گزارش ایران تئاتر از اتفاقهای این دوره جشنواره نمایش های آیینی و سنتی
معرفی آیینها، بازیهای نمایشی و مجالس شبیهخوانی در پله نوزدهم
ایران تئاتر: در یک گزارش مستقل به معرفی آیینها، بازیهای نمایشی و مجالس شبیهخوانی متفاوت حاضر در نوزدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی که از ۲۱ مرداد ماه ۹۸ آغاز بهکار میکند؛ میپردازیم.
فرهنگ و هنر هرکشور تجربیات تاریخی و اجتماعی و آمال و آرزوهای هر سرزمین را روشن می سازد. تجلی ذوق و استعداد هر قوم را می توان در دستاوردهای هنری و فرهنگی جستجو کرد. نمایشهای آئینی و سنتی ریشه در اساطیر، اعتقادات و باورهای مردمی دارند. توجه به این حوزه برای دستیابی به شناختی دقیق و عمیق از روحیات و عملکردهای مردمان یک فرصت ویژه است. در روزگار تنگ شدن عرصه بر فرهنگ ملی و قومی و در دوران «جهانیسازی» و کشاکش «تهاجمات فرهنگی» پرداختن به آنها به آیین و سنت یک ضرورت برای حفظ «هویتملی» خواهد بود. نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی، به دبیری داوود فتحعلی بیگی از 19 مرداد 98 شروع شده و آیینها، بازیهای نمایشی و مجالس شبیهخوانی آن که متشکل از 24 اثر است؛ در محوطه مجموعه تئاتر شهر، بازار بزرگ ایران(ایرانمال) و محوطه کاخ گلستان از 21 مرداد آغاز بهکار میکند. شایان ذکر است در معرفی بعضی آثار به علت اجرای اولی بودن اطلاعات کمتری در دسترس بود. در این گزارش به معرفی آیینها، بازیهای نمایشی و مجالس شبیهخوانی نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی میپردازیم.
بازیها و حرکات آیینی آذربایجان
«بازیها و حرکات آیینی آذربایجان» به نویسندگی و کارگردانی توحید حاجی بابایی از تهران دوشنبه 21 مرداد ساعت 18، چهارشنبه 23 مرداد ساعت 20:30 در بازار بزرگ ایران و پنجشنبه 24 مرداد ساعت 19 در محوطه مجموعه تئاتر شهر به مدت 30 دقیقه اجرا خواهد شد.
گابروا
«گابروا» نوشته هواس پلوک و به کارگردانی سعید ذبیحی از کرمانشاه دوشنبه 21 مرداد ساعت 18:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و سهشنبه 22 مرداد ساعت 11 در محوطه کاخ گلستان به مدت 20 دقیقه اجرا خواهد شد. گابروا به معنای ربایش گاو است. این نمایش معرف یکی از آیینهای بارانخواهی است که در استانهای غربی کشور توسط زنان اجرا میشده. در این آیین زنان به دو گروه تقسیم میشدند و گاوی را در میان میگذاشتند و با یکدیگر سر ربایش گاو نزاع میکردند. بعد از پیروزی یک گروه، کوزهگری و عروسکگردانی اجرا و بعد هم دعای بارش باران انجام میشود. این نمایش شش بازیگر زن دارد.
رشیدخان
«رشیدخان» به نویسندگی و کارگردانی محمد بهاگیر از قوچان دوشنبه 21 مرداد ساعت 19 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و سهشنبه 22 مرداد ساعت 21:30 در بازار بزرگ ایران به مدت 20 دقیقه اجرا خواهد شد. قبل از دوره رضاشاه سرداری به نام رشیدخان بوده که از مرزهای خراسان دفاع میکرده و همراه مردم به وسیله چوب جلو مرزهای ایران میایستادند تا غارتگران نتوانند وارد ایران شوند این نمایش برگرفته از داستان رشیدخان است و علاوه بر روایت قصه او، آیین مبارزه با چوب در آن اجرا میشود.
سوگلین
«سوگلین» به نویسندگی و کارگردانی مهدی صالحیار از تبریز دوشنبه 21 مرداد ساعت 19:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و سهشنبه 22 مرداد ساعت 10:30 در محوطه کاخ گلستان به مدت 25 دقیقه اجرا خواهد شد. سوگلین برگرفته از آیین و سنت خیلی کهن است که در مناطق جنوبی آذربایجان و در نزدیکی شهرهای زنجان و همدان دیده شده است. این نمایش مربوط به کم شدن آب قناتها و چاهها در روستاها بوده؛ در آن زمان باور مردم بر این اساس بوده که زمانی که آب چاه و قناتها پایین میآید، یک خانم پاکدامن و بیوه را(که همسر ندارد) به عقد آب در میآوردند که این عقد باعث زایش آب در چاهها میشد و آب دوباره به قناتها باز میگردد.
مجلس شبیهخوانی طوفان نوح
«مجلس شبیهخوانی طوفان نوح» به طراحی علی اکبر قدوسیان از تهران دوشنبه 21 مرداد ساعت 20:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر اجرا خواهد شد.
نوروز بل
«نوروز بل» به نویسندگی و کارگردانی محمدعلی صادق حسنی از لاهیجان دوشنبه 21 مرداد ساعت 21 در بازار بزرگ ایران و سهشنبه 22 مرداد ساعت 19 در محوطه مجموعه تئاتر شهر به مدت 25 دقیقه اجرا خواهد شد. مراسم آغاز سال جدید مردم گیلان و مازندران(نوروزبل) براساس گاهشمار دیلمی بین سیزدهم تا هفدهم مردادماه برگزار میشده که روز دقیق آغاز سال گیلکی ۱۷ مرداد ماه هجری شمسی محاسبه شده است. کلمه بل در زبان گیلکی به معنای شعله آتش است که در آغاز سال جدید با روشن کردن آتش از روی شعلههای آن میپریدند که به این صورت به نوروزبل مشهور شده است. در این نمایش تلاش شده اعتقادات مردم و مراسم خاصی که در این روز برگزار میشود از جمله نحوه شکر خداوند پس از درو محصول، هدیه بخشی از محصول به دست آمده تحت عنوان باج و خراج به تهیدستان، آتش زدن لباسهای کهنه برای از بین بردن کینه و ... اشارهای شود.
بایرام اویونی
«بایرام اویونی» نوشته مهدی صالحیار و به کارگردانی نقی یحیائی از مرند دوشنبه 21 مرداد ساعت 21:30 در بازار بزرگ ایران و سهشنبه 22 مرداد ساعت 18:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر به مدت 20 دقیقه اجرا خواهد شد.
لال بهیگ
«لال بهیگ» به نویسندگی و کارگردانی علی قاضی از مسجد سلیمان سهشنبه 22 مرداد ساعت 18 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و چهارشنبه 23 مرداد ساعت 10:30 در محوطه کاخ گلستان به مدت 20 دقیقه اجرا خواهد شد.
تکه
«تکه» نوشته محمدیوسفیزاده و به کارگردانی پریوش فتاحزاده از منطقه آزاد ارس سهشنبه 22 مرداد ساعت 19:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و چهارشنبه 23 مرداد ساعت 21:30 در بازار بزرگ ایران مال به مدت 20 دقیقه اجرا خواهد شد.
آرسین
«آرسین» به نویسندگی و کارگردانی محمدیوسفی زاده از مرند سهشنبه 22 مرداد ساعت 21 در بازار بزرگ ایران مال و چهارشنبه 23 مرداد ساعت 19 در محوطه مجموعه تئاتر شهر به مدت 20 دقیقه اجرا خواهد شد.
آرتولاما
«اَرتولاما» نوشته علیرضا فریدراد و به کارگردانی حمیدرضا قزلباش از زنجان چهارشنبه 23 مرداد ساعت 18 در محوطه مجموعه تئاتر شهر پنجشنبه 24 مرداد ساعت 21:30 در بازار بزرگ ایران مال و به مدت 25 دقیقه اجرا خواهد شد. در این نمایش علیرضا فریدراد،جلال نوری،محمدولی فروتن،رضا جنتی فرد،علی عباسی،علی رضایی راد،علی مهاجری،متین اوجاق فقیهی،فرهاد ابوالفضلی،مبینا فیروزی و زهره مسلمیون به عنوان بازیگر حضور دارند. این نمایش توسط گروه تئاتر پوپک و با حمایت انجمن هنرهای نمایشی و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان تولید و آماده اجرا شده است.
خون سل
«خون سل» به نویسندگی و کارگردانی حسنا قبادی از ایلام چهارشنبه 23 مرداد ساعت 18:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر پنجشنبه 24 مرداد ساعت 10:30 در محوطه کاخ گلستان و به مدت 15 دقیقه اجرا خواهد شد.
رشکی و ماسی
«رشکی و ماس» به نویسندگی و کارگردانی رضا فقیهی از رباط کریم چهارشنبه 23 مرداد ساعت 19:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و ساعت 11 در محوطه کاخ گلستان و به مدت 25 دقیقه اجرا خواهد شد. رشکی و ماسی از آیین های کهن شهرستان ملایر می باشد که به آیین مژده دادن فصل بهار و رسیدن عید نوروز توسط گروهی از نوروزخوان ها به شیوه ی خرده نمایش اقلیمی می پردازد. این نمایش ازخرده نمایشهایی است که لباسهای رنگی به تن و با چهرههای خندهآوری که برای خود با ماسک و گاهی گریم طراحی و نوروز خوانی میکنند، با دایره زنگی و آواز خواندن و بذلهگویی و اجراهایی مانند بقال بازی، سلمانی بازی و … مردم را شاد و سپس هدایایی از آنان دریافت میکردند که ریشه در مراسم آیینی مردم شهر ملایر، اراک و روستاهای اطراف آنها دارد.
حریره، چوپی، قره
«حریره، چوپی، قره» به نویسندگی و کارگردانی سوران حسینی از مریوان چهارشنبه 23 مرداد ساعت 21 در بازار بزرگ ایران و پنجشنبه 24 مرداد ساعت 18:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و به مدت 25 دقیقه اجرا خواهد شد. نمایش سه بخش دارد؛ شیون پیرزنی که عزیزش را از دست داده، عدالت رئیسی که بزرگی اش را بین مردمش تقسیم کرده و جنگ سربازانی که آرایش جنگی منظمی دارند. این بخش ها در حرکاتی نمایشی اجرا میشود.
دی زنگرو
«دیزنگرو» به نویسندگی و کارگردانی هیام احمدی از آبادان پنجشنبه 24 مرداد ساعت 18 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و جمعه 25 مرداد ساعت 10:30 در محوطه کاخ گلستان و به مدت 30 دقیقه اجرا خواهد شد. دی زنگرو یعنی مادر سیاه رو. در جنوب در گذشته های دور وقتی ماه گرفتی اتفاق می افتاد مردم اعتقاد داشتند که یک خرچنگ سیاه خیلی بزرگ به نام دی زنگرو در حال خوردن ماه است. برای همین برای اینکه خرچنگ رو بترسونن با ایین خاصی مراسم دی زنگرو رو برگزار میکردن - اهالی با قاشق، چنگال، ملاقه و دیگر وسایل به کنار دریا میرفتند و شروع به نواختن ریتم زیبا و خاص و خواندن ترانه ای میکردنند.
فرحه و عرس
«فرحه و عروس» به نویسندگی و کارگردانی عبداله حلیات از خرمشهر پنجشنبه 24 مرداد ساعت 19:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و جمعه 25 مرداد ساعت 21:30 در بازار بزرگ ایران و به مدت 30 دقیقه اجرا خواهد شد. این نمایش کاری از گروه نمایش الغدیر خرمشهر است که به معرفی آئین ازدواج مردم خوزستان میپردازد.
داماد
«داماد» به نویسندگی و کارگردانی آزادی خالص و محمد حسینی از بندر خمیر پنجشنبه 24 مرداد ساعت 20:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و جمعه 25 مرداد ساعت 20"30 در بازار بزرگ ایران اجرا خواهد شد.
هفتخوان رستم
«هفتخوان رستم» بازنویسی و کارگردانی سید قاسم سیدی مقدم از مشهد پنجشنبه 24 مرداد ساعت 20:30 در بازار بزرگ ایران و جمعه 25 مرداد ساعت 19 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و به مدت 30 دقیقه اجرا خواهد شد.
قیش بازی
«قیش بازی» به نویسندگی و کارگردانی محمدرضا جعفری لفوت از آستانه اشرفیه پنجشنبه 24 مرداد ساعت 21 در بازار بزرگ ایران و جمعه 25 مرداد ساعت 18 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و به مدت 25 دقیقه اجرا خواهد شد. قیش به زبان محلی به معنای کمربند است. قیشبازی یک بازی گروهی پسرانه است که بین دو گروه چهارنفره برگزار میشود و با کمربند با یکدیگر مبارزه میکنند. در گذشته هم که کمربند چرمی وجود نداشته از طنابهایی با ساقه برنج استفاده میکردند که توره نام داشت و این بازی به «تورهبازی» هم معروف بود.
شوشی
«شوشی» به نویسندگی و کارگردانی مصطفی دهشت از قشم پنجشنبه 24 مرداد ساعت 11 در محوطه کاخ گلستان و جمعه 25 مرداد ساعت 20:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و به مدت 20 دقیقه اجرا خواهد شد. این تئاتر برگرفته از آئین کهن نمایشی «شوشی» در هرمزگان است که در مراسمهای مختلفی چون جشنهای عروسی، اعیاد مذهبی، جشنهای صیادی و ...اجرا میشود و حالا به دلیل کمتوجهی در حال فراموشی است.
لیوا
«لیوا» به نویسندگی و کارگردانی محمد مظفری از بندر گناوه جمعه 25 مرداد ساعت 18:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و 21 در بازار بزرگ ایران و به مدت 30 دقیقه اجرا خواهد شد. آیین «لیوا» یا «زار» یکی از دیرینهترین آیینهای درمانی است؛ این آیین در مناطقی از بوشهر مانند جزیره خارک هنوز هم برگزار میشود. این آیین جنبههای نمایشی زیادی از جمله موسیقی، شخصیتهای نمایشی و قصه دارد. این آیین در قالب یک نمایش موسیقی – حرکت اجرا میشود و با وجود خلاقیت سعی شده به اصل آن وفادار باشند. آیینهای درمانی مانند نمایش درمانی است که امروز در دنیا به عنوان یک علم استفاده میشود؛ به این معنا که نمایش را در خدمت درمان روان آدمها به کار میگیرند.
مشترک مورد نظر
«مشترک مورد نظر» به نویسندگی و کارگردانی سمیه مهری از تهران جمعه 25 مرداد ساعت 19:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر و 11 در محوطه کاخ گلستان و به مدت 30 دقیقه اجرا خواهد شد. مشترک مورد نظر که کارگردان در آن از عنصر سیاه در نمایشهای ایرانی برای لودگی و گفتن عبارات طنز و مطایبه استفاده بجایی کرده است، تقابل میان زن و شوهری است که زن به دلیل چشم و همچشمی، اختلاف شدیدی با شوهر خود پیدا کرده است و در این نمایش مشاجره کلامی حاصل شده که طی آن زن به موضع مرد خود حملهور میشود و مرد هم در دفاع از خود به سبب اتخاذ چنین موضعی، اشاره به برخی از بلندپروازیهای زن میکند که سرآخر قضاوت در مورد این مسئله را به عهده مخاطب میگذارند.
لافند بازی
نمایش سنتی «لافند بازی» به سرپرستی جمشید حسینزاده از رشت، چهارشنبه تا جمعه 23 تا 25 مرداد ساعت 17:30 در محوطه مجموعه تئاتر شهر اجرا خواهد شد. لافندبازی «بندبازی» از جمله نمایشهای سنتی گیلان است که بیشتر در جشنهایی مانند عروسی، عید نوروز و یا در بازارهای هفتگی اجرا میشود.نمایش لافندبازی روی طنابی که از روی دو میله فلزی و چوبی محکم و به صورت ضربدری است و در دو طرف مهار شده، انجام میشود. اصلیترین فرد نمایش پهلوان نام دارد که روی طنابها با پای برهنه راه میرود و برای تعادل خود چوب بزرگی به نام لنگر در دست میگیرد و گاهی پهلوان با ایستادن داخل تشت و یا قابلمه یا دوچرخهای که لاستیک ندارد، روی طناب راه میرود و نمایش اجرا میکند و هر قدر تسلط پهلوان بر طناب بیشتر و عملیات او متنوعتر باشد محبوبیتش نیز افزایش مییابد.
تنها یک زمین داریم
نمایش «تنها یک زمین داریم» به سرپرستی حمیدرضا اردلان از سهشنبه تا جمعه 22 تا 25 مرداد ساعت 21 در محوطه مجموعه تئاتر شهر اجرا خواهد شد.