اینکه زندگی دیگران را نابود کنیم شجاعت نیست

شیوا مکی نیان فارغ التحصیل کارشناسی ارشد نمایش از دانشکده تربیت مدرس است. این بازیگر و کارگردان باتجربه و توانای تئاتر سالها است که در حوزه بازیگری و کارگردانی در تئاتر و تلویزیون فعالیت می کند. مکی نیان کارش را از تئاتر در شهر اصفهان شروع کرده است و در ادامه با حضور در تهران و بازی در نمایش هایی نظیر خرمشهر 11 فضای جدیدی را تجربه کرد. پایان فصل سرد(اصغر خلیلی)اصفهان 1378‏، ‏معرکه در تاریکی(اصغر خلیلی)اصفهان،‏ ‏دایره(اصغر خلیلی) محصول مشترک آلمان و هلند و فرانسه 1385‏، موهای بلوند(اصغر خلیلی)، شب روی سنگ فرش خیس(هادی مرزبان و کارگردانی نمایش گفت وگو با باد و من از جمله کارهای ماندگار کارنامه مکی نیان هستند. وی جوایز زیادی نظیر بازیگری اول(معرکه در تاریکی) جشنواره استانی اصفهان 1379، جشنواره منطقه‌ای یزد 1379‏،‏ بازیگری اول(سرخ آب) جشنواره استانی اصفهان 1382 و جشنواره منطقه‌ای شیراز 1382، بازیگری اول(عشق روی تاریکی) جشنواره استانی اصفهان 1383‏، بازیگری اول(اترار نامه)جشنواره استانی اصفهان 1384‏، بازیگر برگزیده جشنواره صاحبدلان 1391، کاندید بازیگری جشن خانه تاتر برای نمایش شب روی سنگ فرش خیس 1392 و برنده جایزه بازیگر برتر سال از سوی کانون ملی منتقدان برای نمایش شب روی سنگ فرش خیس را به دست آورده است. نمایش پارتی به نویسندگی و کارگردانی آرش عباسی ساعت هشت آبان و آذر ماه در تالار سایه تئاتر شهر در حال اجرا است. با شیوا مکی نیان درباره مختصات نقش لیلی گفت وگویی انجام داده ایم.

در سال‌های اخیر بیشتر در حوزه نمایش های آوانگارد و تجربی به ایفای نقش پرداخته اید؛ اما با بازی در پارتی تلاش کردید در نمایش های رئال اجتماعی مثل دهه هشتاد بازی کنید. در مورد این رویکردتان توضیح بدهید؟

هر بازیگری تمایل دارد در طول دوران کاریش تجربه های متفاوتی داشته باشد و این تجربه‌های متفاوت باعث می شود که آموخته هایش ارتقا پیدا کند و تلاشی انجام بدهد تا درک درستی از کارش داشته باشد. همیشه در بازیگری انتخاب کرده ام و دوست دارم با آدم هایی تئاتر کار کنم که فرهیخته باشند و احساس خوبی به من بدهند. آرش عباسی کارگردان با اخلاق و با دانشی است و بازی در نمایش پارتی برایم تجربیات جذابی به همراه دارد.

معمولا در نمایش‌های رئالیستی کارگردان‌ها در حین انتخاب بازیگران تلاش می کند بازیگران با نقش هایشان تا حدی شباهت داشته باشند. لیلی نمایش پارتی چقدر به شما نزدیک بود؟

لیلی تقریبا هیچ شباهتی با من نداشت و تا به حال هم چنین نقشی را بازی نکرده بودم.

آیا نقش لیلی یک نقش خاکستری بود؟

شخصیت لیلی با توجه به عملکردش دم به سیاهی می زد و از خاکستری عبور کرده بود.

بیشتر شخصیت های نمایش پارتی تقریبا چنین وضعیتی دارند؟

البته حمید کارکتری که شوهر من بود رفتار منفی نداشت و تقریبا مثبت بود. ندا و نگین هم تقریبا شخصیت مثبتی داشتند.

از نگاهی حمید در طلاق عاطفی که انجام داده بود تا حدی مقصر به نظر می رسد؟

با توجه به تجاربم در زندگی شخصی من اسمش را مقصر بودن نمی دانم. موقعی که دو تا آدم نمی توانند در کنار هم زندگی کنند هیچکدامشان مقصر نیستند و شاید در زندگی جدید دیگری در کنار شخص دیگری به آرامش برسند و بهتر زندگی کنند.

آیا از تجارب زیست شخصیتان برای ایفای نقش لیلی استفاده کردید؟

نه، زیرا این نقش بسیار از من متفاوت است. علی رغم اینکه آدم پر نشاطی هستم؛ اما وجوهات درون گرایانه‌ام چربش بیشتری دارد و برون ریزی های رفتاری لیلی خیلی از من فاصله دارد و هرگز تجربه و زیستش نکرده ام. لیلی یک زن می‌خواره و دارای اعتیاد است که انواع و اقسام مواد مخدر صنعتی را تجربه می کند و با منی که زندگی سالمی دارم فاصله دارد. اما تجربه بازی در چنین کاراکتری خیلی جذابیت داشت و در حین تمرینات و بازی مدام این نگرانی را داشتم که بازیم به سمت تیپ نرود. در هر صورت با توجه به ری اکشن های تماشاگران درباره لیلی مثبت بوده و با او احساس همذات پنداری پیدا می کنند.

اعتراف لیلی در انتهای نمایش مخاطب را غافلگیر می کند. این مسئله چه ویژگی هایی داشت؟

بله و تماشاگر حتی با این اعتراف باز هم با او احساس همذات پنداری می کند. چند شب قبل با اصغر همت بعد از خاتمه اجرا صحبت می کردم و ایشان معتقد بود که همه ما یک لیلای درونی داریم و خیلی ها در زندگی چنین برون ریزی هایی دارند و انگاری در زندگی اغلب آدم ها چنین ساختارهایی وجود دارد.

آیا اگر قبل از شروع اجرا و در تمرینات قدرت انتخاب داشتید نقش لیلی را بازی می کردید؟

در شروع تمرینات کارگردان به من حق انتخاب میان سه نقش داد و بایدی برای انتخاب نقشی خاصی را برای من قائل نشد. متن را خواندم و نقش لیلی را انتخاب کردم. تمام نقش‌هایی که تا قبل از این بازی کرده بودم مثبت بودند و هرگز چنین نقشی را بازی نکرده بودم و ایفای چنین نقشی این ریسک را به همراه داشت که تماشاگری من را در قالب این نقش می بیند نتواند با نقشم احساس نزدیکی پیدا کند. خوشبختانه در این چند شب با واکنش های مثبت زیادی مواجه شدم.

چند سالی شما بیشتر در نمایش های تجربه گرایی که اغلب در جشنواره خارجی اجرا می شدند بازی داشته اید و از اجراهای داخلی فاصله گرفته بودید. این دور شدن از مخاطب ایرانی تئاتر برایتان چگونه بود؟

حس خوبی بابت این قضیه نداشتم و اگر چه تجربه بازی در نمایش هایی بین المللی بسیار جذاب است و الان هم نمایش من را کارگردانی کرده ام و با این نمایش در چند جشنواره اورپایی منجمله جشنواره تئاتر اسپانیا شرکت کردم و جایزه نمایش اول را به دست آوردیم. البته نمایش من کار تجربی نیست و من بسیار غمگین هستم که از تماشاگر ایرانی دور شده بودم. در هر صورت این تجربه های خارج از کشور برایم ارزشمند بود و با مخاطب خارجی هم آشنا شدم.

موقعی که حضور شما در نقش لیلی قطعی شد؛ آیا کارگردان از شما نخواست فیلم خاصی را با این نوع کاراکتر ببینید؟

بله اما متاسفانه فرصت کمی برای آماده شدن داشتم و برای جبرانش تحقیقات زیادی درباره این جنس از آدم ها انجام دادم و آرش عباسی به من چند فیلم خارجی برای دیدن پیشنهاد کرد. نکته سخت ماجرا این بود که رساندن لیلی از لحظات سکوتش به لحظات برون ریزیش را درست انجام بدهم و اینکه این دو حالت را مخاطب باور کند.

آیا اعتراف پایانی لیلی را باید به حساب شجاعت و یا بی پروایی و بی ملاحظگی او بگذاریم؟

بهتر است هر سه این خصلت ها را در کنار هم قرار بدهیم. اگر یک آدم در لحظاتی قرار بگیرد که سلامت ذهن و مغز داشته باشد و این کار را انجام بدهد شاید این کارش را به حساب شجاعتش بگذاریم. البته معتقدم اینکه زندگی دیگران را نابود کنیم شجاعتی نیست؛ اما لیلی در حالت نرمالی قرار ندارد و اعتیاد و الکل مغزش را تخریب کرده است.

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی