گفت وگو با الهام شعبانی بازیگر و طراح لباس نمایش «اتینا»
اغلب زنان ایرانی شرایط به ظهور رساندن توانایی‌هایشان را ندارند
ایران تئاتر:الهام شعبانی بازیگر و طراح لباس نمایش «اتینا» معتقد است؛ زنان شرقی اغلب درگیر سنت‌ها هستند و از این بابت دچار مسائل متعددی می‌شوند. البته منکر قدرت وتوانایی هایشان نیستم، اما در شرایط فعلی نمی‌توانند این توانایی‌ها را به منصه ظهور در بیاورند .
اغلب آثار موفق اجتماعی به دلیل آنکه برش درستی و واقع گرایی از طبقه متوسط اجتماعی ارائه کرده‌اند توانسته‌اند با مخاطب ارتباط برقرار کنند. متن‌های رسول کاهانی به دلیل شناخت خوبی که از طبقه متوسط اجتماع و به خصوص خانواده دارد در این حوزه آثار قابل اعتنایی هستند.الهام شعبانی در سال‌های اخیر در قامت زنان طبقه متوسط و فرو دست جامعه نقش‌های ارزشمندی را به شایستگی ایفا کرده و در نمایش «اتینا» هم در قالب شخصیت یک زن میانسال طبقه متوسط حضور موثری دارد. او امسال در بازیگری سال پرکاری را تا به حال تجربه کرده و در نمایش «غلامرضا لبخندی» و «کمیته نان» ایفای نقش کرده است . شعبانی دانش آموخته طراحی لباس از دانشگاه الزهرا است و چند سالی است که در حوزه طراحی لباس در تئاتر و سینما و تلویزیون نیز فعالیت می‌کند.
نمایش اَتِینا نوشته رسول کاهانی و کار حسن دیردار مرداد و شهریور ماه ماه ساعت 21 در سالن شماره 1 خانه نمایش مهرگان روی صحنه رفته است و به همین بهانه با الهام شعبانی درباره بازیگری و طراحی لباس این نمایش گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
چطور شد که در نمایش اتینا همزمان به عنوان بازیگر و طراح لباس حضور پیدا کردید؟
از گدشته با حسین دیردار سابقه آشنایی داشتم و در چند سریال تلویزیونی کار مشترک انجام داده بودیم. موقعی که با من تماس گرفت و عنوان کرد که می‌خواهد نمایش اتینا را روی صحنه اجرا کند و از من دعوت به همکاری کرد ، این همکاری را پذیرفتم. البته متن رسول کاهانی هم بسیار خوب بود و ترغیبم کرد که در این نمایش مشارکت داشته باشم.
شخصیت سیما یعنی نقشی که در این نمایش بازی می‌کنید در مناسبات این خانواده حضور موثری دارد؟
بله، سیما در فینال کار حضور موثری دارد. نکته مهم این بود که با شخصیت‌هایی که امسال بازی کرده‌ام بسیار تفاوت داشت و دوست داشتم که بازی در قالب نقش این نوع زنان را تجربه کنم.
در نمایش «غلامرضا لبخندی» و «کمیته نان» در نقش زنانی بازی کردید که از سن و سال واقعی شما بیشتر هستند. به خصوص شخصیت مادر کرد زبان کمیته نان که یک زن پا به سن گذاشته است.
همینطور است، در «غلامرضا لبخندی» در نقش یک زن حدود 45 ساله بازی کردم که بسیار تنها است. در کمیته نان هم نقش یک زن هفتاد ساله کرد زبان را تجربه کردم. سیمای نمایش اتینا خیلی به احوالاتم نزدیک است؛ این زن درگیر عشقی است که برایش جذاب است و تلاش می‌کند آن را درونی نگه دارد و حتی حاضر است یک سال سکوت کند و به حرف‌های مرد مورد علاقه‌اش گوش کند. او به نوعی از تنهایی می‌ترسد و دوست دارد در جامعه تکیه گاهی داشته باشد .
معمولاً زنان طبقه متوسط روبه پایین جوامع سنتی آسیب پذیری زیادی به واسطه تنهایی‌شان دارند. سیما شخصیتی از این دست است؟
بله، زن نمایش برای دور شدن از تنهایی حتی به صیغه شدن هم رضایت می‌دهد. او دوست دارد سایه ای بالای سرش داشته باشد؛ می‌ترسد در جامعه تنها باشد و می‌خواهد امنیتش را با این شرایط به دست آورد . به هر حال کل زنان جامعه ما با مشکلات خاص خودشان مواجه هستند و تمام تلاششان را برای رسیدن به ثبات و امنیت خاطر انجام می‌دهند.
آیا عشق سیما عشق از سر نیاز است تا به ثبات برسد و به نوعی عشق واقعی نیست؟
موقعی که به عنوان یک زن تنها در جامعه زندگی می‌کنید کافی است اطرافیان و همسایه‌ها متوجه چنین مسئله ای بشوند تا با کلی حرف و حدیث روبه رو شوید؛ بنابراین عشق زنان بیشتر از سر نیاز تعریف می‌شود. موقعی که سیما در نمایش متوجه می‌شود مرد نمی‌خواهد صیغه او را تمدید کند به دروغ ادعای بارداری می‌کند تا مرد را نگه دارد .
بنابراین تفاوت مهم زن ایرانی با زن غربی در این است که زن غربی شرایط مستقل زیستن را به دست آورده است؟
بله، زن‌های شرقی درگیر سنت‌ها هستند و از این بابت برایشان مسائل زیادی به وجود می‌آید. البته منکر قدرت وتوانایی هایشان نیستم، اما در شرایط فعلی نمی‌توانند این توانایی‌ها را به منصه ظهور در بیاورند . از سوی دیگر نگاه مدرن زنان غربی باعث شده تا بتوانند برای رسیدن به استقلالشان تلاش‌هایی داشته باشند .
برخی از منتقدان این ادعا را مطرح می‌کنند که آثار نوشتاری رسول کاهانی ویژگی مرد سالارانه ای دارد. این نوع نگاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به این مسئله اعتقاد ندارم . دایی احمد نمایش اتینا را در نظر بگیرید که درگیر چک‌های برگشتی است و مردد و ناتوان شده و آمده به عروسی خواهر زاده‌اش کمک کند. مردی که سوای مشکلات مالی سه زن را هم طلاق داده و درگیر مشکلات با زن چهارمش است. موقعی که در طبقه بالای خانه سیما را بر اثر مشاجره لفظی می زند ، سیما عنوان می‌کند که باردار است و حال مرد منقلب می‌شود. بنابراین مردان آثار کاهانی بسیار هم آسیب پذیر هستند و رسول کاهانی خیلی درست و موشکافانه مشکلات خانواده طبقه متوسط ایرانی را در آثارش روایت می‌کند . برای من بازیگر بازی در این نوع نمایش نامه‌های اجتماعی از سایر کارها جذاب تر است .
طراحی لباس نمایش اتینا را براساس ویژگی‌های رئالیستی انجام دادید؟
بله، به واقع گرا و متناسب بودن نوع لباس‌ها با منش شخصیت‌ها اعتقاد داشتم. در نظر بگیرید یک عروسی در محلات پایین شهر به فرض مثال در محله نازی آباد برگزار می‌شود و من پلات کلی طراحی لباس شخصیت‌های مردان و زنان نمایش را منطبق بر چنین فضایی طراحی کردم و البته باید حواسم به ممیزی‌ها و رعایت برخی از نکات در طراحی لباس‌ها به خصوص در حیطه شخصیت زن‌ها هم می‌بود.
رنگ‌ها هم بر همین اساس در طراحی لباس‌ها اتنخاب شده است؟
بله، همانطور که اشاره کردم به دقت نوع پوشش و رنگ‌هایی که مردم پایین شهر تهران برای لباس‌هایشان انتخاب می‌کنند را مد نظر داشتم .
برخی اعتقاد دارند طراحی لباس آثار اجتماعی معاصر کار آسان تری از آثار تاریخی و سور رئال است. چقدر به این مسئله اعتقاد دارید؟
هر کاری سختی‌های خاص خودش را دارد و نمی‌شود گفت که کدام راحت تر و کدام سخت تر است. برای من مسئله مهم درست طراحی کردن لباس‌ها در هر ژانری است که متناسب با شخصیت آدم‌های نمایش باشد . با تجربه ای که در این سال‌ها در حوره طراحی لباس در سینما و تلویزیون و تئاتر به دست آورده‌ام کم و بیش اشراف روی کارم دارم. طراحی لباس رابطه بسیار نزدیکی با بازیگری دارد؛ البته ترجیح می‌دهم در کارهایی که بازی می‌کنم طراحی لباس را انجام ندهم اما به هر حال در برخی از مواقع به خواهش کارگردان این مسولیت را هم می‌پذیرم.
گفت‌وگو از احمد محمد اسماعیلی
