کمال الوزاره کوشید نمایشنامه‌نویسی را به عنوان فعالیتی هنری معرفی کند

به گزارش ایران تئاتر، جمشید ملک پور اولین سخنران این برنامه در ابتدای این نشست گفت: اتفاقاتی که در دوره مشروطه صورت می گیرد ما را صاحب تئاتر درخشان دهه 20 می کند. بنابراین برای شناخت تئاتر دهه 20 باید دوره مشروطه را مطالعه کرد و برای تئاتر دهه 40 ، تئاتر دهه 20 را مورد بررسی قرار داد. از گروه هایی که در دوره مشروطه تاسیس می شوند، اولین آن ها گروه تئاتر انجمن اخوت است که همزمان با رخدادهای مشروطه شروع به اجرای تئاترهای سیاسی می کنند. اما اولین گروه حرفه ای تئاتر ایران گروهی است که محمدعلی فروغی، سلیمان میرزا اسکندری و عبداله مستوفی تاسیس می شود و بعد تئاتر ملی. حاصل تمام این فعالیت ها در دوره مشروطه ما را صاحب دو نمایشنامه نویس برجسته می کند. یکی از این ها مرتضی قلی خان معیرالممالک است که پنج نمایشنامه می نویسد و یکی از آن ها با نام «حکام قدیم، حکام جدید» اثری بسیار عالی است. این نمایشنامه در سه پرده نوشته شده که پرده اول استبداد ، پرده دوم مشروطه و پرده سوم زمانی را نشان می دهد که همان مستبدها لباس مشروطه پوشیده اند. نمایشنامه نویس دیگر احمد کمال الوزاره محمودی است که اولین نمایشنامه نویس شش دانگی است که با سبک نوشتاری متاثر از تقلید و تعزیه می نویسد. او ساختار را از تقلید و تعزیه و مضامین را از دنیای اطراف خود می گیرد. نمایشنامه «نوروز پینه دوز» از این نویسنده خصلتی کاملاً ایرانی دارد. واقعیت این است که ما باید این آثار را بشناسیم و بخوانیم تا بتوانیم بر شانۀ این آثار بایستیم و آثار بهتری خلق کنیم.

حسن میرعابدینی دیگر سخنران این برنامه نیز در سخنانی بیان کرد: در سال های بیداری مشروطیت که انقلاب 1285 شمسی نخستین گام های ایران به سوی روزگار نو را در پی داشت، هنر و ادبیات نیز همنوا را تحولات اجتماعی نقشی متفاوت از گذشته را بر عهده گرفت. ادبیات این دوره برای بیان مسائل تازه جایگزین ژانرهایی شدند که با وجود حفظ کارکرد زیبایی شناسی خود قدرت تاثیر بر مخاطبان خود را از دست داده بودند. از این رو ناقدان ادبی و اجتماعی این عصر بر لزوم به کار گیری قالب ها و فرم های ادبی نوین تاکید می کردند. بدین ساان در بوطیقای ادبی این سالهای تحویل و تحول شاهد مطرح شدن دو ساخت تازه نوشتاری هستیم؛ یکی ساخت سفرنامه ای روایی و یکی ساخت مکالمه ای.

او در بخشی دیگر از سخنانش نیز گفت: احمد کمال الوزاره محمودی از یاران علی نصر بود. کمال الوزاره اولین نویسنده ایرانی است که می توان او را به تمام معنی نمایشنامه نویس دانست. او آثار خود را به منظور اجرا روی صحنه کمدی ایران می نوشت و در بازیگری و کارگردانی آن ها نقش داشت. وی کوشید نمایش را از تنگنای صرفاً سیاسی درآورد و به عنوان فعالیتی هنری معرفی کند؛ او بر آن بود که نمایشنامه نویسی در وهله اول کاری هنری است.   

سعید اسدی مدرس تئاتر و مدیر مجموعه تئاتر شهر نیز در ادامه این برنامه به ایراد سخنانی پرداخت و گفت: این گریز و هراس که ما وقتی به گذشته نگاه می کنیم به چه نگاه می کنیم همواره با ما هست. به ویژه در تئاتر و هنر اجرا نسبت ما با یکی از ادوار تاریخی و برجسته سازی هایی که این روزها درباره دهه چهل و پنجاه نگاه بده بستانی بهتری دارد تا  با گذشته دورتر. ضرورت این گفتگوی فرهنگی اینجا حاصل می شود که ما از یک جذب و طرد فرهنگی سخن بگوییم و این بده بستان فرهنگی بتواند وضعیتی را در امروز ما آشکار کند. می خواهم از اصطلاح ایده-تئاتر استفاده کنم به این دلیل که وقتی تئاتر ایران در شکل متجددانه اش به وجود آمد، ما در وهله اول با یک ایده-تئاتر روبه رو هستیم که اولاً نسبت ما را با گذشته ما متفاوت می کند و تصوری از تئاتر برای ما ایجاد می کند که در صورت اولیه اش بیش از آنکه در جستجوی هنر باشد در جستجوی کنش اجتماعی و سیاسی است.

وی در بخشی دیگر از سخنانش نیز بیان کرد: کمال الوزاره محمودی هم به نظر من بخشی از این ایده-تئاتر است و تا حدودی در مرز آن قرار می گیرد. یعنی جایی که کنش گران سیاسی که اشتغال به هنر هم داشتند تبدیل می شوندبه هنرمندانی که کنش سیاسی هم دارند و در مضمون به شعار دادن و نشان دادن تصویر نمادین دراماتیک، تلاش می کند تا رو به مردم کند و از دل کارکردهای دراماتیک کاراکترهای ملموس ایجاد کند .

میترا علوی طلب آخرین سخنران این نشست نیز در بخش پایانی برنامه در سخنانی گفت: درتمام پژوهش ها و نظریات بنیادین یک رابطه تنگاتنگ میان تئاتر و هراس می بینیم. سوال اصلی من این است که هراس های اجتماعی ما در دوران تکوین که بخش بزرگی از ان را دوره مشروطه در بر می گیرد شامل چه زوایایی بوده است. در این مقطع مورد نظر با سه دوره یعنی مواجهه، تجربه اندوزی و تثبیت روبه رو هستیم. در این دوران تئاتر بیش از آنکه از حیث شکل و  ساختار اهمیت پیدا کند از لحاظ مضمون دارای اهمیت است و تئاتر ما می رود تا مضامین سیاسی و اجتماعی را در تئاتر طرح کند.

گفتنی است؛ شب گذشته و پس از برگزاری مراسم شب احمد کمال الوزاره محمودی، نمایش ««اوستاد نوروز پینه دوز» نوشته احمد کمال الوزاره محمودی و کارگردانی رحمت امینی در سالن قشقایی تئاتر شهر افتتاح شد.این متن در سال ۱۲۹۸ توسط میرزا احمدخان کمال الوزاره محمودی و با عنوان «نمایش اخلاقی، ادبی، اجتماعی» منتشر شده است. در خلاصه داستان نمایش آمده است: اوستاد نوروز، پینه دوزی فقیر اما تنوع طلب است که با وجود داشتن ۲ همسر، با دیدن زنی زیبارو، هوس ازدواج مجدد می کند و برای رسیدن به خواسته اش، زمین و زمان را بر هم می زند.