در حال بارگذاری ...
گفتگو با اختر تاجیک هنرمند عکاس به بهانه برگزاری نمایشگاه عکسش در جشنواره آیینی و سنتی

در عکس‌هایم بیش از هر چیز به مستندنگاری اجراهای تئاتر توجه داشته‌ام

ایران تئاتر:اختر تاجیک عکاس باسابقه عرصه تئاتر که دهه ها است در این زمینه فعالیت دارد می گوید: دغدغه اصلی من در عکاسی تئاتر مستند نگاری و ثبت و ضبط آثار هنرمندان تئاتر بوده است.

اختر تاجیک عکاس باسابقه و شناخته شده عرصه تئاتر همزمان با نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی نمایشگاهی از عکس های خود در ارتباط با هنرمندان نمایش ایرانی را  با عنوان «خاطرات تئاتر ایران»  در سالن انتظار تالار چارسوی مجموعه تئاتر شهر برپا کرده که شامل تصاویری از سیاه‌بازها، تعزیه‌خوان‌ها، نقال‌ها و تعزیه‌های اجرا شده در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ و هنرمندانی چون سعدی افشار و  مرشد ولی‌الله ترابی می شود. این عکس ها در واقع منتخبی از یک مجموعه بزرگ تصویری است که این هنرمند در طول نزدیک به سه دهه فعالیت در این عرصه تهیه کرده و امروز می توان از آن به عنوان یک آرشیو غنی تصویری یاد کرد. برپایی این نمایشگاه بهانه ای را برای گفتگو با این عکاس باسابقه تئاتر در ارتباط با پروسه تهیه این آرشیو تصویری فراهم کرده که در ادامه می خوانید.

 

همزمان با نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی نمایشگاهی از عکس هایتان در این ارتباط برگزار شد. این مجموعه چه موقع تهیه شده است؟

در نوزدهمین جشنواره آیینی و سنتی دو نمایشگاه از عکس هایم برگزار شد که یک مجموعه در کاشان و مجموعه دیگر در لابی سالن های سایه و چارسوی تئاتر شهر به نمایش درآمد. این عکس ها از میان تعداد بسیاری عکس ها که در دوره های مختلف جشنواره آیینی و سنتی تهیه کرده ام انتخاب شده، همچنین تعدادی از عکس های دیگر اجراهای نمایش های آیینی و سنتی سال های گذشته هم در این نمایشگاه ها ارائه شده بود.

 

گفتید که آثار این نمایشگاه از مجموعه پرتعدادی از مجموعه عکس هایتان  انتخاب شده. این عکس ها به صورت تقریبی چند دوره از جشنواره آیینی و سنتی را شامل می شود؟

به جز یکی دو دوره اول تقریباً از اوایل دهه هفتاد تا امروز در تمام دوره های این جشنواره حاضر بوده ام و از آثار اجرا شده عکاسی کرده ام که مجموعه بسیار بزرگی را شامل می شود. البته مجموعه عکس هایی که از نمایش های سنتی تا امروز تهیه کرده ام تنها مربوط به جشنواره نیست و هر بار که در این سال ها  این گونه از نمایش ها اجرای عمومی هم داشته اند، اغلب از آن ها عکس تهیه کرده ام. آقای فتحعلی بیگی دبیر جشنواره نمایش های آیینی و سنتی پیشنهاد چاپ عکس های من از نمایش های آیینی و سنتی را مطرح کردند و قرار است منتخبی از این عکس ها را گردآوری کنم تا برای ارایه در جشنواره سال بعد در قالب کتابی چاپ و منتشر شود. البته فعالیتم در عکاسی تئاتر تنها به جشنواره آیینی و سنتی محدود نمی شود و در دیگر جشنواره های این سال ها مثل جشنواره های فجر، عروسکی، تئاتر کودک و نوجوان هم به همین ترتیب در همه دوره ها حضور داشته ام و عکس تهیه کرده ام.

 

عکس هایی که از این جشنواره ها تهیه می کردید به خصوص در دهه های قبل به چه صورت مورد استفاده قرار می گرفت یا نمایش داده می شد؟  

در سال های دهه هفتاد که هنوز عکاسی آنالوگ رواج داشت، عکس هایی را که از جشنواره تهیه می شد باید به سرعت چاپ می کردیم و در اختیار روابط عمومی ها قرار می دادیم؛ چرا که همه مطبوعات برای تامین عکس صفحه های تئاتر خود به روابط عمومی ها مراجعه می کردند و عکس ها را از آنجا دریافت می کردند. این روند برای عکاسان جشنواره ها بسیار دشوار و طاقت فرسا و در واقع کاری شبانه روزی بود. برای رساندن عکس ها زمان بقدری کم بود که شخصاً برای انتخاب عکس ها حتی نمی رسیدم کنتاکت تهیه کنم و انتخاب عکس ها را با نگاه کردن به نگاتیوها انجام می دادم. در آن سال ها حتی با وجود زمان کم سعی می کردم حتماً نمایشگاهی هم از عکس های جشنواره برگزار کنم. نمایشگاه ها به این شکل بود که عکس نمایش هایی اجرا شده در هر روز از جشنواره را تهیه می کردم و فردای همان روز چاپ می شد و به نمایشگاه اضافه می شد. کارگردان ها و عوامل گروه ها وقتی می دیدند عکس نمایششان که شب قبل اجرا شده فردایش روی دیوار نمایشگاه رفته خیلی ذوق می کردند و خوشحال می شدند. خیلی از کارگردان ها هم که البته اغلب از دوستان بودند عکس های نمایش هایشان را از دیوار نمایشگاه بر می داشتند و با خودشان می بردند، چون فکر می کردند دیگر دستشان به این عکس ها نخواهد رسید. این تنها کاری بود که به نظرم می رسید می شد برای گروه های حاضر در جشنواره به صورت همزمان انجام داد. اصلاً کسی هم از من نخواسته بود این کار را انجام بدهم  ولی هر چقدر هم این کار سخت بود ولی با عشق و علاقه انجامش می دادم. به این ترتیب تعداد زیادی از اینطور نمایشگاه های بی نام و نشان از عکس هایم در آن سال ها برگزار شد. شاید تنها نمونه  نمایشگاه بزرگ آن روزها در سال 79 یا 80 اتفاق افتاد که اگر اشتباه نکنم به مناسبت بیست و یکمین دوره جشنواره فجر تعدادی از عکس هایم را در ابعاد بزرگ تر یعنی 100 در 70 سانتیمتر در لابی تالار وحدت به نمایش گذاشتم.

 

با این حساب امروز عکس های شما یک آرشیو غنی و کامل تصویری از  جشنواره های اصلی تئاتری را شکل داده است.

بله ولی در مدتی که مشغول به تهیه عکس ها بودم هرگز به جمع آوری آرشیو فکر نمی کردم.

 

با این حال به دنبال پی گیری نزدیک به سه دهه ای شما این آرشیو امروز شکل گرفته. آیا اطلاع دارید که مثلاً در مرکز نمایشی آن سال ها و اداره کل امروز آرشیوی در این ارتباط شکل گرفته باشد؟

در این سال ها به جز من که عکاس مرکز هنرهای نمایشی بودم عکاسان زیادی آمدند و رفتند ولی تا جایی که اطلاع دارم از همه این عکس هایی که در این سال ها تهیه شد، آرشیوی تشکیل نشده است.

 

دراین سال ها آیا پیشنهادهایی برای ارائه عکس هایتان به شما شد؟

همان سالی که نمایشگاه بزرگ عکس هایم را در لابی تالار وحدت برگزار کردم دوره مدیریت آقایان سلیمی و شریف خدایی و در حقیقت دوره رونق تئاتر بود که پیشنهاد تهیه کتابی از عکس هایم به من شد که شامل مرور زمان شد و اتفاقی نیفتاد.

 

ایده اصلی شما برای تهیه این عکس ها به صورت متمرکز چه بوده؟ آیا قصدتان این بوده که این رویدادها را مستندنگاری کنید؟

بیشتر از هر چیز فکر می کردم باید اسنادی از زحمات و تلاش های هنرمندان این عرصه همچون سعدی افشار، مرشد ترابی و آقای فتحعلی بیگی را ثبت و ضبط کنم. نه تنها من که فکر می کنم همه عکاسان تئاتر با چنین هدفی است که عکس هایشان را تهیه می کنند. در حقیقت به عنوان عکاس آنقدر تحت تاثیر این اجراها قرار می گرفتم که با خودم فکر می کردم حتماً باید آن ها را ثبت کنم. گاهی وقت ها هم برای عکاسی از هنرمندان آیینی و سنتی منتظر اجراهای انگشت شمار آن ها نمی ماندم و خودم برای عکاسی سراغشان می رفتم. مثلاً یکبار برای عکاسی از مرحوم سعدی افشار  و عیسی خان آن ها را البته با دردرسرهای زیاد و مشکلات اداری به اداره تئاتر خیابان پارس دعوت کردم. خب راستش با بعضی شخصیت ها احساس نزدیکی زیادی می کردم و مثلاً با زنده یادان سعدی افشار و مرشد ترابی انگار نوعی ارتباط خونی داشته باشم. مقصودم این است که موقع تهیه این عکس ها تنها فکرم این بود که باید این آدم ها و هنرشان را ثبت کنم  و حالا در واقع می توانم بگویم خود بخود آرشیوی از هنرمندان و فعالیت های تئاتری این سال ها شکل گرفته است.

 

هنگام تهیه این عکس ها به خصوص عکس هایی که از اجراها گرفته اید چه اولویت هایی را مد نظر داشته اید؟

تصویرها اسنادی از رویدادها هستند که شاید واقعی ترین اطلاعات را در اختیار ما می گذارند. خب، واضح است از آنجا که دغدغه اصلی من مستند نگاری و ثبت و ضبط این اجراها بوده همیشه سعی کرده ام در هنگام عکاسی به مواردی چون اکت ها، پوشش ها و فضای اجرا توجه داشته باشم و در واقع عکس هایم در بردارنده اطلاعاتی از مختصات اجرای هنرمندان روی صحنه تئاتر باشد. همچنین نکته دیگری که سعی کرده ام در تهیه این عکس ها رعایت کنم ثبت پیوستگی آثار هنرمندان شاخص به ویژه در عرصه نمایش ایرانی است؛ یعنی در عکس هایم اجراهای هنرمندان را در تمام این سال ها دنبال کرده ام و اگر امروز بخواهید برای نمونه تصاویر  اجراهای یک هنرمند یا یک کارگردان مشخص را در اجراهای جشنواره ای یا اجراهای عمومی مطالعه کنید عکس هایی که تهیه کرده ام این امکان را به شما خواهد داد. مقصودم این است که تعداد و تنوع این عکس ها امکان دسته بندی های مختلف آرشیوی را در خود دارد.  

 

در این سال ها پژوهشگران و محققان عرصه تئاتر چقدر برای استفاده از آرشیو عکس هایتان به شما رجوع داشته اند؟

در دهه گذشته تعداد بیشتری برای این منظور به من مراجعه می کردند. اغلب مراجعان دانشجویانی هستند که برای پایان نامه ها دانشگاهی به سراغ این عکس ها می آیند.  

 

اگر پیشنهادی در زمینه شکل دادن یک آرشیو تخصصی برای استفاده عمومی از این عکس ها به شما بشود، تمایل به سپردن عکس هایتان به چنین مجموعه ای دارید؟

البته، این بهترین پیشنهاد ممکن خواهد بود.

 




مطالب مرتبط

نظرات کاربران