برای شناخت نمایش ایرانی باید نمایشنامه‌های ایرانی را بازخوانی کنیم

به گزارش ایران تئاتر، مراسم رونمایی از چاپ تازه نمایشنامه «اوستاد نوروز پینه دوز» نوشته میرزا احمدخان کمال الوزاره محمودی پس از یکصد سال از تالیف این اثر بعداز ظهر دوشنبه 31 تیر ماه در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.

در این مراسم بهزاد فراهانی و داود فتحعلی بیگی به همراه رحمت امینی که به تازگی اجرایی از این نمایشنامه را در مجموعه تئاتر شهر روی صحنه برده، در جمع تعدادی از هنرمندان و علاقه مندان هنرهای نمایشی به ایراد سخنانی در ارتباط با این اثر پرداختند.

رحمت امینی سخنران اول این نشست در ابتدای سخنانش گفت: من یک معلم هستم و گاهی سعی می کنم تجربه های هنری هم داشته باشم. بنابراین در یکی از کلاس های درس ادبیات نمایشی وقتی از دانشجویان خواستم تا اثار ادبیات نمایشی ایران را مطالعه کنند متوجه شدم یا این آثار را نمی شناسند و یا علاقه ای به مطالعه این دست آثار ندارند و آن ها را صاحب ارزش نمی دانند. با این وجود آن ها را وادار کردم تا این آثار را نمایشنامه خوانی کنند ولو تنها یک صحنه را در بربگیرد. همیشه اعتقاد دارم وقتی معلم تکلیفی به شاگردانش می دهد خود نیز باید به آن عمل کند. بنابراین در همین دوره تصمیم گرفتم نمایشنامه جیجک علیشاه ذبیح بهروز را نمایشنامه خوانی کنم. خاطرم هست در همین زمان به گوشم رسید عده ای گفته اند رحمت امینی دارد با این کارها خودش را سبک می کند. در پاسخ به این ها گفتم مگر می شود کسی مثل جمالزاده را کنار بگذاریم اگر بخواهیم داستان ایرانی را بشناسیم. همچنین اگر ما می خواهیم نمایش ایرانی را بشناسیم باید نمایشنامه های ایرانی را بخوانیم. چاپ مجدد نمایشنامه «اوستاد نوروز پینه دوز» این حسن را دارد که هیچ جرح و تعدیلی در آن نشده و این نسخه بدون هیچ ممیزی منتشر شده است.

در ادامه این مراسم آزاده فخری مدیر نشر ادبیات نمایشی که چاپ مجدد نمایشنامه «اوستاد نوروز پینه دوز» را به چاپ رسانده در سخنانی اظهار کرد: پس از دریافت مجوز نشر به این فکر افتادیم که به سراغ گنجینه ادبیات نمایشی ایران قرن اخیر برویم. می دانیم که نمایشنامه هایی از این دوره در کتابخانه مجلس وجود دارد و تا کنون هیچگونه اجرا یا ارائه ای از آن ها صورت نگرفته است. دکتر رحمت امینی یکی از هنرمندانی بود که بر روی این گنجینه کار کرده بود و با آن آشنایی داشت.

بهزاد فراهانی دیگر سخنران این مراسم نیز در ادامه این نشست بیان کرد: واقعیت این است که ما در کشوری زندگی می کنیم که ارجمندی ارزش هایی که جزو فرهنگ و تمدن ایرانی هستند تا اندازه ای به شوخی گرفته شده است. نسل جوانی که این سال ها به میدان کار نمایش آمده نمی داند قبل از سال 57 در این مملکت چه خبر بوده است. شاید برای شما تعجب آور باشد که بدانید ما سال 41 در کنار شاهین سرکیسیان نمایش در انتظار گودو را کار کردیم. غرضم این است که تئاتر ابزورد در دهه چهل در ایران امری شناخته شده بود. اما همین امروز با کمال تاسف گرایش به سمت نمایش غرب چنان وزن سنگینی در مدیزیت هنری ما دارد که مثلاً وقتی می گوییم چرا نباید دیوان بلخ بیضایی را بتوانیم کار کنیم و چرا جلوی آن گرفته می شود پاسخی در کار نیست. من  نمایشنامه «اوستاد نوروز پینه دوز»  را مطالعه کردم و از آن لذت بردم. این اثر از زبان بسیار زیبایی بهره مند است و از ساختار کلامی و ضرباهنگ خوبی برخوردار است.

این هنرمند پیشکسوت در بخش پایانی سخنانش نیز گفت: امیدوارم شرایط به گونه‌ای شود که در سیاست کلان این ملک نگاه زیبایی به ادبیات نمایشی شکل بگیرد. اگر ما نتوانیم با عاشقی و دلباختگی  این پدیده ملی را جلو ببریم به نتیجه ای نخواهیم رسید.

داود فتحعلی بیگی هنرمند پیشکسوت نمایش های ایرانی و دبیر جشنواره آیینی و سنتی سخنران بعدی این نشست بود. او در سخنانش در این مراسم گفت: متون بسیار زیادی در زمینه ادبیات نمایشی وجود دارد و حتی اگر بخواهیم تنها آرشیو ناقص مجموعه تئاتر شهر ار به چاپ برسانیم بالغ بر هزاران اثر خواهد بود. از انجا که خودم تعدادی از این آثار را در زمینه سیاه بازی و تخت حوضی برای اینکه دردسترس علاقه مندان قرار بگیرد به چاپ رسانده ام، وقتی  نمایشنامه «اوستاد نوروز پینه دوز» را مطالعه می کردم رگه هایی از بقال بازی را در آن دیدم؛ در عین حال که نوعی نقد اجتماعی هم در درونمایه این اثر مشهود است.

درادامه این نشست از چاپ مجدد نمایشنامه « اوستاد نوروز پینه دوز» که از سوی نشر ادبیات نمایشی به چاپ رسیده رونمایی شد.

بخش بعدی این نشست به نقد و بررسی این نمایش اختصاص داشت که در قالب  نشست دوشنبه‌های نقد تئاتر از سوی کانون ملی منتقدان تئاتر ایران برگزار شد. 

رضا آشفته، نویسنده و پژوهشگر در آغاز بخش نقد این نمایش از مسیری که رحمت امینی کارگردان با اجرای سه متن قدیمی ایران طی کرده، به عنوان یک مسیر پژوهشی و تجربی یاد کرد که در آن یک مانیفست (بیانیۀ هنری) دیده می شود و مشخص می کند در آن نود تا صد سال گذشته ذبیح بهروز با جیجک علیشاه، حسن مقدم با جعفرخان از فرنگ برگشته و احمد کمال الوزاره محمودی با استاد نوروز پینه دوز چگونه به مسائل اجتماعی از منظر کمدی انتقادی نگاه می کرده اند و حالا پس از یک قرن چگونه می شود در بازنگری به این متون همچنان در کمدی موفق بود چنانچه از سال 74 متن های نمایشی خود رحمت امینی، اجراهایی که بر اساس این متون توسط دیگرانی چون حسن وارسته صورت گرفته و کارگردانی های رحمت امینی نشان می دهد که او همواره در محددۀ طنز و کمدی حرکت می کرده و در نمایش استاد نوروز پینه دوز درخشش را به عنوان یک کارگردان نشان می دهد که به بیان و شیوۀ ویژه ای در اجرای کمدی رسیده است.

سید جواد روشن، کارگردان و منتقد در ادامه گفت: وقتی یک کارگردان به سراغ متون قدیمی میرود دو انتخاب و رویکرد وجود دارد. یکی اینکه متن را با همان حال و هوای خودش و زمانی که نوشته شده اجرا کند که این نکته هم در مجموع طراحی ها باید لحاظ شود و هم در میزان وفاداری به نمایشنامه. و یک انتخاب دیگر امروزی کردن و نگاه جدید به اثر داشتن است. به عنوان مثال وقتی یک کارگردان از متون چخوف، ایبسن و یا شکسپیر برای اجرا انتخاب میکند، این دو روش برخورد با متن وجود دارد و البته هر کدام از این روش ها علاقه مندان و مخالفان خود را نیز دارد.با توجه به دغدغه رحمت امینی در معرفی متون و نمایشنامه نویسان قدیمی ایران شاید این انتظار وجود داشت که ایشان چه در محتوا و چه در اجرا به متن اصلی وفادار باشد و سعی کند همان حال و فضا را در اجرا ایجاد کند. که البته این کار بسیار سخت است و شاید در مواجهه با مخاطب عام نیز چندان موفق نمیشد. با انتخابی که امینی برای تغییر در اثر ایجاد کرده و یک نگاه امروزی به آن داده است، اثر برای مخاطب امروز دلنشین تر و جذاب تر شده است.

رضا آشفته نیز ضمن موافقت با دراماتورژی اثر از زبان و بیان شیوه کمال الوزاره محمودی به عنوان نمایشنامه نویسی که مثل روزگار ما به دنبال لودگی نبوده بلکه به زیبایی زشتی های وارد بر انسان را دارد یادآور می شود. او سپس به کافی شاپ رفتن استاد نوروز پینه دوز پرداخت که این مکان پدیدۀ مدرن در ایران است که متعلق به طبقه متوسط به بالاست و اگر او با رعنا سر از کافی شاپ در می آورد دیگر پینه دوز و از طبقۀ پایین نمی تواند باشد. او می تواند برای مثال یک تولید کننده کفش باشد که به دلیل ورود بیش از حد کفش چینی ورشکست شده باشد و در عین حال از نوادگان همان نوروز پینه دوز صد سال پیش است که هنوز هم همان راه و رسم چند زنی را ادامه می دهد و در عین حال از مشکل زنبارگی هم برخوردار هست چون در ادامه می بینیم که هر دو زنش به یوگا و تاروت و بازی های عجیبی می پردازند که بازهم مرتبط با زنان قشر متوسط به بالای جامعه هست که اینها باید در زمان دراماتورژی رفع و رجوع شود.

نمایش"استاد نوروز پینه دوز" نوشته احمد کمال الوزاره محمودی، کارگردانی رحمت امینی و بازی نوید جهانزاده، سارا الهیاری، مرتضی نجفی، آیلار نوشهری، رضا دشتکی، رها آرشید، هیوا امینی، عرفان معصومی، رامین خطیب، دلارام ترکی و سحر آغاسی هر روز ساعت 20:30 با مدت زمان 75 دقیقه میزبان تماشاگران تئاتر در تالار قشقایی مجموعه تئاتر شهر است.