جشنواره تئاتر بانوان در یک نگاه

رضا آشفته:

جشنواره تئاتر بانوان با آن که هفتمین دوره خود را آغاز کرده اما هنوز از یک جایگاه معتبر و صریح برخوردار نیست. یعنی تبدیل به جشنواره با اسم و رسم مشخص و آلبومی معین نیست. با آن که جشنواره از سطح شهر تهران تا سراسر کشور و حضور کشورهای خارجی گسترش ظاهری داشته اما هنوز تبدیل به یک جشنواره شناخته شده و پرآوازه نشده است. جشنواره تئاتر فجر، جشنواره تئاتر عروسکی، جشنواره تئاتر دانشگاهیان ایران، جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویی، از جمله جشنواره‌های شناخته شده هستند.
جشنواره تئاتر بانوان با موضوعیت پرداختن به مسایل بانوان، مطرح ساختن چهره‌های برجسته فرهنگی و تاریخی و غیره برگزار می‌شود، اما هنوز یک متن، یک اجرا، یک نویسنده طراز اول، یک کارگردان برجسته و یک جریان درست و سازنده را به جامعه تئاتری پیشنهاد نداده است.
این در حالی است که توانمندی و فراگیری یک جشنواره نیز در پویایی و داشتن دستاوردهای بالقوه‌ای است که در بیرون از خود امکان بروز و ادامه حیات می‌یابد. هر سال قرار می‌شود که آثار برگزیده در تالارهای مطرح(تئاترشهر یا مولوی) اجرا شوند، که یا اجرا نمی‌شوند و یا اگر هم اجرا بشوند آن قدر پویا و تاثیر گذار نیستند که بیانگر اهداف و سیاست‌های جاری در جشنواره تئاتر بانوان باشند.
ما هر سال شاهد یک یا چند چهره تازه نفس و از راه رسیده در جشنواره تئاتر دانشگاهیان هستیم. خود جشنواره فجر در جریان سازی امور تئاتری و مطرح کردن مسایل و پدیده‌ها بسیار موثر و مفید بوده است و هر سال چند چهره تازه به جامعه تئاتر معرفی کرده و پیشنهادات تازه‌ای را برای بهبود وضعیت تئاتر مطرح می‌کند، و حتی در سطوح بین‌المللی نیز امروز تاثیرگذار شده است. مدیران جشنواره‌های بین‌المللی به ایران می‌آیند تا آثار برگزیده را برای حضور در کشورها و جشنواره‌های خود دعوت کنند. آیا چنین اتفاقاتی در جشنواره تئاتر بانوان نیز لحاظ می‌شود؟
آیا برآیند مطلوبی در پیش روی این جشنواره هست؟
هیچ شک و تردیدی نیست که بودن و حفظ و نگهداری و توسعه جشنواره تئاتر بانوان یک ضرورت اجتماعی و فرهنگی است. اینکه شهرداری تهران متولی چنین حرکتی شده، خود بیانگر ضرورت برگزاری و تداوم این جشنواره است. اما با کدام بودجه و امکانات؟! همین که هر سال دریغ از پارسال را پیش روی برگزارکنندگان این جشنواره قرار می‌دهند، خود علامت بر یک ضرورت کتمان شده دارد، در صورتی که جدیت موضوع امروز وضعیت بهتری را در ساختار جشنواره می‌تنید. اگر جشنواره تئاتر بانوان امروز ارتقاء یافته‌ بود، از برنامه چشمگیر‌تری برخوردار می‌شد و جمعیتی حرفه‌‌ای‌تر در تدارک برگزاری آن می بودند. در حال حاضر این جشنواره فقط هر سال برگزار می‌شود بی‌آنکه از راندمان مشخص و رو به رشدی برخوردار باشد. حتی اگر قرار باشد که این جشنواره جشنواره آماتورها باشد، باید از این راندمان برخوردار باشد چنانچه جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویی، یا جشنواره تئاتر دانشگاهیان با آنکه به قشر دانشجو و آماتور توجه دارد، اما هر سال چند چهره تازه‌تر به جامعه تئاتر حرفه‌ای و تجربی معرفی می‌کند.
یک جشنواره مطلوب باید ساختار و اهداف معینی داشته، و هر سال ابعاد تازه‌تری به چهارچوب مشخص آن افزوده شود. کسب بودجه بالاتر نشان از درجه و اعتبار جشنواره می‌دهد. وقتی مسوولان حاضر نیستند همان اندک مقرری جشنواره را بالاتر ببرند و یا این که بالا بردن بودجه مصادف با تورم چند درصدی جامعه نیست که اصلا نشان از ارتقا بودجه برگزاری آن نیست.
امروز بر میزان علاقمندان به تئاتر افزوده شده بنابراین هر بستری می‌تواند برای جذب این علاقه‌مندان مناسب و مطلوب دیده شود. تئاتر بانوان نیز با هر هدفی در جذب این علاقه‌مندان بدون آن که بخواهد هزینه و تبلیغی بکند، جذاب است. اما دامنه این جذابیت زمانی فراتر از حد معمول خواهد رفت و بیانگر برگزار شدن یک جشنواره خواهد بود که خروجی آن نیز مطلوب به نظر آید. یعنی تولیدات مطلوب و کیفی از آن به بیرون از جشنواره راه یابد. اینکه خارج از جشنواره این آثار دیده نمی‌شوند، خود دلالت بر سطحی بودن تولیدات جشنواره دارد، و اگر هم اثر مطلوبی در آن تولید شده است باید مسوولان جشنواره برای رونمایی حرکت‌های خود به اجرای عمومی و دیده شدن آن اثر از طریق رسانه‌های گروهی و مطبوعات تلاش و برنامه‌ریزی کنند. حتی در معرض قراردادن چهره‌های تازه و برگزیده نیز از جمله عواملی است که برای سال‌های آینده این جشنواره نقش کاتالیزور را ایفا خواهد کرد.
همان‌ کاری که آموزشگاه‌های علمی و کنکور از طریق تلویزیون و مطبوعات با معرفی دانشجویان برگزیده‌ای که کلاس‌های کنکور خود در آن آموزشگاه را پشت سر گذاشته‌اند، به معرفی آموزشگاه‌ و جذب دانش‌آموزان بیشتر و در نهایت بالابردن سطح درآمدزایی خود اقدام می‌کنند.
خارج از این جشنواره که امروز با توجه به حضور پررنگ‌تر آقایان، تبدیل به جشنواره آقایان شده است، تعداد زیادی از بانوان هر ساله وارد جامعه تئاتری می‌شوند که در ساز و کار این هنر نقش اساسی دارند. امروز علاوه بر نغمه ثمینی و چیستا یثربی نمایشنامه‌نویس، گلاب آدینه بازیگر و کارگردان، پانته‌آ بهرام بازیگر و کارگردان، سیما تیرانداز بازیگر و کارگردان، مه‌لقا باقری بازیگر و کارگردان، مریم کاظمی بازیگر و کارگردان، مریم معینی بازیگر و کارگردان، روشنک روشن کارگردان نمایش عروسکی، شیوا ابراهیمی کارگردان نمایش عروسکی، زهرا صبری کارگردان نمایش عروسکی، فهیمه میرزا حسینی کارگردان نمایش عروسکی، مهسا مهجور بازیگر، ریما رامین‌فر نویسنده و بازیگر و کارگردان، پانته‌آ پناهی‌ها بازیگر، طلا معتضدی نویسنده، رویا میرعلمی بازیگر، ندا هنگامی کارگردان، نگار عابدی بازیگر، افسانه ماهیان بازیگر و کارگردان، شکوفه ماسوری کارگردان، افروز فروزند کارگردان و نویسنده، آناهیتا اقبال‌نژاد بازیگر و کارگردان ، و بودن خیلی‌های دیگر می‌توان انتظار داشت که جشنواره تئاتر بانوان در درجه‌ای ممتار برگزار شود، یعنی این قابلیت و پتانسیل موجود هست و برنامه‌ریزی و صرف هزینه‌های درست در پویایی و جنبش این جریان تاثیرگذار خواهد بود. وگرنه با این شکل موجود آب از آب تکان نخواهد خورد و هر سال شاهد تکرار مکررات خواهیم بود، بی‌ آنکه برآیند مطلوبی در پس و پیش این جشنواره دیده شود.