پژوهش‌های حوزه نمایش ایرانی حاصل دغدغه‌‌های فردی است

یدالله آقا عباسی نویسنده و پژوهشگر تئاتر در خصوص وضعیت فعالیت‌های پژوهشی در عرصه نمایش‌های ایرانی گفت: اگر بخواهیم یک نقطه مشخص را در پژوهش های حوزه نمایش ایرانی نشانه گذاری کنیم باید به کتاب «نمایش در ایران» بهرام بیضایی اشاره کنیم. در واقع مقاله های برخی نویسندگان و پژوهشگران که از اواخر دوره قاجار و حول مفهوم «بازگشت به خویشتن» در تعدادی از نشریات آن دوره از جمله «هنر و مردم» به انتشار رسید، بعد از دهه ها در تلاش های بهرام بیضایی متبلور می شود. به این ترتیب بیضایی نخستین پژوهشگری است که می توان گفت در این عرصه از شأن پیشگامی برخوردار است. انتشار این کتاب نه تنها منبعی معتبر در زمینه نمایش ایرانی بود، بلکه مسیری را باز کرد تا توجه عده بیشتری از پژوهشگران نیز به این عرصه جلب شود و آثار دیگری هم در این زمینه به وجود بیاید. این منبع ارزشمند همچنین منجر به این شد که پژوهشگران اشکال و انواعی از هنرهای نمایشی ایران را مورد توجه قرار دهند که پیش از این اعتنای چندانی را بر نمی انگیخت و یا اساساً عرصه هایی ناشناخته محسوب می شد.  

این پژوهشگر شناخته شده نمایش ایرانی در ارتباط با سازوکار فعالیت ها در عرصه پژوهش نیز بیان کرد:واقعیت این است که در حوزه پژوهش ما اساساً متکی به فعالیت های افراد دغدغه مند در عرصه نمایش های ایارنی بوده ایم و در این زمینه نمی توان ساز و کار های سیستماتیک مشخصی را شناسایی کرد. برای نمونه این افرادی چون عنایت الله شهیدی بود که با پژوهش ارزشمند خود یعنی «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی» گام مهمی در شناخت این گونه نمایشی برداشت. پژوهش های ارزشمند دیگری هم در ارتباط با نمایش های سیاه بازی و نقالی نیز به دنبال این دست انگیزش ها و علاقه مندی های  فردی است که صورت تحقق پذیرفته است. به اعتقاد من هنوز راه زیادی در عرصه پژوهش نمایش ایرانی پیش رو داریم و از آنجا که مدارک و مستندات زیادی هم در ارتباط با گونه های مختلف نمایش ایارنی موجود نیست قدم برداشتن در این راه با دشواری های زیادی هم روبه رو است.  

نویسنده «دانشنامه نمایش ایرانی» در بخشی دیگر از سخنانش نیز در ارتباط با وضعیت پژوهش های دانشگاهی در این عرصه تصریح کرد: پژوهش هایی که در فضای دانشگاهی ما شکل می گیرد از آنجا که ناچار از رعایت قالب های مشخص و از پیش تعیین شده است، کمتر تازگی دارند و در حقیقت اغلب پزوهش های پیشین را مبنا و معیار قرار می دهند که به همین دلیل در بسیاری اوقات محتوایی تکرار شده را ارائه می دهند. آن دست پژوهش هایی هم که در قالب پایان نامه ها و رساله های پایان دوره تحصیلی صورت می گیرد نیز به این دلیل که بیشتر جنبه گردآوری دارند، به ندرت به پژوهش های دقیق و بکر تبدیل می شوند.

آقا عباسی در بخش پایانی سخنانش نیز خاطرنشان کرد: امکان های عرضه و ارائه آثار پژوهشی دچار محدودیت است و این امکان ها در مقاطع مختلف کمتر یا بیشتر می شود و در واقع زمینه های تثبیت شده چندانی در این خصوص پیش بینی نشده است. سمینار پژوهشی جشنواره نمایش های آیینی سنتی شاید در حال حاضر  تنها امکان ارائه پژوهش های در حوزه نمایش ایرانی محسوب می شود و به جز این امکان های قابل اعتنای دیگری در این عرصه سراغ نداریم.