مجامع صنفی دانشجویان ابتکار عمل را در دست بگیرند

به گزارش ایران تئاتر، در این نشست بهزاد آقا جمالی، پیام لاریان، مهدی مشهور، عباس جمالی، ناصر حبیبیان و میلاد نیک آبادی از فعالان عرصه تئاتر دانشگاهی پیرامون آسیب شناسی ادوار مختلف تئاتر دانشگاهی در حضور جمعی از دانشجویان، دبیران و اعضای کانون های تئاتر دانشگاه ها به بحث و تبادل نظر پرداختند. همچنین امین عظیمی مدیر واحد ارتباطات، آموزش و پژوهش مجموعه تئاتر شهر و احسان زیورعالم فعال رسانه‌ای حوزه تئاتر نیز در برگزاری این نشست مشارکت داشتند.

بهزاد آقا جمالی پژوهشگر و مدرس تئاتر نخستین سخنران این نشست در بیان نقطه نظراتش در این ارتباط گفت: در اوایل و اواسط دهه هفتاد دوگانه ای به نام دانشجو و دانشگاه وجود داشت. دولتی با عنوان دولت سازندگی که مسئله اش مشخصاً توسعه بود دوره اش تمام شده بود و در این توسعه چندان متوجه دانشجو و دانشگاه نبود و در واقع در آن دولت سیاست تعطیل بود. به دنبال آن دولتی با عنوان دولت اصلاحات بر سر کار آمد که گفتمانش نوعی باز شدن فضا، تضارب آرا، جامعه مدنی و چیزهایی از این دست بود. بنابراین تئوریسین هایی که به این دولت مشاوره می دادند به ویژه در سال های اول دولت اغلب وزارت علومی بودند. این ها آمدند طرحی را تدوین کردند به نام مجمع کانون های فرهنگی هنری سراسر کشور که در همان روزها استارت آن زده شد. اتفاقی که در ادامه افتاد این بود که در این مجمع کانون ها، وضعیت کانون های تئاتر تا اندازه ای متمایز شد. هر دانشگاه برای خود کانون های متعددی داشت و مجامع این ها یکجا جمع می شد و برنامه هایی را برگزار می کردند که منتقدان این طرح آن روزها می گفتند که مقصود از این طرح اعمال کنترل بیشتر بر دانشگاه است. سال های 79 و 80 اوج فعالیت این مجمع بود که اردوهای سالانه و جشنواره برگزار می کردند و همان تضارب آرا و مردم سالاری به نوعی در این کانون ها تمرین می شد و به قول دولت همه چیز از پایین داشت شکل می گرفت. مشخصاً در ارتباط با جشنواره تئاتر دانشگاهی نتیجه مجمع این شد که دبیر مستقیماً از سوی دانشجویان انتخاب می شد. آن هایی که بدبین بودند می گفتند این طرح برای کنترل تحکیم وحدت است که گرایششان عمدتاً متشکل از اصلاح طلبان تندرو و نیروهای چپ دانشجویی بود. منتقدان می گفتند این طرح دولت در راستای نگاه لیبرالی کردن فرهنگ است؛ با این وجود دست کم در مورد جشنواره تئاتر دانشگاهی چندان مضر به نظر نمی رسید و نتیجه این شد که  آرام آرام گسستی به وجود آمد. به این معنی که جشنواره تئاتر دانشجویی تقریباً در اختیار دانشجویان قرار گرفت؛ طوری که اواخر دولت اصلاحات مدیران کل شروع به بد قلقی کردند و انتخاب دبیر جشنواره را به آسانی نمی پذیرفتند. دولت بعد هم کاملا با استراتژی وارد ماجرا شد اما به عکس معتقد بود که تصمیم گیری از پایین معنا ندارد و خود را صاحب حق اختیار و تفویض می دانست. مجمع در این شرایط برای مدتی دوام آورد تا جایی که در نهایت باز هم بازی عوض شد و تعیین دبیر جشنواره به صورت انتصابی از بالا درآمد. دولت اعتدال هم که از راه رسید نه می خواست آن طرف باشد و نه این طرف؛ و به نوعی عنوان می کرد که می خواهد دولتی بی چهره باشد. بنابراین جشنواره در وضعیت بلاتکلیفی مانده که به نظر من اصلی ترین معضل پنج و شش دوره اخیر جشنواره تئاتر دانشگاهی است. به عقیده من دانشجویان در این ارتباط باید به سمت تشکیل مجمع عمومی دانشجویان تئاتر سراسر کشور بروند، انتخابات برگزار کنند و خودشان ابتکار عمل را در دست بگیرند.

پیام لاریان نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر در بخش بعدی این نشست گفت: من دو سال در کانون تئاتر دانشگاه تهران بودم و خاطرم هست در آن دوره دبیر کانون تنا با 14 رای انتخاب شده بود. شاید در میان شما کسانی باشند که به خاطر بیاورند در مراسم اختتامیه جشنواره نهم یا دهم کار انتخاب دبیر به درگیری میان کانون ها کشید.یعنی خود دبیران کانون ها بودند که باعث شدند کار به اینجا ختم شود. در حال حاضر مطلع نیستم که دبیران کانون های دانشگاه ها چگونه و به چه ترتیب انتخاب می شوند، اما در آن دوره به خاطر دارم که تمام دانشجویان یعنی دانشجویان دانشکده های مختلف می توانستند در انتخابات دبیر کانون ها رای بدهند. در واقع هیچکس، هیچکس را نمی شناخت و هر فردی می توانست خود را کاندید کند. من فکر می کنم باید از آن مرحله ای که کانون ها دبیر جشنواره را انتخاب می کنند جلوتر بیاییم و ببینیم که اساساً خود کانون ها چگونه هویت پیدا می کنند. به عقیده من آن شکل قبلی هم رویه ای اشتباه بوده و در آن شرایط نیز کسانی به کانون ها راه می یافتند که نه حامی ما و نه اساساً مورد تایید ما بودند. به عبارت بهتر در آن دوره هم نظرات ما دانشجویان آنچنان که باید در امور دخالت نداشت. با این حال در شرایط فعلی صحیح ترین راهکاری که می تواند ما را به نتیجه مطلوب برساند، همین راهکاری است که بهزاد آقا جمالی مطرح کرد و اگر همچنان این مسیر طی نشود سال آینده و سال های بعد از آن هم با همین معضلات روبه رو خواهیم بود.

ناصر حبیبیان نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر در بخش بعدی این نشست بیان کرد: ما در این جا به دلیل احساس ضرورت تحول جشنواره تئاتر دانشگاهی جمع شده ایم. در مورد جشنواره تئاتر فجر هم این موضوع صدق می کند و من این دو را به هم ربط می دهم. ما نیاز به یک تحول داریم؛ اما تحول از چه به چه؟ از داوری شدن و داوری نشدن، انتخاب شدن یا انتخاب نشدن؟ من تجربه تاریخی این جشنواره را در امروز و در جشنواره پانزدهم جهاد دانشگاهی می بینم. جهاد دانشگاهی به این نتیجه رسید که اگر روی علوم ژنتیک سرمایه گذاری کند خیلی بهتر از جشنواره تئاتر است و بعد از این دیگر جشنواره جهاد دانشگاهی برگزار نشد. خیلی راحت هم گفتند وظیفه جهاد دانشگاهی نیست که سرمایه ای را صرف تئاتر دانشگاهی کند. اساساً تئاتر در کجای اسم وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری جا دارد؟ ممکن است وزارت علوم هم یک روزی این را بگوید که ممکن است از منظر خودشان درست هم باشد.

حبیبیان در بخشی دیگر از سخنانش گفت: بعد از انقلاب جشنواره تئاتر به سمت شکل دادن به نوعی از تئاتر صحنه ای با هویت تازه می رود که نحله ها و جریان های تئاتری پیش از آن چون کارگاه نمایش و اداره تئاتری ها در آن جایی ندارند. تا اواخر دهه هشتاد بیشتر از 8 سالن تئاتر نداشتیم اما امروز 120 تئاتر در سالن های تهران روی صحنه می رود. این تفاوت هم کیفیتی را با خودش آورده و هم کمیتی را به تئاتر ما اضافه کرده است. امروز دیگر چه جشنواره تئاتر فجر را برگزار کنید و یا نکنید سالن های تئاتر ما خالی نخواهد ماند. اما این تغییرها باعث تغییر در سنت ها نشده است و جشنواره تئاتر فجر همانطور و بر همان مدار دهه 60 برگزار می شود.

میلاد نیک آبادی رئیس کانون تئاتر دانشگاهی نیز در بخش بعدی این نشست در سخنانی بیان کرد: به نظر من جریان تئاتر دانشگاهی نیازمند تقویت جدی است تا دولت هم بتواند نسبت دقیق تر و درست تری با آن برقرار کند. یکی از مسائلی که در این سال ها باعث شده این جریان از قدرت و در اوج بودن خود فاصله بگیرد همین عدم هماهنگی دانشگاه های مختلف و نبودن مجمع عمومی است. وقتی ما بتوانیم فارغ از اختلاف نظرهای داخلی خودمان در قالب تشکلی چون مجمع عمومی وارد گفتمان با دولت بشویم، قطعاً دولت هم موضع بهتری را در ارتباط با ما اتخاذ خواهد کرد. در کانون تئاتر دانشگاهی توانستیم راه باریکی را برای جلب حمایت های دولت از تئاتر دانشگاهی باز کنیم و معتقدم اگر حمایت حداکثری جامعه دانشجویی از دبیران مجمع ها صورت بگیرد قطعاً می توان به دست آوردهای بیشتری رسید. ایده مجمع عمومی که بهزاد آقاجمالی مطرح کرد در این زمینه می تواند راهگشاترین اقدام باشد. یعنی اینکه بتوانید در یک همیتی به هم برسید و بتوانید در خصوص موارد مختلف به هم نظری دست پیدا کنید که به شدت به همه ما کمک خواهد کرد تا بتوانیم یک موضع رسمی و دقیق اتخاذ کنیم.

عباس جمالی بازیگر و کارگردان تئاتر دیگر سخنران این نشست در سخنانی گفت: نگاهی که من به این مسئله دارم افقی کاملاً صنفی دارد و اینکه چطور می توانیم یک سازوکار صنفی داشته باشیم و موضعمان در قبال خودمان و در قبال دولت چه می تواند باشد. موضع نفی کردن در میان ما نسبت به مسائل بیرونی موضعی درست است و باید باقی بماند. اینکه گفته می شود بروید و گفتمان کنید و ببینید این ها چه می گویند، در این برهه سیاسی و اجتماعی و پس از این اتفاقاتی که افتاده واقعاً  ایده هایی فاسد است. پس اتفاقاً ما نباید وارد هیچ گفتگویی شویم و افق مان باید کاملاً صنفی باشد. یعنی باید عنصر نمایندگی صنفی وجود داشته باشد؛ آن هم نماینده خود دانشجویان و نه هیچکس دیگر خارج از دانشگاه. باید خود دانشجویان نسبت به این وضعیت دهان دار شوند؛ همه دانشگاه ها و نباید بگوییم من هنرهای زیبا هستم و دیگری دانشگاه سوره و این ها. حالا این صنف چگونه می تواند موضع بگیرد که جشنواره تئاتر دانشگاهی خوب برگزار شود؟ مسئله ای که ما در این ارتباط با آن مواجه هستیم بنگاه سازی دانشگاه ها است. دانشکده هنر و معماری و سوره رسماً تبدیل به بنگاه های آکادمیک شده اند وهیات های علمی آن ها هم در مسیر همین بنگاه سازی دارند حرکت می کنند. اساساً سیاست کلی همین است که دانشگاه ها به بنگاه های آکادمیک تبدیل شوند. مسئله دیگر اتوریته هیات های علمی است و به نظرم صنف ما باید اولین سئوالش از جایگاه هیات علمی باشد. واقعیت این است که تا وقتی ما در مقابل وضعیت دهان دار نشویم، وضعیت مدام ما را سرکوب خواهد کرد و ما هم باید مدام تن به ایده گفتگو با بالا بدهیم که نتیجه ای در پی نداشته و نخواهد داشت.

مهدی مشهور کارگردان تئاتر به عنوان آخرین سخنران این نشست در سخنانی گفت: جشنواره تئاتر دانشگاهی در ذهن من همواره جایگاه ویژه ای داشته و به نظر من مهم ترین اتفاق تئاتری ایران جشنواره تئاتر دانشگاهی است. مجموعه تجربه من در این مدت می گوید جشنواره تئاتر دانشگاهی تا زمانی که وابستگی دولتی داشته باشد احتمالاً امیدی به آن نخواهد بود. واقعیت این است که دولت می تواند هر زمان که بخواهد این جشنواره را تعطیل کند. چند جشنواره مهم تئاتر دانشگاهی در جهان داریم که یکی از مهم ترین آن ها جشنواره تئاتر دانشگاهی روهر آلمان است. این جشنواره در سال 1946 و در جریان داخلی  اعتراض به برداشت زغال سنگ شکل می گیرد و به مرور وسعت پیدا می کند و در ادامه بخش دولتی، همچنین بخش های خصوصی هم به حمایت از این جشنواره می آیند و بخشی از هزینه های آن را تقبل می کنند. این جشنواره در حال حاضر بودجه ای در حدود 7 میلیون یورو دارد و بدون هیچگونه وابستگی به کارش ادامه می دهد. در این ارتباط منظور من این نیست که لزوماً باید جشنوراه تئاتر دانشگاهی را به شکل خصوصی برگزار کنیم ولی این وابستگی هایی که ما داریم هم موجب می شود تا نتوانیم مستقل عمل کنیم. به نظر من در شرایطی که این وابستگی ها مدام جشنواره را تهدید می کند ما همواره باید آلترناتیوی داشته باشیم که در صورت توقف یا نامطلوب تشخیص دادن روند امور مسیر دیگری برای جشنواره باز کنیم. باید به این نکته توجه داشته باشیم تا زمانی که ما وابستگی هایی داریم و این وابستگی ها هم با قدرتی متصل است خیلی از جاها نخواهیم توانست کار خاصی انجام دهیم.    

گفتنی است؛ بخشی از این نشست به پرسش و پاسخ و تبادل نظر میان سخنرانان و حاضرین در این نشست اختصاص داشت.