تلاش در مسیر مانایی نماد پایداری ملی

حماسه فتح خرمشهر از آن دست برگ برنده هایی است که در تاریخ معاصر ایران کمتر با آن روبرو بوده ایم. مقاومت تحسین برانگیز یک ملت در یک فرآیند 575 روزه، آن هم با دستان خالی، که لحظه لحظه اش کلاس درس ایثار، پایداری و سلحشوری بود. کلاسی که باید در تاریخ مانا بماند و نسل به نسل در مکتبی که یکی از اصلی ترین اساتیدش هنرمندان هستند، آن را بیاموزند.

جشنواره های مختلف هنری ماحصل همین تفکر هستند. جشنواره هایی که سالهاست برگزار می شوند تا گوشه گوشه خاطرات تلخ و شیرین ایثار و مقاومت این حماسه یکسال و اندی از اذهان پاک نگردد.

یکی از این جشنواره ها، جشنواره تئاتر مقاومت فتح خرمشهر است که از سال 1377 به کوشش هنرمندان تئاتر خوزستان معرفی شد و امسال بیست و دومین سال خود را طی می کند:

 

سال 1377 پایه ریزی یک حرکت ماندگار

جشنواره فتح خرمشهر از انگشت شمار ترین جشنواره های تئاتری است که پله های پیشرفت را به خوبی و با صبر و درایت ویژه پیمود. این جشنواره در سطح شهرستان خرمشهر و با بهره گیری از توان گروه های تئاتری این شهرستان پایه ریزی شد و تا سال 1379 با همین سبک و سیاق ادامه یافت.

در سال79 بنا به تدبیر مسئولان استانی و حمایت متولیان تئاتر استان، این جشنواره رنگ و بوی استانی به خود گرفت. جشنواره هایی که گرچه به دلیل کمبود گروه های تئاتری و امکانات با استقبال زیادی روبرو نبودند اما در یک فرآیند سه سال توانست با حذف ایرادات اجرایی و هنری و ارتقای توانمندی ها سیق خورد و یک گام دیگر به سمت بالندگی پیمود.

 

سال 1384: مناطق مرزی میهمانان جدید جشنواره فتح خرمشهر

از سال 1384 جشنواره فتح خرمشهر پا را از استان خوزستان فراتر گذاشت و این بار سایر منطق درگیر در جنگ را نیز تحت پوشش قرار داد.

هشتمین دوره این جشنواره که با عنوان جشنواره تئاتر دفاع مقدس استانهای مناطق جنگی کشور از 3 خرداد 84 در خرمشهر برگزار شد با استقبال خوبی همراه نبود. در این مرحله پس از ارسال فراخوان، تعداد معدودی نمایش در بخش صحنه ای اعلام آمادگی کردند که در نهایت  12 نمایش از استان های مرزی خوزستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی به بخش نهایی راه یافتند. 

در نهمین دوره جشنواره که از 3 تا 7 خرداد 85 به دبیری علیرضا رحمانی برگزار گردید، استقبال چشم گیرتر شد و 80 اثر به دبیرخانه رسید که در نهایت 14 اثر از استان های خوزستان، فارس، بوشهر، ایلام و کرمانشاه در دو بخش صحنه ای و خیابانی به رقابت پرداختند.

آخرین دوره منطقه ای جشنواره فتح خرمشهر در سال 1386 برگزار شد و پس از آن جشنواره خیز سوم خود را اینبار به سما ملی شدن برداشت.

دهمین جشنواره تئاتر ملی مقاومت ـ فتح خرمشهر از  3 تا 7 خرداد 86 به دبیری حسین ذوالفقاری برگزار شد. در این جشنواره نیز 80 اثر به دبیرخانه رسید که پس از بازخوانی 50 اثر به مرحله بازبینی راه یافتند. در این مرحله نیز پس از ارزیابی آثار در نهایت 11 نمایش از استان‌های هرمزگان، خوزستان، ایلام، آذربایجان غربی، کرمانشاه و خرمشهر به جشنواره رسیدند.

در این مرحله سه نمایش خیابانی نیز در بخش جنبی حضور داشتند. 

 

1387:جشنواره ملی می شود

جشنواره تئاتر فتح خرمشهر که در یک فرآیند 9 ساله چه در بخش اجرا و چه هنری توانسته بود جایگاه خوبی را برای خود در میان هنرمندان باز کند، در سال 87 به پیشنهاد اداره کل هنرهای نمایشی، رنگ و بوی ملی به خود گرفت. دبیرخانه به تهران منتقل و جشنواره یازدهم با ارسال فراخوانی به سراسر کشور آغاز شد.

در این دوره  که از 5 تا 8 خردادماه 87 به دبیری عباس بسی خاسته برگزار شد، 121 اثر از سراسر کشور به دبیرخانه ارسال گردید که در نهایت 15 اثر به بخش مسابقه جشنواره راه یافتند.

دوازدهمین جشنواره سراسری تئاتر مقاومت ـ فتح خرمشهر در حالی از 28 اردیبهشت‌ تا اول خردادماه 88در خرمشهر برگزار شد که زمزمه های بین المللی شدن آن به گوش می رسید. حتی عباس بسی خاسته مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان و دبیر جشنواره در مصاحبه ای از ارسال نمایش هایی از لبنان، ترکیه، کردستان عراق، انگلیس، افغانستان و  فلسطین به جشنواره خبر داد. هرچند در نهایت به دلیل کیفیت پایین آثار، به نمایش های داخلی بسنده شد.

در این جشنواره پس از انتشار فراخوان 168 اثر از سراسر کشور به دبیرخانه جشنواره رسید که هیئت بازخوانی از این میان 38 متن را انتخاب کردند. پس از بازبینی نیز در نهایت 13 اثر صحنه ای به بخش نهایی راه یافتند.

مدیران اجرایی جشنواره تئاتر فتح خرمشهر که چشم انداز بین المللی شدن را در سر می پروراندند در دوازدهمین دوره به این نتیجه رسیدند که هنوز پیکره کار آنقدر تنومند نشده که بتواند نظر هنرمندان مطرح جهان را به سمت خود جلب کند به همین دلیل سیزدهمین دوره جشنواره نیز همچنان در سطح ملی باقی ماند.

سیزدهمین دوره جشنوارهاز 29 اردیبهشت تا 3خرداد 89 اینبار با دبیر جانباز هنرمند محمد جمالپور برگزار شد.

در این دوره 267 اثر به دبیرخانه رسید که در مرحله بازخوانی 47 نمایش به مرحله بازبینی و پس از آن 11 نمایش (در کل 5 نمایش از تهران و 6 نمایش از شهرهای آبادان، خرمشهر، اهواز، آبادان، مشهد، اصفهان و شاهین شهر) به بخش مسابقه جشنواره رسیدند.

 

1390، دبیرخانه به خوزستان بازگشت

چهاردهمین دوره جشنواره بین المللی تئاتر مقاومت فتح خرمشهر در حالی از 3 تا 8خرداد 90 برگزار شد که بعد از دو سال، دبیرخانه مجددا به خوزستان منتقل شد.

در این جشنواره که دبیری آن بر عهده حجت الاسلام والمسلمین سید لطف الله سپهر بود،  108 نمایش صحنه ای به دبیرخانه ارسال شد که پس از بازبینی در مرحله اول 32 اثر، در مرحله دوم 25 اثر و در نهایت 14 نمایش به عنوان آثار برگزیده مشخص به جشنواره راه یافتند.

 

1391 جشنواره بین المللی می شود

رویای بین المللی شدن جشنواره فتح خرمشهر در پانزدهمین مرحله به حقیقت پیوست.

در این دوره که از 3 تا 8خردادماه سال 91 به دبیری حجت الاسلام والمسلمین سید لطف الله سپهر برگزار شد برای اولین بار هنرمندان سایر کشورها نیز فراخوان شدند.

پس از پایان موعد ارسال آثار، 190 اثر صحنه ای از 27 استان کشور و 9 کشور خارجی دریافت شد که در بازبینی هیئت داوران در نهایت 13 گروه تئاتر ایرانی و دو نمایش از کشورهای افغانستان و تاجیکستان انتخاب شدند.

 

1392: بازگشت به پله شکوفایی

شانزدهمین جشنواره ملی تئاتر مقاومت فتح خرمشهر از 3 تا 7خردادماه سال 92 اینبار نیز به صورت بین المللی برگزار شد.

در این جشنواره که دبیری آن بر عهده  حجت الاسلام والمسلمین سید لطف الله سپهر بود، 300 اثر نمایشی (140 اثر در بخش صحنه ای، 80 اثر در بخش خیابانی و 80 نمایشنامه) به دبیرخانه مرکزی جشنواره ملی تئاترفتح خرمشهر ارائه شد که پس از بازبینی این آثار توسط هیات بازبینی در نهایت12 گروه در بخش صحنه ای، 8 گروه در بخش خیابانی و 5 نمایشنامه به بخش نهایی راه یافتند.

در این جشنواره که برای اولین بار دو بخش نمایشنامه نویسی و خیابانی بدان اضافه شده بود، نمایش هایی از دو کشور عراق و تاجیکستان نیز حضور داشتند.

در این سال به خاطر استقبال کم و ارسال آثار ضعیف کشورهای همسایه مجریان را به این نتیجه رساند که جنشواره را در سطح ملی نگه دارند.

 

1393: پایه ریزی جشنواره ای استاندارد در سطح ملی

پس از تجربه ناموفق جشنواره تئاتر فتح خرمشهر در حوزه بین المللی، مجریان تصمیم گرفتند جشنواره را در سطح ملی و با یک استاندارد قابل قبول نگه دارند. هفدهمین دوره جشنواره با سبک و سیاق جدید از 27 تا 31خردادماه سال 93 با دبیری حجت الاسلام والمسلمین سید لطف الله سپهر برگزار شد.

در این 271 اثر نمایشی (در بخش صحنه ای 123 اثر از 24 استان، در بخش خیابانی 93 اثر از 17 استان و در بخش نمایشنامه نویسی 55 اثر از 18 استان به) به دبیرخانه مرکزی جشنواره ملی تئاترفتح خرمشهر ارائه شد که در نهایت پس از انجام مراحل داوری و بازبینی 13 اثر صحنه ای از 9 استان، 12 اثر خیابانی از 6 استان و 5 اثر نمایشنامه نویسی به جشنواره راه پیدا کردند.

در این جشنواره نمایشی از کشور عراق نیز حضور داشت.

در دوره هجدهم جشنواره که از 30 اردیبهشت تا 4 خردادماه سال 94 با دبیری همایون قنواتی برگزار شد، 162 اثر نمایشی در بخش صحنه ای و خیابانی از 28 استان کشور به دبیرخانه مرکزی جشنواره ملی تئاترفتح خرمشهر ارسال گردید که پس از بازبینی در نهایت 12 اثر خیابانی و13 اثر در بخش صحنه ای  مسابقه انتخاب شدند.

در این دوره ستاد جشنواره  3 اثر نمایشی برای بخش مهمان و یک اثر نمایشی برای بخش ویژه معرفی کرد.

در دوره نوزدهمین نیز که از 28 اردیبهشت تا 2 خردادماه سال 95 با دبیری حسین مسافرآستانه برگزار شد،150 اثر در بخش مسابقه نمایش صحنه ای، 58 اثر تئاتر خیابانی، 80 اثر نمایشنامه نویسی و میهمان از 28 استان کشور به دبیرخانه رسید که از این میزان 17 اثر (9 اثر صحنه ای و 8 اثر خیابانی) به بخش پایانی راه یافتند.

در بیستمین دوره، هنرمندان تئاتر در سه بخش مسابقه تئاتر صحنه‌ای، مسابقه نمایش‌های میدانی، بخش میهمان از دهم تیرماه به مدت 4 روز در شهرهای خرمشهر و آبادان با یکدیگر به رقابت پرداختند.

در این جشنواره که با دبیری همایون قنواتی برگزار شد، 186 طرح و نمایشنامه از 28 استان کشور به دبیرخانه رسید، که پس از بررسی و بازبینی، 11 اثر در بخش صحنه ای و 9 اثر در بخش میدانی جواز حضور در رقابت ها را دریافت کردند.

و بالاخره بیست و یکمین دوره جشنواره از 27 تا 31 مردادماه 97 در سه بخش مسابقه تئاتر صحنه‌ای، خیابانی و میهمان در شهرهای خرمشهر و آبادان برگزار شد.

در این جشنواره نیز که دبیری آن برعهده همایون قنواتی بود 161اثر(۸۷ اثر صحنه ای و ۷۴ اثر میدانی ) به دبیرخانه رسید، که پس از بررسی و بازبینی، 10 اثر در بخش صحنه ای، 10 اثر در بخش میدانی و 2 اثر در بخش میهمان جواز حضور در رقابت ها را دریافت کردند.

 

1398: تلاش برای ایجاد رویه ای جدید

با نگاهی به موضوعات فراخوان یعنی بزرگداشت یاد و خاطره حماسه آفرینان و مدافعان سرافراز میهن و تثبیت دلیرمردی و سلحشوری ملت قهرمان ایران و به خصوص شهدای گرانقدر فتح خرمشهر با هدف معرفی و بازشناخت ارزش های این حماسه باشکوه و دست یابی به تجربه های نوین و دریچه های تازه در رویکرد هنر نمایش به ویژه حماسه آزادسازی خرمشهر و لزوم ایجاد شور و نشاط در جامعه، نگاه ستاد برگزاری جشنواره از سه منظر قابل تامل است:

اول آنکه همچنان جشنواره بر موضوع فتح خرمشهر مصر است و حواشی زیادی را بر آن تحمیل ننموده و سعی دارد زوایای تجربه های نو و دریچه های جدیدی از این حادثه یک سال و اندی را از نگاه هنرمندان تئاتری –واقعی یا غیر واقعی- به تصویر کشاند. این نگاه ژرف اندیشانه که شاید در کمترین جشنواره ای بدان توجه می شود بی شک بر غنای کار می افزاید.

و دومین موضوع، ایجاد شور و نشاط در جامعه است. موضوعی که به نظر می رسد با تاکید بر تغییر فکری به مسئله جنگ از درون مایه های خشونت، وحشت، آوارگی و ... به مفاهیم دیگر است. باید منتظر ماند و نظاره گر شد که این مفهوم چگونه بر آثار جلوه می نمایند.

ستاد برگزاری جشنواره: بیست و دومین جشنواره سراسری تئاتر مقاومت فتح خرمشهر را حمید رضا آذرنگ به عنوان دبیر هدایت می کند. آذرنگ پس از انتخاب، کادر ستاد برگزاری جشنواره را به شرح زیر انتخاب کرد:

نصرالله قادری، به عنوان مدیر گروه نقد و بررسی آثار، پیام دهکردی به عنوان مدیر گروه آموزش و کارگاه‌ها، مهرداد رایانی‌مخصوص به عنوان مدیر انتشارات، جواد مستخدمی به عنوان مدیر پشتیبانی و امور مالی، رضا مردانی به عنوان مدیر امور اجرایی، سعید رضوانی به عنوان مدیر امور هنری، اردوان زینی‌سوق به عنوان مدیر هماهنگی و برنامه‌ریزی، آرش دهقان‌شاد به عنوان مدیر تبلیغات و تشریفات، فواد رابحی به عنوان مدیر دبیرخانه و سیدحسین رسولی به عنوان مدیر روابط عمومی

بخش‌های جشنواره تئاتر مقاومت: براساس فراخوان منتشر شده، بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر شامل چهار بخش تئاتر صحنه‌ای، نمایش‌های محیطی و خیابانی (میدانی)، نمایش‌های کوتاه و مسابقه نمایشنامه‌نویسی است.

در بخش تئاتر صحنه‌ای که به صورت رقابتی برگزار می‌شود موضوعات آثار نمایشی شامل «مقاومت و دفاع مقدس» و «آزاد، با مضامین جلوه مقاومت و ایثار در آثار نمایشی آئینی و سنتی با مولفه‌های بومی» می باشد.

در بخش نمایش‌های محیطی و خیابانی (میدانی) هر چند به صورت غیررقابتی برگزار می‌شود اما آثار منتخب مردمی در مراسم اختتامیه مورد تقدیر قرار می‌گیرند. موضوع آثار نمایشی در این بخش نیز همانند بخش صحنه‌ای است.

در بخش نمایش‌های کوتاه که به شکل رقابتی برگزار می‌شود، موضوع آثار آزاد است اما نمایش‌های ارسالی با موضوع «مقاومت و دفاع مقدس» در اولویت قرار دارند. بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر در این بخش، پذیرای نمایش‌هایی خواهد بود که در بازه‌ زمانی یک تا 20 دقیقه تعریف شده باشند.

و در نهایت در بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی که مختص نمایشنامه‌هایی با مضامین و موضوعات هشت سال دفاع مقدس، آسیب‌شناسی دوران بعد از جنگ تحمیلی و موضوع اصلی جشنواره یعنی حماسه فتح خرمشهر است.

آمار تعداد نمایش‌های حاضر در جشنواره: براساس اطلاعات به دست آمده از مجموع 600 اثر به دبیرخانه جشنواره رسید، که 190 اثر در بخش نمایشنامه نویسی بود. از این تعداد قرار است 5 اثر برای انتشار انتخاب شود.

در بخش صحنه ای، پس از بازخوانی آثار، 50 اثر به بخش بازبینی رسید. در این بخش آرش دادگر، فریبا متخصص و علی‌ اوسیوند اعضای هیئت داوری بخش صحنه ای، 12 اثر را برای حضور در این بخش معرفی کردند.

در بخش کوتاه، پس از بازخوانی آثار، 22 اثر به بخش بازبینی رسید. در این بخش پانته‌آ پناهی‌ها، ایوب آقاخانی و پیام فروتن اعضای هیئت داوری بخش (20 دقیقه ای)، 10 اثر –سه اثر مشروط- را برای حضور در این بخش معرفی کردند.

در بخش محیطی و خیابانی، پس از بازبینی آثار توسط هیئت داوران متشکل از شیرین بزرگمهر، محمودرضا رحیمی و حمید پورآذری، 11 اثر –سه اثر مشروط- را برای حضور در این بخش معرفی کردند.

در کنار اجرای نمایش ها، قرار است در ایام برگزاری بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر، 4 کارگاه آموزشی از 15 تا 18 آبان از ساعت 10 تا 12 در سالن سازمان منطقه آزاد اروند واقع در خرمشهر برگزار شود.

شیرین بزرگمهر کارگاه «تئاتر بیرونی»، ساناز بیان کارگاه «زخمِ درام» یا «درامِ زخم»، یوسف باپیری کارگاه تئاتر مستند؛ مبارزه‌ای برای بازنمایی «حقیقت» یا «واقعیت یا حافظه» و پیام دهکردی کارگاه «بی‌بازیگری» را برگزار خواهند کرد.

 

و در نهایت

بیست و دومین جشنواره مقاومت فتح خرمشهر، با همه کاستی ها و مشکلاتی که دیروز جناب آقای آذرنگ دبیر جشنواره به صورت مبسوط بیان داشتند به مرحله نهایی خود نزدیک می شود.

امیدواریم این جشنواره که جایگاه ویژه ای در فرهنگ پایداری و مقوامت دارد بتواند به اهداف مهمی که متولیان آن مدنظر دارند برسد و پله جدید را با بهترین کیفیت بالا رود.