با تلفیق رسانه و تئاتر، به تئاتر فضا رسیده ام

شهرام گیل آبادی نویسنده، کارگردان و برنامه ساز رادیو و تلویزیون در سال های اخیر حضورموثری در کارگردانی تئاتر و مدیریت هنری داشته و در مدت کوتاه مدیریتش در خانه تئاتر توانسته اقدامات موثر رفاهی و فرهنگی را برای اعضا ایجاد کند. گیل آبادی تاکنون کارگردانی نمایش های  خانه اربابی، آرسنال، در گوش من زمزمه کن، دیب، یک پیراهن و یک ویلون، شب یلدا، سگها و بچه ها، خوان هشتم، بانو، تصویرهای شکسته، حکم دادگاه، بچه تابستان، جزیره، شکسپیر من، من و غروب و جاده، محاکمه، آرش، پیوند خونی، حکمی برای دادگاه یک زن، گذر شب، خیابان/ بانویی با چتر بسته، ساعت هشت و نیم، ما هم سلام، آواز از دورترین کرانه مه آلود زمین، خلواره، ایرانیان، سپنج رنج و شکنج فرخنده و یک دقیقه و سیزده ثانیه  را برعهده داشته است و نمایشنامه های  خانه ابری، خانه اربابی، در گوش من زمزمه کن، در پس لبخند، حکمی برای دادگاه یک زن، تصویرهای شکسته، بچه های لب خط، آرشی دیگر، بانو، گذر شب و مهسا پلنگ را به تحریر در آورده است. از دیگر فعالیت های این چهره هنری، عضویت در هیئت انتخاب بخش دانشجویی تئاتر دانشگاهی کشور، عضویت در هیئت انتخاب نخستین جشنواره عروسکی دانشجویان کشور، عضویت در هیئت داوران برنامه های رادیویی جشنواره مراکز صدا و سیمای کشور ۴ دوره، عضویت در هیئت داوران فیلم ملی دانشجویی، عضویت در شورای سیاست‌گذاری و داور جشنواره صدا و سیمای مراکز و عضو هیئت داوران جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی می باشد. الهام پاوه نژاد، سیما تیرانداز، رضا یزدانی و ژاله صامتی در عاشقاهنه‌های خیابان که تیرماه در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه می رود بازی دارند. در خلاصه این نمایش که به صورت مشترک توسط محمد چرمشیر و بهمن عباسپور نوشته شده آمده است: عاشقانه‌های خیابان روایتی خاص از زندگی پیچیده و دشوار زنان دست‌فروش در خیابان ها و مترو است  با شهرام گیل آبادی درباره اجرای نمایشش گفت وگویی انجام داده ایم.

 

آیا روی صحنه بردن نمایش عاشقانه های خیابان فقط در فرمت تئاتر تعاملی امکان پذیر بود؟

به شیوه اجرای دیگری برای این نمایش فکر نکردم، اما بدون شک هر اثری را می توان با شیوه های  متفاوت اجرایی روی صحنه برد. نوشتن متن عاشقانه های خیابان توسط تیم نویسندگان مبتنی بر تحقیق و پژوهش درحدود یک سال و نیم پیش آغاز شد و در پروسه تحقیقات میدانی‌ با ۸۷ زن دستفروش در مترو مصاحبه کردیم، از این زنان نمونه های زیادی در جامعه وجود دارد. از این گفت وگوها قصه کشف شد. بعد از اتمام پروسه پژوهش، گفت وگوهای موجود با این زنان به تیم نویسندگان تحویل داده شد؛ طرح موضوع شد و فرم قصه جدی شد.

 

آسیب های اجتماعی در اقشار مختلف طبقه فرو دست جامعه وجود دارد؛ زنان فروشنده در مترو چه ویژگی جذابی داشتند که به عنوان سوژه اصلی انتخابشان کردید؟

16 سال است که در حوزه کارهای اجتماعی فعالیت می کنم و هر بار به سراغ موضوع جدید اجتماعی در آثارم می روم. یکبار زنان کارتن خواب محور اجرا می شوند، بار دیگر کودکان کار چنین نقشی را بر عهده می گیرند. مشکلات اجتماعی که  به کشفشان می پردازم تلاش می کنم با نگاه عمیق مورد واکاوی قرارشان بدهم و با نگاهی درست برای اجرا آماده شوند.

 

آیا وضعیت زندگی زنان دستفروش جز مشکلات روز جامعه است؟

بله، معتقدم چون تماشاگران با این موضوعات آشنایی دارند، بخشی از پیام اثر در ذهن تماشاگر شکل می گیرد.

 

آیا بعد از خاتمه اجرا مخاطب باید با کلی سوال و پرسش سالن را ترک کند؟

حتما این جریان وجود دارد. من طرح موضوع را انجام داده ام و راهکاری ارائه نکرده ام. موقعی که روایت شخصی مخاطب از نمایش در ذهنش شکل بگیرد، اگر نیاز باشد به دنبال راه حل می رود.

 

آیا می توان این برداشت را داشت مخاطبی که  نمایش را می بیند، اگر فردای دیدن نمایش سوار مترو شد با نگاه عمیق و انسانی تر به زنان دستفروش در مترو توجه کند؟

تحلیل جالبی بیان کردید و به نوعی اولین تغییر در رفتار با این زنان در مخاطب به وجود می آید. خیلی ها بعد از دیدن نمایش یک دقیقه و سیزده ثانیه به من گفتند که نگاهشان به کارتن خواب ها تغییر پیدا کرده است. امیدوارم دیدن این نمایش این تغییر نوع نگاه را در تماشاگر به وجود بیاورد و متوجه بشویم که این زنان احساس، عاطفه و قدرت عشق ورزی دارند و یک خانواده را اداره و سرپرستی می کنند.

 

با توجه به شیوه تحقیق و پژوهش میدانی که برای نوشتن متن این نمایش انجام دادید؛ آیا نمایش عاشقانه های خیابان با تئاتر مستند هم قرابت هایی دارد؟

در واقع می تواند گونه ای از تئاتر مستند محسوب شود؛ اما من اسم این تئاتر را تئاتر فضا نامیده ام. در دوران تحصیلات دانشگاهی مدت‌ها روی  تئاتر فضا کار کردم و تلاش کردم ابداعی داشته باشم. در این پروسه  4 نوع فضا را طراحی کردم؛ فضای درونی، جلدی، هوایی و ذهن مخاطب این 4 بخش هستند و اگر بتوانیم به ذهن مخاطب تلنگری وارد کنیم، از این نوع اطلاعات می توانیم بهره بگیریم تا مخاطب تئاتر خودش را تولید کند و هر کسی که درون سالن نمایش را می بیند می تواند با اطلاعات خودش تئاترش را به وجود بیاورد.

 

موقعی که مخاطب وارد سالن می شود با تاریکی مطلق روبه رو می شود که گهگاهی نور موبایلی توسط برخی از اعضا گروه اجرایی نمایش راهش را روشن می کند؛ آیا در این ساختار به دنبال ایجاد فضای خاصی برای مخاطب بودید؟

نمایش را با دقت دیده اید و به نکات خوبی اشاره می کنید. روشنگری نیاز به نور دارد و این نور باید تولید شود. گاهی اوقات در تاریکی راه می رویم و با تدبیر این مسیر در دل تاریکی را طی نمی کنیم و دچار آسیب می شویم. در نمایش یک صحنه در تاریکی مطلق اتفاق می افتد.

 

کارکرد حضور رضا یزدانی به عنوان یک خواننده محبوب و موفق پاپ – راک در چنین فضای تعاملی و مستند گونه چگونه است؟

بخشی از نمایش در باره زندگی یک موزیسین است. هر جایی که از رضا یزدانی در فیلم ها و تلویزیون استفاده شده بیشتر بر وجوهات خوانندگیش تاکید بوده است. من در واقع در نمایش زندگی رضا یزدانی در قالب شخصیت یک آوازه خوان خیابانی و درون مترو را به نمایش در می آورم؛ بنابراین در این نمایش رضا یک بازیگر است و اگر در پایان نمایش آواز می خواند در قالب نقشش چنین کاری را انجام می دهد.

 

آیا چهار آئینه ای که دو سوی صحنه تعبیه شده، تعبیری از وجدان و درون آدم ها هستند؟

این چهار آئینه به گونه ای طراحی شده که آدمها در آنها خودشان را می بیند و با توجه به راهرویی که در کف سالن به وجود آورده ایم به نوعی می تواند فضای مترو را هم نشان بدهد.

 

مدل چیدمان صحنه و شکل مستطیل آن به نوعی یادآور فضاهای شرقی است؟

اگر اجراهای من را دنبال کرده باشید متوجه می شوید که تلاش می کنم از مدل ارتباط آئینی استفاده کنم و خیلی خوب است که در این مصاحبه متفاوت از سایر گفت و گوهایم با شما حرف می زنم. این مدل اجرایی مدل ارتباط آئینی است و من از مدلی استفاده می کنم که یک اثر بین رشته ای را تولید می کند؛ یعنی از سابقه طولانی خودم در امر رسانه ای و تئاتریم استفاده و با تلفیقشان به تئاتر فضا رسیده ام.

 

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی