رسند، حوالی کافه شوکا، سگ مرده و آیینه و فاندو ولیز  را روی صحنه برده است. نمایش یک زن و یک مرد نوشته الکسی آربوزوف و به کارگردانی هوشمند هنرکار خرداد و تیر ماه، ساعت ۱۹:۳۰ در تالار موزه استاد انتظامی روی صحنه رفته است. در این نمایش که داستانی عاشقانه درباره یک بیمار و پزشک معالجش روایت می‌ شود؛ کاظم هژیرآزاد و ناهید مسلمی ایفای نقش می‌کنند. نمایشنامه یک زن و یک مرد را مهین اسکویی ترجمه کرده است و هنرکار بازنویسی و تنظیم نهایی آن را انجام داده است.هنرکار همچون آثار پیشین خود طراحی صحنه و نور نمایش یک زن و یک مرد را هم برعهده گرفته است و سیما سامانی(طراح لباس)، نسرین پیش‌بهار(دستیار کارگردان و منشی صحنه)، ابراهیم حسینی(عکاس)، سهیلا علیپور(طراح پوستر و مواد تبلیغاتی)، سمیه علیپور(مدیر روابط عمومی) و علیرضا عباسی(مسئول تبلیغات) سایر عوامل این نمایش را تشکیل می‌دهند. با هنرکار درباره اجرای این متن و نوع اقتباسش از اثر آربوزوف گفت وگویی انجام داده ایم.

 

آیا به کارگردانی متن های خارجی بر اساس آثار نویسندگان بزرگ  علاقه دارید؟

طبیعی است که هر کارگردانی دوست داشته باشد متن های بزرگ را اجرا کند؛ متن های بزرگ هم لزوما مربوط به نام های بزرگ نیستند، متن هایی مهم هستند که قابلت کار کردن را داشته باشند. شرایط  هم باعث می شود بیشتر در این حوزه کار کنم. در گذشته چهار نمایش ایرانی روی صحنه برده ام و نکته ای که باعث شده در این سالها کمتر متن ایرانی کار کنم، این است که متن دلخواه ایرانی را پیدا نکرده ام. دوست دارم نمایش های ایرانی که با فضای کاری من همخوان باشد روی صحنه اجرا کنم. در هر صورت گرایش من همواره بیشتر به سمت کارهای رئال و واقع‌گرا  بوده است، اما در کنار آثار رئال، از مروژک و چالز دیزنزو هم نمایش روی صحنه اجرا کرده ام و یا نمایشی از جنس آنتیگونه در فضای متفاوت را با آن گرایشی که داشتم اجرا کردم. بنابراین این تنوع همیشه در کارهای من وجود داشته و چون دغدغه‌ام بوده، نمی‌توانم خودم را از آن جدا کنم.جدای از این، من این چالش را دوست دارم؛ این که اگر یک ژانر یا سبک و شکل دیگری از کار را تجربه کنم چه اتفاقی می‌افتد و همین مسئله باعث می‌شود در برخی از اجراها از فضای ساخته‌های پیشینم دور شوم و دنیای جدیدی را تجربه کنم.

 

بر اساس چه ویژگی به سراغ اجرای متنی کم شخصیت از یک نویسنده نه چندان مطرح روس به نام الکسی آربوزوف رفتید؟

بیشتر اهالی تئاتر من را به عنوان کارگردانی می شناسند که علاقه به اجراهای کم شخصیت دارم و دو کارم قبلیم هم دو شخصیت اصلی و چند شخصیت فرعی که در فضای نمایش حضور کوتاه مدتی دارند بودند. در کشورمان از آربوزوف فقط دو اثر منتشر شده است و هردو توسط مهین اسکویی ترجمه شده است. آربوزوف نویسنده کمتر شناخته شده ای در ایران است. من هم این نویسنده را از طریق مهین اسکویی شناختم. این ترجمه از این اثر نویسنده روس در بازار وجود ندارد و خانم اسکویی این متن را در اختیار من قرار داد. من سال قبل دنبال متنی برای اجرا بودم و در میان وسائلم این متن را پیدا کردم و دیدم که چقدر اجرایش مناسب امروز ما است.

 

آیا در نمایش های کم شخصیت کارگردان می تواند تمرکز بیشتری روی شخصیتها داشته باشد؟

بله و به این شیوه کاری و فاصله گرفتن از استفاده از دکورهای سنگین و گروه های بازیگری اعتقاد دارم.

 

بازی های نمایش بر اساس شیوه رئالیستی شکل گرفته؛ طراحی شیوه و نوع بازی بازیگران را چگونه انجام دادید؟

طبیعتاً هر کاری در ژانری که اجرا می شود الگوهای خاص خوش را دارد و وقتی بازیگرانی را انتخاب کنید طبیعتاً شخصیت و کاراکتر فردی او هم در نقش تجلی پیدا می کند. اساس شیوه بازی های بازیگران نمایشمان رئالیستی است. بازیگران به خوبی توانستند با اتکا به تجربیات ارزنده شان توانایی‌های خودشان را بروز دهند.

 

بحث جنگ و حواشی آن در کنار عشق یکی از مسائل مهم مطرح شده در نمایش یک زن و یک مرد است؟

بله، بحث جنگ در نمایش پر رنگ دنبال می شود. در بسیاری از آثار آن دوران روسیه چون مردم و هنرمندان فاجعه جنگ جهانی اول را پشت سر گذاشته و به جنگ جهانی دوم رسیده بودند، مفهوم جنگ در اغلب آثار بروز و ظهور مهم و جدی دارد. در این اثر با تم عاشقانه هم در کنار جنگ به آن پرداخته می شود.  زندگی این دو شخصیت با جنگ متحول شده است؛ پس جنگ به نوعی با زندگی روس‌ها درآمیخته است. روسیه در جنگ جهانی دوم حدود 27 میلیون نفر کشته داده است که در حدود 15 درصد از جمعیتش محسوب می شد و این تعداد، تعداد قابل توجهی است و نمی‌توان چنین چیزی را مورد توجه قرار نداد و به‌همین دلیل جنگ یکی از شاخصه‌های کارهای تئاتری و هنری آن سال‌های روسیه است. الان از جنگ در کشور ما سه دهه زمان گذشته است و همچنان هراز گاهی در آثاری هنری به آن چه به شکل درست و چه به شکل نمایشی به آن پرداخته می شود.

 

روایت عشق های پیر و سری در درام نمایشی مثل یک زن و یک مرد هم جذابیت های خاص خودش را دارد؟

خودم آدم رومانتیکی نیستم و علاقه ای هم به اجرای متن های عاشقانه ندارم؛ منتهی به دلیل تفاوتی که در وجه عاشقانه متن وجود دارد که عشق پیرانه سری است؛ به اجرای این نمایش نامه ترغیب شدم. در تئاتر ایران هم تابه حال چنین اجرایی درباره عشق پیرانه سری که به عنوان محوریت مورد توجه قرار گفته باشد ندیده ام و فکر کردم چقدر جای طرح چنین موضوعی در تئاتر ما خالی است و حالا هم بازخوردهایی که بعد از دیدن اجرا از سوی مخاطب می بینیم متوجه توجه آنها به این موضوع در نمایش می شوم.

 

چقدر شخصیت محور بودن متن برایتان دارای اهمیت بود؟

به طور روال متن های دو نفره در حوزه آثار شخصیت محور ارزیابی می شوند و برای من هم این ویژگی خیلی مهم بود.

 

شغل مرد(دکتر) چقدر در شخصیت پردازیش نقش و سهم داشت؟

فکر می کنم فضای نمایش این پتانسیل را داشت که جای شخصیت مرد و زن که بیمار و دکتر هستند تغییر پیدا کند. هر دوی اینها درتنهایی، انزوا و مشکلات خودشان اسیر هستند؛ مشکلاتی که در بخش روانی هم قابل بررسی است. انتخاب نویسنده و من این طور بوده که زن مشکلات جدی تری دارد و وارد فضایی می شود که روند بهبودی را به دست بیاورد. اینجا است که درگیر یک زندگی جدید شده و مجبور به انتخاب می شود.

 

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی