گفت‌وگوی ایران تئاتر با سارا الهیاری بازیگر نمایش «استاد نوروز پینه‌دوز»
نمایش‌های سنتی ایران تنوع اجرایی زیادی دارد
سارا الهیاری بازیگر نمایش «استاد نوروز پینه‌دوز» در گفت‌وگو با ایران تئاتر اظهار کرد: از لحاظ زیبایی‌شناسی منِ بازیگر علاقه دارم این نوع شخصیت‌های ایرانی را در صحنه تجربه کنم و خودم را جای یک بانوی ایرانی یکصد سال قبل با مختصات آن دوران قرار بدهم .
تقابل شخصیت حاجی با زن و یا زن‌هایش یکی از تم‌های نمایش‌های ایران در یک صد سال قبل است که موقعیت‌های طنز و کمدی زیادی را ایجاد می‌کرده است. در نمایش «استاد نوروز پینه دوز» که کاراکتر حاجی تبدیل به پینه‌دوز مهربانی شده هم تقابل او با دو زنش لحظات جذابی را به وجود می‌آورد. سارا الهیاری بازیگر با تجربه تئاتر که در این نمایش نقش زن اول حاجی( ننه رقیه) را بازی می‌کند با توانمندی و با استفاده از اله‌مان‌های امروزی در پوشش و نوع ارتباط، شخصیتی گرم و جذاب برای مخاطب خلق کند. الهیاری در سال‌های اخیر همکاری مستمر و موثری با رحمت امینی داشته و سال قبل هم در نمایش موفق او «خدایگان» نقش متفاوتی را تجربه کرده بود.داستان نمایش اوستا نوروز درباره یک پینه دوز مهربان، سرخوش و بی‌خیال است که دو همسر دارد ولی باز هم درگیر عشق جدیدی در زندگیش می‌شود. با سارا الهیاری در باره بازیش در نمایش «استاد نوروز پینه‌دوز» گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
در کارهای قبلی دکتر رحمت امینی نظیر جعفر خان از فرنگ برگشته که مثل همین نمایش استاد نوروز پینه دوز در حوزه نمایش های سنتی ایرانی ارزیابی می شوند بازی داشتید. بازی در این نوع نمایش‌ها چه ویژگی‌هایی دارد؟
نمایش سنتی تئاتر ملی ما محسوب می‌شود و معتقدم فارغ از هرنوع ارزش‌گذاری به این نوع نمایش‌ها برای من بازیگر حضور و بازی دراین آثار باعث می‌شود که با ادبیات و جنس این کارها بیشتر آشنا شوم و شناخت دقیقی از وضعیت تئاتر در ایران در طی این یکصد و اندی سال به دست بیاورم. سوای این مسائل من سال‌ها است که به علت رشته تحصیلی‌ام تحقیق و پژوهش‌های مدونی در حوزه تئاتر ایرانی و به ویژه نمایش‌های شادی‌آور انجام داده‌ام. نکته مهم در این بحث تاثیرپذیری تئاتر سنتی ما در یکصد سال قبل از کمدی دلارته ایتالیا است که تقریبا با همان الگوها، شخصیت‌ها و روند داستانی مواجه هستیم و کارگردان‌های ما در آن دوران به خوبی فضای نمایش‌های دلارته را ایرانیزه کرده بودند. البته در این سال‌ها سوای حضور در کارهای دکتر امینی کمتر در نمایش‌های سنتی ایرانی بازی کردام.
آیا دلیلش عدم تمایل شما بوده و یا پیشنهاد مناسبی نداشتید که در شما ایجاد انگیزه کند؟
شاید در مسیر کاری‌ام این فرصت کمتر پیش آمده و درگیر بازی در انواع دیگری از نمایش‌ها بوده‌ام. البته با رضا شاهبداغی فرصت تجربه بازی در نمایش‌های سنتی ایرانی را به دست آوردم. نمایش‌های سنتی ایران تنوع اجرایی زیادی دارد و گونه جذابش نمایش تخته‌حوضی است که بافت کهن‌تری نسبت به سایر نمایش‌های سنتی ما دارد . بزرگانی نظیر اکبر رادی بعدها تلاش کردند تا تئاتر ایرانی را رو به جلو ببرند و آثاری منطبق بر فرهنگ و بوم ایرانی خلق کنند . معتقدم نظیر تلاش‌هایی که مرحوم علی حاتمی در ترویج و ارزش‌گذاری به سینمای ایرانی انجام داد در تئاترهم این تلاش‌ها وجود داشته است.
آیا برای یک بازیگر این جذابیت وجود ندارد نقشی را که بازی می‌کند منطبق بر مختصات آدم ایرانی باشد؟
همینطور است. از لحاظ زیبایی‌شناسی منِ بازیگر علاقه دارم این نوع شخصیت‌های ایرانی را در صحنه تجربه کنم و خودم را جای یک بانوی ایرانی یکصد سال قبل با مختصات آن دوران قرار بدهم . نکته مهم دیگر در این بحث، احاطه دکتر امینی به مقوله تئاتر سنتی ایرانی است و ایشان همیشه به من لطف و اعتماد دارند و برای بازی در کارهایشان از من دعوت می‌کنند و این برایم بسیار خوشحال‌کننده است . علاقه دارم در کارهای دکتر سوای بازیگری در هر موقعیت دیگری مثلاً گروه کارگردانی هم حضور داشته باشم.
همکاری مشترک و مستمر با یک کارگردان چه تاثیراتی در بازیگر دارد؟
تبعات مثبت زیادی دارد و باعث می‌شود به یک زبان مشترک در کارشان برسند و این کار گروهی تاثیرات مثبتی روی کیفیت اجرا هم خواهد داشت . متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل شرایط موجود معنی گروه کم رنگ شده و مثل سال‌های قبل نیست که در پروسه اجرای یک نمایش یک گروه تئاتری با هم همکاری داشته باشند . دغدغه و چالش مالی یکی از دلائل مهمی است که ماهیت گروه را در تئاتر ما کم رنگ کرده است .
شیوه کاری رحمت امینی در تمرینات و نوع هدایت بازیگران چگونه است؟
ایشان به نوعی با بازیگران جوان یا با تجربه برخورد می‌کند که بازیگر این اعتماد به نفس را پیدا می‌کند تا در حین تمرینات درباره نقشش و فضای نمایش حرف بزند . خود من در دانشگاه تهران پروژه‌ای آموزشی به نام سیمرغ را پیگری کرده‌ام که بحث مهم آموزش در آن رصد و تبیین می‌شود. در این پروژه حضور هنرجویان جوان باعث می‌شود تا یک روند آموزشی منطبق بر الگوهای آموزشی شکل بگیرد و به بهتر شدن رابطه میان کارگردان و بازیگر و در کنارش آشنایی با تئاتر درمانی کمک کند.
به آزادی عملی که دکتر امینی در کارهایش برای بازیگر قائل می‌شود اشاره کردید. آزادی عمل یکی از مختصات و موتیف‌های تئاتر سنتی ایرانی است که به بازیگر مجال می‌دهد تماشاگر را بیشتر و بهتر یا نمایش درگیر و همراه کند. چقدر به این مسئله اعتقاد دارید؟
به نکته درستی اشاره کردید. دکتر امینی در برخی از نقش‌ها از بازیگران کم تجربه استفاده می‌کند و طی صحبت کردن با آنها اعتماد به نفسشان را افزایش می‌دهد و در تمرین‌ها بازی‌شان را رتوش می‌کند . ترکیب بازیگران جوان و باسابقه در این چند نمایش اخیر دکتر امینی بسیار خوب جواب داده است.
خیلی از بازیگران مطرح تئاتر ابا دارند که در نمای های سنتی ایرانی بازی کنند و عنوان می‌کنند که بازی در این آثار برایشان جذابیتی ندارد. این مسئله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگر بخواهیم در هر شغلی به ویترین خوش و آب رنگش توجه کنیم به جای درستی نمی‌رسیم و نباید ویترینی به این قضیه نگاه کرد. در سال‌های اخیر و شاید دورتر هم بازی در نمایش‌های غربی برای خیلی‌ها یک امتیاز ویژه بود. این را هم نباید فراموش کنیم که فلسفه زندگی غرب با شرق بسیار متفاوت است. به هر حال اظهار نظر این دوستان بر اساس عقیده‌شان است و باید به آن احترام گذاشت.
ننه رقیه یعنی شخصیتی که نقش او را در نمایش ایفا می‌کنید، مبتنی بر الگوی زن حاجی نمایش ایرانی است؟
در تحقیقاتم در حوزه نمایش‌های سنتی ایرانی به شخصیتی به نام ننه غلومی برخوردم . زنی که برای پسرش به خواستگاری می رود و کمال الوزاره در آثار نوشتاری‌اش از این نوع شخصیت‌ها استفاده کرده است. در آثار این نویسنده این جنس از زنان داستان خاص خودشان را دارند.
گویا در جامعه سنتی ایرانی در یکصد سال قبل معمولاً زنان را با نام پسرانشان صدا می زدند؟
بله ، رسمی بود که وجود داشت . قبل از شروع تمرین‌ها دکتر امینی لطف کرد و متن را پاییز سال قبل در اختیارم قرار داد و فکر کردم که مادر فرتوت ننه رقیه شاید محور ماجراها باشد. اما در بازنویسی‌ها شرایط تغییر پیدا کرد و ننه رقیه و هوویش حضور بیشتری در درام دارند و به گونه‌ای امروزی‌تر هم شخصیت‌پردازی شده‌اند.
این امروزی شدن در نوع پوشش ننه رقیه هم دیده می‌شود؟
بله، در دیالوگ‌نویسی هم شاهد این به روز شدن هستیم. نوع لباس این شخصیت هم با دقت انجام شد.
نکته جذاب در داستان نمایش اتحاد دو هوو بر علیه استاد نوروز است. در حالی که در آثار ایرانی معمولا هووها چشم دیدن هم را ندارند و مدام با هم درگیر هستند؟
اغلب نقش‌هایی که در تئاتر بازی کرده‌ام کاراکترهای درون‌گرایی بوده‌اند اما نقش ننه رقیه بیرونی است و کمی تیپک‌تر بازی‌اش کردم .در این رابطه‌های دوجانبه هم طبق عرفی که در زندگی مردان چند زنه وجود دارد ، زن اول سوگلی است. ننه رقیه هم سوگلی است و در تصمیمات و سربه راه کردن استاد نوروز موثر عمل می‌کند و نقشه ها را طراحی می‌کند.
گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی
