امکان‌های ارائه پژوهش‌ در حوزه نمایش ایرانی محدودتر شده است

لاله تقیان پژوهشگر و مدرس تئاتر در گفت وگو با ایران تئاتر در ارتباط با وضعیت پژوهش و تحقیق در حوزه نمایش های آیینی و سنتی اظهار کرد: نکته مهمی که در این زمینه باید به آن اشاره کرد گسترش پژوهش ها در عرصه نمایش آیینی سنتی در سطح استان های کشور است. پیش از این در بخش سمینارهای پژوهشی جشنواره آیینی و سنتی مقالات معدودی از پژوهشگران دیگر شهرهای کشور به دستمان می رسید، اما جای خوشبختی است که امروز شاهد حضور پرتعدادتر پژوهش های قابل تامل و جدی از مناطق مختلف ایران هستیم. این نکته ای امیدوارکننده است چرا که امر پژوهش مبنا و اساس پیشرفت در هر حوزه فعالیتی است.

این پژوهشگر حوزه تئاتر در خصوص محتوا و مضمون این پژوهش ها نیز بیان کرد: شاید بتوان پژوهش های انجام شده در عرصه نمایش های آیینی را به دو دسته اصلی تقسیم کرد. در گروه اول با پژوهش هایی روبه رو هستیم که به  آداب و رسوم آیینی مناطق مختلف ایران می پردازند و تا اندازه ای از جنبه های مردم نگارانه برخوردار هستند؛ و در گروه دیگر اشکال و گونه های نمایشی مرسوم در کشور ما مورد بررسی قرار می گیرند که البته این گونه های نمایشی را اغلب از پیش می شناسیم و با آن ها آشنایی داریم. پژوهش های دسته اول یعنی بررسی هایی که جنبه های مردم نگارانه را دنبال می کنند، به ویژه حائز نکات و داده های ارزشمندی می تواند باشد؛ چرا که شاید تا به امروز به اندازه کافی در این زمینه فعالیت های پژوهشی زیادی صورت نگرفته است. واقعیت این است که گوشه ها و زوایای بسیاری در این زمینه هست که هنوز چنان که باید به آن ها پرداخته نشده یا مغفول مانده است. حسن فعالیت های پژوهشی در این است که ما را با مختصات و جزئیات تازه تری از فرهنگ و هنر ایرانی آشنا می کند و اطلاعات بسیار مفیدی را در این زمینه در اختیارمان قرار می دهد. امیدوارم این پژوهش ها بتواند تاثیرگذاری مطلوبی در تئاتر امروز ایران داشته باشد.

تقیان در ادامه سخنانش در همین ارتباط افزود: واضح است که فعالیت های پژوهشی در عرصه نمایش های آیینی و سنتی، همچون حوزه های دیگر از اهمیت خاصی برخوردار است؛ چرا که تا زمانی که فرهنگ و سنت های خودمان را به درستی نشناسیم و واکاوی نکنیم، نخواهیم توانست کاری نو و امروزی را در این عرصه شکل دهیم. آیین ها بخش مهمی از هویت هنری و فرهنگ کشور ما هستند و معتقدم تا زمانی که شناخت درستی از آن ها حاصل نشود، نخواهیم توانست با صرف تکیه به دانش حاصل از غرب و شرق هنر جدیدی را پدید بیاوریم. به گمان من شناخت پیشینه و فرهنگ مان نه تنها در جهت حفظ اصالت های فرهنگی بلکه برای پیشبرد هنر معاصر ما هم امری ضروری است و در این ارتباط فعالیت های پژوهشی قطعاً راهگشا خواهد بود.

او در بخشی دیگر از سخنانش در خصوص زمینه های ارائه آثار پژوهشی در این حوزه گفت: متاسفانه بر خلاف روند گسترش فعالیت های پژوهشی در این عرصه، امکانات ارائه این پژوهش ها محدودتر شده است. پیش از این و در زمانی که در مرکز هنرهای نمایشی فعالیت می کردیم فصلنامه تئاتر را داشتیم که تا اندازه ای آثار پژوهشی این عرصه را پوشش می داد و جدای از این هر ساله دفترهای تعزیه را منتشر می کردیم که در حال حاضر این امکان ها هم از دست رفته است. امیدوارم این امکان وجود داشته باشد که در بخش پژوهشی جشنواره آیینی و سنتی بخشی از این آثار به چاپ برسد؛ اما اگر همچنان که پیش از این دفتر پژوهش های تئاتر در مرکز هنرهای نمایشی اختصاصاً در زمینه نمایش ایرانی فعالیت می‌ کرد، بخش جداگانه ای خاص پژوهش های عرصه تئاتر راه اندازی کنیم، خواهیم دید که علاقه‌مندان به فعالیت های پژوهشی چندین برابر خواهند شد و از سوی دیگر اطلاعات بهتر و دقیق تری هم در این عرصه در اختیارمان قرار خواهد گرفت. در وضعیت حاضر دست کم اگر کانون نمایش های آیینی و سنتی که نزدیک به اداره کل هنرهای نمایشی است به بودجه بیشتر و بخش ویژه انتشارات مجهز شود، می تواند سالانه دست کم سه یا چهار مجموعه بسیار خوب از مقالات و پژوهش های این عرصه را به انتشار برساند.     

این پژوهشگر باسابقه عرصه تئاتر همچنین در خصوص نقش مراکز دانشگاهی در عرصه پژوهش بیان کرد: در حال حاضر از امکاناتی که از این بابت در اختیار مراکز دانشگاهی است اطلاعی ندارم، ولی متاسفانه فضای دانشگاهی پیش از این هم در عرصه پژوهش های تئاتری تا اندازه ای عقب تر بود. در واقع بخش اعظمی از فعالیت های پژوهشی در دانشگاه ها باید دنبال می شد که البته این اتفاق نیفتاده است.