ادبیات کهن ایران بزرگترین گنجینه ما برای ایده پردازی تئاتر است

به گزارش ایران تئاتر  از فارس ، سامان خلیلیان از کارگردانان مطرح تئاتر خیابانی و رییس کانون تئاتر خیابانی کشور، مرداد ماه علاوه بر حضور به عنوان  داور انتخاب آثار نخستین جشنواره تئاتر ملی خیابانی شهروند، کارگاهی تخصصی در این خصوص را به همت انجمن هنرهای نمایشی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری شیراز برگزار کرد، با او درباره تئاتر خیابانی و تجربه برگزاری کارگاه گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

 برگزاری کارگاه های آموزشی تئاتر مسلما تاثیر بسزایی در پیشرفت تئاتر و ایده پردازی میان علاقه مندان دارد ، تئاتر خیابانی به واسطه دایره وسیعی از شکل ها و شیوه های اجرایی بیش از هر نمونه دیگری نیازمند آموزش جدی است ، کارگاه تخصصی که در شیراز برگزار کردید در بر گیرنده چه مواردی بود ؟
این افتخار را داشتم که به همت انجمن هنرهای نمایشی استان در این کارگاه میهمان هنرمندان تئاتر استان فارس باشم ، آنچه به عنوان سر فصل های اصلی آموزش در نظر داشتم این بود که در این فرصت محدود علاوه بر تاریخچه به چگونگی شکل گیری نیز بپردازم.

در بخش دیگر کارگاه در خصوص اموزش ایده پردازی و چگونگی بسط و گسترش یک ایده نمایشی با توجه به تکنیک ها و امروزه های تئاتر خیابانی و تئاتر بیرونی پرداخته و در این خصوص گفتگو کردیم.
یکی از اصلی ترین دغدغه های گروه های تئاتر خیابانی اجرای صحیح یک اثر است در این خصوص در کارگاه کاری انجام شده است؟

 بله دقیقا یکی از مباحث مطرح شده در بخش دیگر ورک شاپ به چگونگی ایجاد و به دست آوردن محیط و مهم تر مدیریت اجرا اختصاص داشت ، در واقع بیشتر سعی کردم به مباحثی آموزشی و تجربی بپردازیم که خود هنرمندان و گروه ها شاید برای بدست آوردنش منابع خوبی در دست ندارند.

 

در ورک شاپی  که برگزار شد شاهد پخش برخی از فیلم های نمایش خیابانی در سایر کشورها بودیم ، در خصوص این فیلمها و اجرا به چه مواردی می توان اشاره کرد ؟

نمونه های بسیار متنوعی از اجراهای بیرونی در سایر کشورها وجود دارد که توانسته ام تعدادی از انها را مشاهده و فیلم اجراهای این اثار را تهیه کنم ، به همین دلیل بخشی از زمان کارگاه را به دیدن و بررسی این اثار خصوصا فرم و تکنیک های ایده پردازی و اجرا اختصاص دادیم.تا ذهن دوستان هنرمند را نسبت به تنوع اثار خیابانی ط بیرونی ، محیطی، شورایی و غیره معطوف کنیم.تصور می کنم این کارگاه در این زمینه موفق بوده در خصوص تاثیرات و خروجی این باید اجراهای گروه های نمایشی در فارس را رصد و در ادامه بررسی کرد.

متاسفانه تئاتر و هنرهای نمایشی در کشور ما این طور که شایسته این هنر است مورد حمایت و توجه قرار نگرفته است و عملا به جز سخنان شعاری از مدیران فرهنگی و سیاسی تئاتر اصولاً ابزار به حساب می آید ، در این شکل شاید پیشروترین گونه نمایشی ما تئاتر خیابانی باشد که میتواند بی واسطه به میان مردم برود، در هنگام پخش فیلم اثار سایر کشورها در کارگاه متوجه شدم بخش عمده ای از این تنوع اصولاً در تئاتر خیابانی ما وجود ندارد ؟ دلیل این را چه می دانید ؟
مسلما همین طور است ، در خصوص چرایی این باید به این نکته توجه کنیم که وقتی در فرهنگ ما چیزی نهادینه می‌شود ، اخلاق ، اداب و رسوم ما در مواجهه با محیط پیرامون تیز تحت الشعاع همان فرهنگ قرار می گیرد.پروسه فرهنگ، پروسه زمان بری است و به سادگی و در کوتاه مدت به دست نمی آید، ادبیات غنی کشور ما بر اساس فرهنگ شفاهی و دیالوگ محور پدید امده است و مسلما فرهنگ تئاتر دیدن ما هم از انها ادبیات نشأت گرفته است.در نمایش های ایرانی که نمایش هوایی ایستا هستند همانند نقالی و قوالی که دیالوگ محور هستند ، بار اصلی اثر بر دوش یک یا دو نفر قرار دارد. در این ترکیب شفاهی اجباراً ایستا ، تماشاگر بدون هیچ مشارکت و مداخله ای تنها ناظر و بیننده است.لزوما نیازی هم به مداخله مخاطب وجود نداشته است.مثلاً در خیمه شب بازی یک بالای خیمه به همراه عروسک گردان داستان را روایت می کند ، هیچ وقت مبارک ، بیننده را به خیمه دعوت نکرده ، در شبیه خوانی و تعزیه هم این الگو را دنبال کرده ایم و مخاطب به عنوان تماشاگر تنها نظاره گر بوده است.

پس به نظر شما این چگونگی در طی سالیان سال به ما اندوخته شده و ملکه ذهن ما شده است ؟
دقیقا همین است ، آن مرز ذهنی که عرض کردم همان فرهنگی است که آداب تئاتر و دیدن نمایش را به ما اینگونه اندوخته است ، ناظری منفعل بدون مداخله و مشارکت
در فضای خارج از اینگونه اثار که در کارگاه نیز تاریخچه این را ذکر کردم ، اینگونه نیست،به طور مثال نمایش های سیرک به دلیل پویایی و تحرک و فضای پرتابل به مخاطب اجازه حرکت و مشارکت می‌دهد به نحوی که مخاطب در نقطه ای آغازین با اجرا حرکت و در جایی دیگر به پایان می‌رسد.

به نظر شما چه باید کرد ؟ الگو برداری از اثار دیگر کشورها چقدر می تواند راهگشا باشد ؟
من نمی‌گویم الگو برداری و تقلید کنیم ، ما میتوانیم شکل و ایده را از انها وام بگیریم ، در واقع در فرم الگو برداری کنیم اما در محتوا از فرهنگ و ادبیات غنی خودمان استفاده کنیم و حرف خودمان را بزنیم.

تجربه فعالیت نمایشی خود شما در این خصوص به چه شکل بوده است؟
 من به شخصه تلاش کرده ام در این راه فعالیت کنم و چندین نمایش من پارودیی هایی برگرفته از داستانها و ادبیات کهن خودمان بوده است و باید اقرار کنم این تجربه ها بسیار برای من مفید بوده چرا که توانستم باذرجوع به ادبیات نظامی گنجوی با فرمی مداخله گرایانه و به شکل پارودی نمایشی تازه خلق کنم. داستان رستم و سهراب، شیرین و فرهاد و... و اصولاً ادبیات ما بسیار قابلیت دراماتیزه شدن را دارد. معتقدم باید بیشتر قدر داشته های خودمان را بدانیم و با همتی مضاعف به این سمت حرکت کنیم ، چرا که تا کنون نتوانسته ایم از این گنجینه عظیم مدد بجوییم.

 

گفت و گو: نوید جعفری