گام‌های موثر زنان بر صحنه تئاتر ایران

بی تردید در سی‌وهشتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر  حضور و تاثیر زنان در مقام کارگردان، بازیگر، نمایشنامه‌نویس و... نقش زیادی دارد؛ بطوری که در 37 دوره گذشته این جشنواره بسیار بودند بانوانی که جوایز مهمی را از آن خود کردند. جایگاه زنان در بردن جوایز جشنواره تئاتر فجر تا جایی خالی است که تازه در دهمین دوره برگزاری این جشنواره، برای اولین بار زنی در بخش کارگردانی برگزیده می‌شود. نبود نامی از زنان در فهرست برگزیدگان بخش‌های شاخص یک جشنواره تنها به بخش‌های نویسندگی کارگردانی محدود نمی‌شود، بلکه در فهرست اسامی هیئت‌داوران، کفه ترازوی زنان در داوری بخش‌های مختلف به‌صورت میانگین، بسیار سبک‌تر و کم‌رنگ‌تر از مردان به نظر می‌رسد. در روند جشنواره سی‌وهشت ساله تئاتر فجر که با انگیزه ارزیابی سالانه فعالیت هنرمندان عرصه تئاتر شکل گرفت، با نگاهی اجمالی، می توان دریافت حضور زنان هنرمند سال های سال به شکلی کم رمق ولی محسوس تداوم داشته تا اینکه در سال های اخیر به قدم های آهسته و مقتدر زنان در تئاتر ایران تبدیل شده است. در این گزارش سی‌وهشت سال حضور زنان در سی‌وهشت دوره را در تمام بخش‌های حشنواره مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 

از گام اول تا پنجمین تولد با دبیری طاها عبدخدایی

بهمن‌ماه سال 61 جشنواره تئاتر فجر با دبریری طاها عبدخدایی، نخستین گام به‌سوی آینده‌ای روشن را پس از هیاهوی آغاز جنگ و تثبیت انقلاب اسلامی ایران برداشت. گامی به این امید که فارغ از حواشی بی‌ارتباط به هنر، این بار هنر را برای مخاطب روز خلق کنند. هرچند آن سال‌ها اندیشه مردم ازجمله هنرمندان، آن‌قدر در پیچ‌وتاب مبارزه بود که تئاترها نیز باهمین حس و حال جان گرفته بودند. مینو کیانی در اولین دوره جشنواره تئاتر فجر، جایزه بازیگری را به خاطر بازی در نمایش‌های «سیافی» و «فتح الفتوح» دریافت کرد، اما همان سال در بخش کارگردانی و نویسندگی زنان سهمی نداشتند. در این دوره 36 نمایش در بخش مسابقه و 2 نمایش در بخش تعزیه شرکت کردند؛ اما تنها زن شرکت‌کننده در این بخش‌ها به عنوان نویسنده یا کارگردان، فروغ انصافی با نویسندگی و کارگردانی نمایش «امید» از تهران در بخش مسابقه بود.

دوره دوم با دبیری طاها عبدخدایی 21 نمایش در بخش مسابقه و 1 نمایش در بخش ویژه شرکت کردند؛ اما هیچ یک از بانوان به عنوان نویسنده و یا کارگردان در این بخش‌ها حضور نداشتند. تنها عین الشریعه پران برای نمایش ابراهیم خلیل‌الله در بخش بازیگری جایزه دریافت کرد.

دوره سوم نیز به همین ترتیب و با دبیری طاها عبد خدایی سپری شد. در این دوره 8 نمایش در بخش مسابقه، 3 نمایش در بخش میهمان و 4 نمایش در بخش ویژه شرکت داشته‌اند. مینا تاج‌الدینی برای نمایش «آوخ» جایزه در بخش بازیگری دریافت کرد.

دوره چهارم جشنواره نیز با دبیری طاها عبدخدایی برگزار شد. در این دوره در بخش مسابقه 30 نمایش و 8 نمایش در بخش مهمان حضور داشته‌اند. نمایش کنیزک و بانو نوشته اعظم بروجردی و کاگردانی پروانه مرزبان در بخش مسابقه در این دوره به صحنه رفته است. از زهرا نجف زاده برای نمایش صدای زنگ در مه ، آمنه یزدان مقدم برای نمایش کنیزک بانو و بدری پاکدل برای نمایش یل به‌عنوان بازیگر تقدیر  شد.

در دوره پنجم با دبیری طاها عبدخدایی 15 نمایش در بخش مسابقه، 7 نمایش در بخش ویژه، 11 نمایش در بخش میهمان و 4 نمایش در بخش جنگ حضور داشته‌اند. نمایش‌های عروس قریش به نویسندگی و کارگردانی اعظم بروجردی و فسقلی و گربه سیاه کوچولو نوشته نسرین غزنوی در بخش ویژه به صحنه رفته است. در دوره پنجم پروانه مژده جزء هیئت داوران بوده است. پنجمین سال برگزاری جشنواره تئاتر فجر هم زنان در هیچ‌یک از بخش‌ها، هیچ جایزه‌ای به دست نیاوردند.

 

اولین کارگردان زن برگزیده تاریخ فجر در دوره دهم

بهمن‌ماه سال 66، جشنواره تئاتر فجر با دبیری علی منتظری شش‌ساله شد؛ اما هنوز زنان در بخش‌های کارگردانی، نویسندگی یا حتی طراحی جایزه‌ای به دست نیاورده بودند. در این دوره 6 نمایش در بخش ویژه، 16 نمایش در بخش مسابقه، 8 نمایش در بخش مسابقه کودکان، 7 نمایش در بخش مهمان، 1 نمایش در بخش آئینی و 4 نمایش در بخش سنتی به صحنه رفته‌اند. در تمام این بخش‌ها فقط فرزانه رعیت‌زاده با کارگردانی نمایش «در باد خواهیم شکفت» به عنوان تنها زن کارگردان حضور داشته است. در همین دوره راضیه ایرانی برای بازی در نمایش «آب، باد، خاک» برگزیده بازیگری و از غزاله قاسم‌زاده برای نمایش خاک صبور تقدیر شد و از عین الشریعه پران و شهین اشرف تقدیر کردند. در بخش مسابقه کودکان که در دوره ششم جشنواره به آن اضافه‌شده بود؛ فرزانه رعیت‌زاده برای کارگردانی نمایش «در باد خواهیم شکفت» در بخش مسابقه کودک برگزیده شد و در بخش بازیگری کودک، از فرانک زید سرایی و پریسا پور صفری تقدیر شد.

در هفتمین دوره جشنواره تئاتر فجر به دبیری علی منتظری 17 نمایش در بخش مسابقه، 8 نمایش در بخش ویژه، 4 نمایش در بخش جنبی، 6 نمایش در بخش کودکان، 7 نمایش در بخش سنتی، 5 نمایش در بخش عروسکی و 9 نمایش در بخش فیلم تئاتر به صحنه رفتند. همچنان هیچ زنی در زمینه کارگردانی و نمایشنامه‌نویسی جایزه‌ای دریافت نمی‌کند؛ اما مهوش صبر کن، سوسن آقا رجبی، مینا تاج‌الدینی، ناهیدکندوله، مینو کیانی و مرجان موسوی(برای بخش بازیگری کودک و نوجوان) موفق به دریافت جایزه بازیگری می‌شوند. در این دوره افسانه کلاغ نوشته سیمین امیریان در بخش کودکان و افسانه کچل نوشته نسیم پلاسید در بخش عروسکی به صحنه می‌رود.
در هشتمین جشنواره تئاتر فجر به دبیری علی منتظری فقط 8 نمایش در بخش جشنواره جشنواره‌ها به صحنه رفته‌اند. در این دوره از اشرف طباطبایی به‌عنوان یک زن کارگردان به خاطر نمایش «ول» تقدیر شد، اما جایزه‌ای نگرفت. آن سال در بخش بازیگری، نویسندگی و کارگردانی هیچ جرقه‌ای برای درخشیدن زنان هنرمند زده نمی‌شود و به دلیل جنجال های دوره هفتم، به منظور حذف هرگونه رقابت کاذب میان هنرمندان تئاتر، بخش مسابقه(به معنای حرفه ای آن) حذف و فقط هدایایی به هشت گروه شرکت کننده در بخش جشنواره جشنواره ها اهدا شد.
دوره نهم به دبیری علی منتظری با 14 نمایش در بخش ویژه، 4 نمایش در بخش کودکان، 8 نمایش در بخش جشنواره جشنواره‌ها و 11 نمایش در بخش جنبی برگزار شد. دیدار رزاقی، ناهید دادخواه و وجیهه مصدق برگزیده بازیگری نهمین دوره شدند و آن سال از تمام کارگردانان بخش جشنواره جشنواره‌ها هم تقدیر شد که نام هیچ زنی در بین اسامی کارگردانان آن دوره وجود نداشت. در دوره نهم مریم معترف با نمایش آدم‌ها و آهوان و پروانه مژده با نمایش حکایت شهر سنگی در بخش ویژه جشنواره حضور داشته‌اند. در این سال دیدار رزاقی برای نمایش قاب بی‌تصویر و سپیده پرور برای نمایش شقایق دره برگزیده بخش بازیگری زن کانون ملی منتقدان تئاتر شدند. در این دوره از فاطمه ابراهیم‌پور و فاطمه بختیاری در بخش مسابقه عکاسی تئاتر تقدیر شد.
دهمین جشنواره تئاتر فجر با دبیری علی منتظری که از سال 66 تا 71 دبیر بود، با حضور 27 گروه نمایشی(12 نمایش در بخش مسابقه، 3 نمایش در بخش خارجی، 1 نمایش در بخش پرده‌خوانی و 11 نمایش در بخش فیلم) برگزار شد. گلاب آدینه پدیده دهمین دوره جشنواره تئاتر فجر بود. او با کارگردانی نمایش «مرگ یزدگرد» نه‌تنها توانست به‌عنوان کارگردان برگزیده انتخاب شود، بلکه سیما تیرانداز و پانته‌آ بهرام به‌عنوان بازیگران زن نمایش او هم در بخش بازیگری برگزیده شدند و از مهناز غمخوار بازیگر نوجوان نمایش «بچه تابستان» تقدیر به عمل آمد و همچنین این چهار نفر از برگزیدگان هفته‌نامه سروش و بانک مرکزی جمهوری اسلامی نیز بودند. گیتی صلاحی از داوران مراکز پرورش اسلامی جوانان جمعیت هلال احمر بوده است. مریم معترف به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «مال کنون» در بخش مسابقه حضور داشت. کانون ملی منتقدان تئاتر هم گلاب آدینه را به‌عنوان کارگردان و سیما تیرانداز را به‌عنوان بازیگر برگزیده آن سال انتخاب کرد و از مهناز غمخوار بازیگر نوجوان نمایش «بچه تابستان» تقدیر به عمل آمد. در بخش مسابقه عکاسی هم زهرا رهبرنیا برای عکاسی نمایش «دلدار» نفر ششم شد.
 

حضور پررنگ بدون جایزه
بهمن‌ماه سال 71 بود و یازده سال از آغاز به کار جشنواره تئاتر فجر می‌گذشت و حسین جعفری دبیر این دوره بود. حضور کمی و کیفی زنان نسبت به سال‌های ابتدایی فعالیت جشنواره اندکی افزایش یافت، درحالی‌که دوره یازدهم فجر غیررقابتی برگزار شد. ویژه‌نامه یازدهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر به کوشش لاله تقیان بوده است. افروز فروزند در بخش نشست‌ها با تعزیه در میان مسلمانان اثر پیتر چلکوفسکی به عنوان مترجم حضور داشته است. در بخش بزرگسالان که 17 نمایش حضور داشتند؛ زینب عوض‌پور به عنوان نویسنده و کارگردان با نمایش «عنکبوت» حضور داشت. در بخش کودک و نوجوان هم 9 نمایش به صحنه رفت که سهیلا احمدی به عنوان نویسنده و کارگردان با نمایش «بند انگشتی» و فریبا ایزدشناس به عنوان نویسنده و کارگردان با نمایش «خانم بزی و گرگ حیله‌گر» در این بخش حضور داشته‌اند. در 4 بخش کمدی، تعزیه، جنبی و نقالی هیچ زنی حضور نداشت.

 

دوره دوازدهم؛ بدون حضور زنان نویسنده و کارگردان

بازیگران زن برگزیده دوره دوازدهم لادن طباطبایی جایزه سوم برای نمایش «سورنا مادر لوک»، فرشته سرابندی جایزه دوم برای نمایش «سورنا مادر لوک» و سپیده نظری پور جایزه دوم برای نمایش «شهرزاد» بودند. در این بخش جایزه اول اهدا نشد و از فرشته انصاری بازیگر «فاجعه ای با موهای ترد قهوه ای» و دیدار رزاقی بازیگر «بی تو مهتاب شبی» تقدیر شد. در بخش جشنواره جشنواره‌ها ناهید ظهوریان برای نمایش «هرا» و بهار ارجمند در بخش بازیگری کودک و نوجوان برای نمایش «ماه میهمان شب» برگزیده بازیگری شدند و کانون ملی منتقدان تئاتر که این بار در بین داوران آن نام چیستا یثربی به عنوان یک بانو می درخشید؛ حمیرا ریاضی و دیدار رزاقی را به‌عنوان برگزیده برای نمایش «بی تو مهتاب شبی» معرفی کردند. این دوره از جشنواره با سه یخش مسابقه، جنبی و جشنواره جشنواره‌ها برگزار شد؛ اما هیچ زنی به عنوان نویسنده و کارگردان در این دوره حضور نداشت.

 

دوره سیزدهم؛ بدون برگزیده کارگردانی و نمایشنامه‌نویسی برای زنان
در سیزدهمین دوره جشنواره تئاتر فجر با دبیری حسین فرخی که دوره قبل نیز دبیر جشنواره بود، بخش تئاتر خیابانی هم به جشنواره اضافه شد؛ اما در بخش کارگردانی و نمایشنامه نویسی هیچ برگزیده ای نداشت. مهین میهن از داوران بخش مسابقه این دوره بوده است. جشنواره با 28 نمایش در بخش مسابقه با حضور 3 زن؛ سپیده نظری‌پور به عنوان کارگردان نمایش «ترانه دختر شاه پریان»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «جمعه دم غروب» و مریم معترف به عنوان کارگردان نمایش «شب»، 22 نمایش در بخش جنبی نیز با حضور 4 زن؛ مریم ادهمی و شادی پورمهدی به عنوان نویسندگان «از آدم تا آدم»، فریبا رئیسی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «پارچه و حرکت» و آرزو اسلامی به عنوان کارگردان نمایش «در سوگ حقیقت»، 12 نمایش در بخش جشنواره جشنواره‌ها و با حضور 1 زن؛ رویا مختاری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «دلم دریا» و 9 نمایش در بخش خیابانی و حضور 2 زن؛ شکوفه ماسوری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «بادبادکها» در بخش خیابانی و فاطمه فاطمی به عنوان نویسنده در نمایش «شما بگین کدوم یکی» برگزار شد. 

 

اولین جایزه برای زنان دست به قلم در چهاردهمین دوره

چهاردهمین سال جشنواره تئاتر فجر با دبیری محمود عزیزی سال ظهور یکی از نویسندگان زن صاحب‌نام معاصر ایران چیستا یثربی بود. یثربی همراه با شبنم طلوعی اولین جوایز نمایشنامه‌نویسی را برای زنان به ارمغان آوردند. چیستا یثربی برای کارگردانی نمایش «سرخ سوزان» جایزه دوم کارگردانی را هم به دست آورد. شبنم طلوعی در همین دوره به‌عنوان بازیگر برگزیده اول برای بازی در نمایش فردا به نویسندگی خودش در کنار فرزانه گودرزی و مهروش جعفرقلی زاده منتخب شدند. از منا میرزاجانی در بخش بازیگری کودک و نوجوان و سوسن رحیمی در بخش طرح و ایده تئاتر خیبانی تقدیر شد. فریندخت زاهدی با عنوان «شخصیت‌پردازی در نمایش» و لاله تقیان با عنوان «رسانه‌های همگانی و توسعه تئاتر» در بخش گردهمایی بررسی نمایش در ایران حضور داشته‌اند. جشنواره با 24 نمایش در بخش مسابقه و حضور 3 زن؛ مینا ابراهیم‌زاده به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «افسانه»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «سرخ سوزان» و شبنم طلوعی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «فردا» و  9 نمایش در بخش خیابانی و حضور یک زن؛ سوسن رحیمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «هفت‌خوان» برگزار شد. در بین 6 اثر بخش مهمان هیچ زنی حضور نداشت.

 

حضور پررنگ چیستا یثربی در دوره پانزدهم

سهم زنان در پایان پانزده‌سالگی جشنواره فجر و دو دوره دبیری رحیم نجفی برزگر در بخش نمایشنامه‌نویسی به چیستا یثربی و در بخش بازیگری به گلبرگ ابوترابیان، شیوا بلوریان، شبنم طلوعی و شهره سلطانی رسید. مریم ابراهیم مطلق هم در بخش بازیگری کودک و نوجوان منتخب و از آیدا کیخایی تقدیر شد. سهیلا نجم با عنوان «تطابق تئاتر ملی شرق و غرب» در بخش دومین گردهمایی بررسی نمایش در ایران حضور داشته است. جشنواره با 38 اثر در بخش مسابقه و حضور 7 زن در این بخش؛ مینا ابراهیم‌زاده به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «بر کرانه باد»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده نمایش‌های «تونل وحشت»، «دخترک شب طولانی» و «شعبده و طلسم»، سیما تیرانداز به عنوان کارگردان نمایش «دخترک شب طولانی»، شیوا بلوریان به عنوان کارگردان نمایش «روزهای بلوط»، سپیده نظری‌پور به عنوان کارگردان نمایش «گفت‌وگوی بی‌پایان ستاره با مادرش»، شبنم طلوعی به عنوان نویسنده نمایش «مراد» و زهرا خیالی صبری به عنوان کارگردان نمایش «مراد»، 11 اثر در بخش خیابانی و حضور 1 زن؛ سپیده نظری‌پور به عنوان کارگردان نمایش «پهلوان» و 29 نمایش در بخش مهمان و حضور یک زن؛ چیستا یثربی به عنوان نوینده نمایش «پشت شب» برگزار شد. در بخش ویژه و با حضور 8 اثر هیچ زنی حضور نداشت.

 

سال ستاره‌های چشمک‌زن در آسمان آینده تئاتر
در شانزدهمین دوره جشنواره فجر زهرا اسماعیلی برای کارگردانی نمایش «بدرود آتش» جایزه سوم را به دست آورد و مهتاب نصیرپور، پوپک گلدره و پانته‌آ بهرام به ترتیب بازیگران اول تا سوم جشنواره شدند. کانون ملی منتقدان تئاتر هم زهرا اسماعیلی را کارگردان منتخب و پوپک گلدره را بازیگر منتخب دانست و از مهتاب نصیرپور و مریم معینی تقدیر کرد. در بخش ویژه هم شهره سلطانی بازیگر برگزیده شد. فریندخت زاهدی و پروانه مژده از اعضای هیئت داوران بخش مسابقه بوده‌اند. جلسات نقد و بررسی سه نمایش در این دوره با حضور لاله تقیان برگزار شده است. فرشته وزیری‌نسب با عنوان «زنان و هویت زنان در هنر تئاتر»، پروانه مژده با عنوان «موقعیت و مفهوم زبان در هنر ادبیات دراماتیک»، مهین تجدد و لاله تقیان در بخش همایش زبان و هویت تئاتر حضور داشته‌اند. جشنواره با 37 اثر در بخش مسابقه و حضور 3 زن؛ شبنم طلوعی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «بازی هفتم»، مریم موحدیان به عنوان نویسنده نمایش «یکی از میان همه» و لیلا پرویزی به عنوان کارگردان نمایش «یکی از میان همه»، 18 اثر در بخش خیابانی با حضور 2 زن؛ سوسن رحیمی به عنوان نویسنده نمایش «خوب یا بد» و مهسا هراتی به عنوان کارگردان نمایش «هیاهو»، 12 اثر در بخش وِیژه با حضور 2 زن؛ آزیتا حاجیان به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «آنسوی آینه» و منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش «روز از نو»، 12 اثر در بخش جشنواره جشنواره‌ها با حضور 2 زن؛ گلاب آدینه به عنوان کارگردان نمایش «سلطان ماره» و رویا مختاری به عنوان نویسنده نمایش «نقش دل در چاه»، 10 اثر در بخش جوان و با حضور 3 زن؛ زینت صالحپور به عنوان نویسنده نمایش «انتظار با بوی نرگس»، نسرین سیدابوالقاسم خان به عنوان کارگردان نمایش «انتظار با بوی نرگس» و لیلا قاسمی به عنوان کارگردان نمایش «سیمرغ» برگزار شد. 5 اثر در بخش میهمان و 5 اثر در بخش نمایش تلویزیونی در جشنواره بدون حضور زنان برگزار شد.

 

سال های خوش حرفه ای
جشنواره تئاتر فجر هفدهم با دبیری حسین سلیمی که دوره گذشته نیز دبیر جشنواره بوده، در بخش بازیگری پرستو گلستانی، مهتاب نصیرپور، نرگس هاشم‌پور و الهام پاوه‌نژاد برگزید و در بخش طرح و ایده خیابانی سوسن رحیمی دوم و از بیتا عبائیان تقدیر شد. کانون ملی منتقدان تئاتر در بخش بازیگری زن نرگس هاشم‌پور را منتخب دانست و از ریما رامین‌فر تقدیر کرد. در بخش کارگردانی ویژه نیز از پری صابری تقدیر شد و گوهرخیراندیش بازیگری زن برگزیده و سودابه سالم طراح موسیقی برگزیده بخش ویژه شد. بر لاله تقیان سردبیر خبرنامه این دوره بوده است. پروانه مژده با عنوان «هنر ایجاز در تئاتر نوین»، پری صابری با عنوان «جوهره تئاتر با عنوان اقتباس» و فریندخت زاهدی با عنوان «جایگاه تئاتر خیابانی در تئاتر نوین جهان» در بخش گردهمایی دریچه‌ای به تئاتر نوین جهان حضور داشته‌اند. سپیده نظری‌پور به عنوان کارگردان نمایش «اژدهاک» در بخش مسابقه جشنواره جشنواره‌ها، افروز فروزند به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «پارک نبش خیابان» در بخش مسابقه، چیستا یثربی به عنوان نویسنده نمایش «جریره زنی برای سپیده دمان» در بخش مسابقه، منیژه دلدار گلچین به عنوان کارگردان نمایش «جریره زنی برای سپیده دمان» در بخش مسابقه، پردیس افکاری به عنوان کارگردان نمایش «رکوئیم» در بخش مسابقه، سودابه مجاوری به عنوان نویسنده نمایش «رکوئیم» در بخش مسابقه، پری صابری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «رستم و سهراب» در بخش ویژه،گلاب آدینه به عنوان کارگردان نمایش «شبی در طهران» در بخش ویژه، مریم معترف به عنوان کارگردان نمایش «فرود سیاوشان(غم‌نامه جریره)» در بخش ویژه، منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش «مسافر بی‌توشه» در بخش ویژه، زهرا مسجدی به عنوان نویسنده نمایش «سرنوشت من» در بخش خیابانی، مهسا هراتی به عنوان کارگردان نمایش «سنت مدرن» در بخش خیابانی، آنا ثانی به عنوان نویسنده نمایش «ضرب‌المثل‌های معروف» در بخش خیابانی، بیتا عبائیان به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «مجسمه» در بخش خیابانی و سوسن رحیمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «مسابقه» در بخش خیابانی حضور داشته‌اند.

 

معرفی نسل جدیدی از زنان در فجر هجدهم

زمانی که فجر هجده‌ ساله و در اوج جوانی بود، بازیگران زن جوانی هم به جامعه تئاتری معرفی شدند. نگار عابدی، پانته‌آ بهرام، شکوفه تیموری و مهسا مهجور آن سال‌ها از زنان فعال تئاتر بودند که منتخب جشنواره هم شدند و در این حرفه تثبیت شدند. همچنین گلبرگ اوترابیان در بخش نمایشنامه نویسی و پانته‌آ حمیدخانی و سپیده نظری‌پور در بخش طراحی صحنه جایزه دریافت کردند. مهتاب نصیرپور برگزیده کانون ملی منتقدان تئاتر در بخش بازیگری زن بوده است. کتایون حسین‌زاده از اعضای هیئت داوران کانون ملی منتقدان تئاتر و الهام معظمی طراح پوستر این دوره از جشنواره بوده‌اند. در دوره نوزدهم نمایشگاه بیست سال فعالیت‌های عکاسی فتانه دادخواه برگزار شد. جشنواره با 37 اثر در بخش داخلی-مسابقه با حضور 6 زن؛ ریما رامین‌فر به عنوان نویسنده نمایش «پس تا فردا» و نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش «تلخ بازی قمر در عقرب»، شهره لرستانی به عنوان کارگردان نمایش «تلخ بازی قمر در عقرب»، مرضیه طلایی و مهرالسادات میرحسینی به عنوان کارگردانان نمایش «کشته به درگاه»، گلبرگ ابوترابیان به عنوان نویسنده نمایش «واپسین سودا»، 13 اثر در بخش داخلی-خارج از مسابقه و با حضور 2 زن؛ پروانه مژده به عنوان کارگردان نمایش «دختر گلفروش» و پری صابری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «شمس پرنده»، 6 اثر در بخش مرور و با حضور 2 زن؛ اکرم قاسم‌پور به عنوان کارگردان نمایش «برخوان هفت‌خوان» و ملیحه مرادی به عنوان کارگردان نمایش «بی‌خانمان»، 14 اثر در بخش دانشگاهی و با حضور 4 زن؛ فریده کریمی به عنوان کارگردان و نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش «راحیل»، شیوا ابراهیمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «ماهی سیاه کوچولو» و فرحناز غلامپور به عنوان کارگردان نمایش «میو»، 48 اثر در بخش خیابانی و با حضور 2 زن؛ سوسن رحیمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «دختر چوپان» و انوشه صالحی به عنوان نویسنده نمایش «کلوگری شیدایی» برگزار شد. 11 اثر در بخش بین‌الملل و 6 اثر در بخش تعزیه بدون حضور زنان نویسنده و کارگردان برگزار شد.

 

حضور پررنگ‌تر زنان در دوره نوزدهم

«افسون معبد سوخته» نوشته نغمه ثمینی در نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر، در بخش نمایشنامه‌نویسی برگزیده شد و ستاره اسکندری، مهروش جعفر قلی‌زاده، ریما رامین فر، رویا میرعلمی و فروغ قجابگلی هم در بازیگری منتخب شدند. کبری طاهری برای در بخش طراحی لباس و نرمین نظمی در بخش طراحی صحنه جوایز بخش مسابقه را به دست آوردند. لیلا جواهری نفر سوم کارگردانی بخش خیابانی بوده است. کانون ملی منتقدان تئاتر ستاره اسکندری را بازیر برگزیده زن، پریندخت عابدین‌نژاد را برگزیده طراحی لباس و افسانه قلی‌زاده را برگزیده طراحی گریم اعلام کردند. ناهید سپیدنامه از اعضای هیئت بازخوان بخش دانشجویی، افسر اسدی از اعضای هیئت بازبین بخش دانشگاهی، رویا تیموریان از اعضای هیئت داوری بخش مسابقه، هایده حائری از اعضای هیئت داوری بخش دانشگاهی، مریم معترف از اعضای هیئت داوری بخش خیابانی و کتایون حسین‌زاده از اعضای هیئت داوری کانون ملی منتقدان تئاتر دوره نوزدهم بوده‌اند. کاتالوگ این دوره از جشنواره زیر نظر ژیلا اسماعیلیان و سردبیر خبرنامه نمایش لاله تقیان بوده است. 4 جلسه از جلسات نقد و بررسی با حضور کتایون حسین‌زاده و بزرگداشت سیمین دانشور برگزار شده است. جشنواره با 38 اثر در بخش داخلی مسابقه و با حضور 3 زن؛ نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش‌های «افسون معبد سوخته» و « خاله ادیسه»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده نمایش‌ «هتل عروس» و سیما تیرانداز به عنوان کارگردان نمایش‌ «هتل عروس»، 16 اثر در بخش دانشگاهی-مسابقه و حضور 2 زن؛ بنفشه توانایی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «بازی تمام شد» و کتایون اعظمی به عنوان کارگردان نمایش‌ «قوی‌تر»، 48 اثر در بخش خیابانی و حضور 4 زن؛ مژگان رضائیان به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «چگونه یاد گرفتم دست...»، لیلا جواهری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «گدا به گدا...»، کتایون آقا اعظم به عنوان نویسنده نمایش‌ «مرده‌شور» و سوسن رحیمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «مهمانی سپاسگذاری از شهروند نمونه»، 21 اثر در بخش خارج از مسابقه و حضور 4 زن؛ پری صابری به عنوان کارگردان نمایش‌ «آنتیگونه»، مهتاج نجومی به عنوان کارگردان نمایش‌ «جستاری بر افسانه صلح آرش»، منیژه محامدی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «سووشون» و نرگس هاشم‌پور به عنوان کارگردان نمایش‌ «ماریای بی‌نام» برگزار شد. 8 اثر در بخش دانشگاهی-جنبی، 1 اثر در بخش دانشگاهی-ویژه، 3 اثر در بخش انتفاضه، 14 اثر در بخش بین‌الملل، 7 اثر در بخش تعزیه و 10 اثر در بخش مرور بدون حضور زنان نویسنده و کارگردان برگزار شد.

 

دوره بیستم میزبان 175 گروه نمایشی داخلی و خارجی با شعار «تئاتر، صحنه صلح و اندیشه»

دوره بیستم جشنواره با حضور 175 گروه نمایشی داخلی و خارجی با شعار «تئاتر، صحنه صلح و اندیشه» و به دبیری مجید شریف خدایی، که از دوره هجدهم تا بیست و دوم دبیر بود؛ برگزار شد. در این جشنواره سه کتاب منتشر شد که از میان آن ها می توان به «افسون معبد سوخته» نغمه ثمینی که اثر برگزیده نوزدهمین دوره جشنواره بود اشاره کرد. پری صابری از داوران بخش مسابقه و فرح یگانه از اعضای هیئت داوران کانون ملی منتقدان تئاتر بودند. خبرنامه نمایش این دوره هم با سردبیری لاله تقیان بوده است. در این دوره جلسات نقد و بررسی‌ای با حضور بیتا ملکوتی، پرستو آل رسول، مریم فشندی، آزاده سهرابی، مریم رجایی، محبوبه زمانی، نغمه ثمینی و بهاره برهانی و نمایشگاه تئاتر عروسکی اختر تاجیک برگزار شد. جشنواره با 35 اثر در بخش مسابقه و حضور 9 زن؛ ندا هنگامی به عنوان کارگردان نمایش‌ «اژدهاک»، رویا کاکاخانی به عنوان کارگردان نمایش‌ «خاموشی ماه»، نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش‌ «رازها و دروغ‌ها»، مهری میرحسینی و رزیتا طلایی به عنوان کارگردانان نمایش‌ «شاهدی برای فردا»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده نمایش‌ «محاله فکر کنین این جوری‌ام ممکنه بشه...»، سیما تیرانداز به عنوان کارگردان نمایش‌ «محاله فکر کنین این جوری‌ام ممکنه بشه...»، ریما رامین‌فر به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «همان همیشگی» و زهرا نجف‌پور به عنوان نویسنده نمایش‌ «یک کاسه نذر»، 21 اثر در بخش خارج از مسابقه و حضور 2 زن؛ منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش‌ «دشمنان جامعه سالم» و مریم معترف به عنوان کارگردان نمایش‌ «مادر همه آن اسفندیاران»، 38 اثر در بخش دانشگاهی-مسابقه و حضور 8 زن؛ مینا حبیلی به عنوان کارگردان نمایش‌ «خواهش می‌کنم»، فاطمه ابرار پایدار به عنوان کارگردان نمایش‌ «ژاندارک در آتش»، سپیده صفدری و آزاده میرتقی‌نیا به عنوان کارگردانان نمایش‌ «قوی‌تر»، سارا رستمی به عنوان کارگردان نمایش‌ «گفت‌وگوی بی‌پایان»، آرزو افشار به عنوان کارگردان نمایش‌ «مده‌آ»، سارا آقائیان به عنوان کارگردان نمایش‌ «معرکه در معرکه» و مه‌لقا باقری به عنوان کارگردان نمایش‌ «میمون میمون است»، 42 اثر در بخش خیابانی و حضور 7 زن؛ سودابه میرکریمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «تخم مرغ ما»، ماندانا عبقری به عنوان نویسنده نمایش‌ «حضور»، مهرنوش فرج‌پور به عنوان کارگردان نمایش‌ «در انتظار مرگ یا...»، بهناز امیری به عنوان کارگردان نمایش‌ «روح لطیف»، منیژه ریحانی به عنوان نویسنده نمایش‌ «طرز تهیه پشمک»، زهرا یعقوبی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «کودک و جنگ» و سوسن رحیمی به عنوان نویسنده نمایش‌ «مهمانی سپاسگذاری...» برگزار شد. 9 اثر در بخش مرور؛ 6 اثر در بخش آئینی موسیقیایی، 6 اثر در بخش تعزیه‌های علوی، 5 اثر در بخش دانشگاهی-بین‌الملل، 2 اثر در دانشگاهی-ویژه و 11 اثر در بخش بین‌الملل بدون حضور زنان نمایشنامه‌نویس و کارگردان به صحنه رفت. در بخش نمایشنامه نویسی زهرا نجف پور برای نمایشنامه «یک کاسه نذر» مقام سوم را دریافت کرد. در کارگردانی ندا هنگامی با «اژدهاک» اول شد. در بخش بازیگری زن شراره منصورآبادی برای «رقص روی لیوانها» سوم، پانته آ بهرام برای «رازها و دروغ ها» دوم، سیما تیرانداز برای «محاله فکر کنید اینجوری ام ممکنه بشه» اول و از مژده مشیری برای «تلفن مشترک» تقدیر شد. همچنین در این بخش از مژده مشیری بازیگر نمایش «تلفن مشترک» تقدیر شد. در واقع پس از ده سال بهرام و تیرانداز هر دو دوباره در کنار هم جایزه بازیگری دریافت کردند. در بخش طراحی صحنه لیلا طاهرپسند برای «شهرزاد هورالهویزه» جایزه سوم را دریافت کرد. در بخش موسیقی بیتا قریشی آهنگساز نمایش «دریایی از شراب» مقام اول را کسب کرد. کانون ملی منتقدان تئاتر نیز جایزه بهترین نمایشنامه را به نغمه ثمینی برای «رازها و دروغها»، بهتربن بازیگر زن به پانته آ بهرام برای «رازها و دروغها»، تقدیر از شراره منصورآبادی برای «رقص روی لیوانها»، بهترین طراحی لباس به نسترن آقا کریمی برای «شهادت خوانی قدمشاد مطرب در تهران» و تقدیر از پانته آ حمیدخانی برای «والس مرده شوران» داد.

 

ثمینی و یثربی؛ همچنان پیشتاز  
در دوره 21 مریم معترف از اعضای هیئت بازبینی بخش خیابانی بوده است. 4 جلسه نقد و بررسی با حضور بیتا ملکوتی برگزار شده است. لاله تقیان در سمینار «در جستجوی تماشگر» حضور داشته و برای فخری خوروش در این دوره بزرگداشت گرفته شده است. جشنواره با 43 اثر در بخش مسابقه و با حضور 10 زن؛ چیستا یثربی به عنوان نویسنده نمایش‌ «زنان مهتابی مرد آفتابی»، «برخورد نزدیک از نوع آخر» و «دوستت دارم با صدای آهسته»، سیما تیرانداز به عنوان کارگردان نمایش‌ «برخورد نزدیک از نوع آخر»،  میترا علوی‌طلب به عنوان کارگردان نمایش‌ «بشر و ملیخا»، سوسن پرور به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «توالت»، نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش‌ «خواب در فنجان خالی» و «الکتر»، افروز فروزند به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «روی زمین»، مهشید ابراهیمیان به عنوان نویسنده نمایش‌ «زنی که زیاد می‌دانست»، شبنم طلوعی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «قهوه تلخ»، سپیده نظری‌پور به عنوان کارگردان نمایش‌ «الکتر»، رویا کاکاخانی به عنوان کارگردان نمایش‌ «یادگاریها»، 22 اثر در بخش دانشگاهی-صحنه و حضور 5 زن؛ زهره غلامی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «آقا سفارشتون؟»، عاطفه معینی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «تلفن»، مه‌لقا باقری به عنوان کارگردان نمایش‌ «ساحره سوزان»، سارا امینی به عنوان کارگردان نمایش‌ «عروسی خون»، فاطمه محمدپور به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «مرد 1 مرد 2 دختر»، 14 اثر در بخش خارج از مسابقه و با حضور 3 زن؛ مینو فرشچی به عنوان نویسنده نمایش‌ «آخر خط»، فرزانه کابلی به عنوان کارگردان نمایش‌ «جشنواره آمین»، پری صابری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «یوسف و زلیخا»، 9 اثر در بخش مرور و با حضور 5 زن؛ چیستا یثربی نویسنده و سیما تیرانداز کارگردان نمایش «محاله فکر کنین این جوری‌ام ممکنه بشه...»، ندا هنگامی به عنوان کارگردان نمایش‌ «اژدهاک»، منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش‌ «دایره بسته»، ریما رامین‌فر به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «همان همیشگی»، 44 اثر در بخش خیابانی و با حضور 3 زن؛  فهیمه باروتچی به عنوان کارگردان نمایش‌ «بسه دیگه زیاد حرف نزن»، اکرم حاجی‌وند به عنوان نویسنده نمایش‌ «دیوانه نشوید» و «شعار تا شعور»، ماندانا عبقری به عنوان نویسنده نمایش‌ «ذکر» و 8 اثر در بخش نمایشنامه‌خوانی و با حضور 1 زن، مریم کاظمی به عنوان کارگردان نمایش‌ «ملودی ورشو» برگزار شد. 5 اثر در بخش دانشگاهی-جنبی، 6 اثر در بخش دانشگاهی-بین‌الملل و 10 اثر در بخش تعزیه‌هایعلوی بدون حضور نویسندگان و کارگردانان زن برگزار شد. نغمه ثمینی و چیستا یثربی بازهم در دوره بیست و یکم در بخش نمایشنامه‌نویسی برگزیده شدند و ریمارامین فر برای دومین بار در نمایش «زمزمه مردگان» و آناهیتا اقبال نژاد برای اولین بار در «روی زمین» و مژگان نوایی برای «ژاندارک در آتش» جوایز بازیگری بخش مسابقه فجر را بردند و از ژاله صامتی برای «دوستت دارم یا صدای آهسته»، آذر سماواتی برای «الکتر» و وفا طرفه برای «زنان مهتابی، مرد آفتابی» آن سال در بخش بازیگری تقدیر شد. در بخش کارگردانی شبنم طلوعی جایزه دوم را کسب کرد و از سوسن پرور برای نمایش «توالت» و میترا علوی طلب برای «بشر و ملیخا» تقدیر شد. در بخش خیابانی جایزه بازیگری برگزیده زن به ماندانا عبقری برای «ذکر» رسید و از ساجده ذوالفقاری برای «چوبی» و راحله گویا برای «رینگ» تقدیر شد. کانون ملی منتقدان نیز جایزه بهترین نمایشنامه را افروز فروزند برای «روی زمین» و بهترین بازیگر زن را به هدا ناصح برای «هشتمین خوان» اهدا کرد.

دوره بیست‌ودوم و حضور بیشتر زنان در بخش مسابقه  
در این جشنواره سه کتاب منتشر شد که از میان آن ها می توان به «خواب در فنجان خالی» نغمه ثمینی و «برخورد نزدیک از نوع آخر» چیستا یثربی که اثر برگزیده بیست‌ویکمین دوره جشنواره بودند؛ اشاره کرد. بیتا ملکوتی در جلسه نقد و بررسی این دوره به عنوان منتقد حضور داشته. فهیمه راستکار از کسانی است که در این دوره برای او بزرگداشت برگزار کردند. جشنواره با 50 اثر در بخش مسابقه و با حضور 12 زن؛ رویا کاکاخانی به عنوان کارگردان نمایش‌ «اتاق گریم»، مینا ابراهیم‌زاده به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «امپراطریس ویرانه‌ها»، آهو خردمند به عنوان نویسنده نمایش‌ «اهالی ماه»، مینا حبیلی به عنوان کارگردان نمایش‌ «خانه من اینجاست؟»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده نمایش‌ «یلدا»، «یک شب کوچک»، «رابعه و بکتاش» و «عروسک فرانسوی»، نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش‌ «شکلک»، ندا هنگامی به عنوان کارگردان نمایش‌ «عروسک فرانسوی»، آناهیتا اقبال‌نژاد به عنوان کارگردان نمایش‌ «گوش کن»، سیما تیرانداز به عنوان کارگردان نمایش‌ «یک شب کوچک»، مژگان فرح‌آور مقدم به عنوان نویسنده نمایش‌ «یک فیلم کوتاه»، فهیمه سیاحیان به عنوان کارگردان نمایش‌ «یک فیلم کوتاه»، شراره پورخراسانی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «یکی از خیلی‌ها»، 16 اثر در بخش خارج از مسابقه و با حضور 6 زن؛ فرزانه کابلی به عنوان کارگردان نمایش‌ «حماسه انقلاب سنگ»، معصومه تقی‌پور به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «روباه و انگور»، هما روستا به عنوان کارگردان نمایش‌ «زمستان»، پری صابری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «سوگ سیاوش»، افروز فروزند به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «نجواهای نانوشته»، نرگس هاشم‌پور به عنوان کارگردان نمایش‌ «نجواهای نانوشته»، 10 اثر در بخش مرور و با حضور 3 زن؛ شبنم طلوعی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «The bitter coffee»، منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش‌ «فالگوش»، میترا علوی‌طلب به عنوان کارگردان نمایش‌ «بشر و ملیخا»، 23 اثر در بخش خیابانی و با حضور 3 زن؛ عصمت نوریان به عنوان نویسنده نمایش‌ «تکم»، فهیمه باروتچی به عنوان کارگردان نمایش‌ «جستجو»، اکرم میرمحمدی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «گالری خیابانی»، 10 اثر در بخش نمایشنامه‌خوانی و با حضور 2 زن؛ هما روستا به عنوان کارگردان نمایش‌ «سانتا کروز» و رویا تیموریان به عنوان کارگردان نمایش‌ «فرزند» برگزار شد. 9 اثر در بخش بین‌الملل، 4 اثر در بخش خیابانی-مرور و 10 اثر در بخش تعزیه‌های علوی بدون حضور زنان نویسنده و کارگردان به صحنه رفت. زنان پیروز در میدانگاه رقابت هنری بیست و دومین جشنواره فجر در بخش نمایشنامه‌نویسی نغمه ثمینی برای نمایش «شکلک»، در بخش بازیگری شبنم طلوعی برای نمایش «می بوسمت اشک»، پانته‌آ بهرام و فرحناز زاویانی، در بخش طراحی صحنه مقام دوم برای سپیده نظری‌پور، در بخش طراحی لباس هما بهجتی و در بخش خابانی(بازیگری زن) شبنم حیدری و اکرم میرمحمدی بودند. نگار عابدی منتخب کانون ملی منتقدان تئاتر در بخش بازیگری بوده است.

 

بیست‌وسومین دوره؛ جشنواره‌ای غیر رقابتی
بعد از گذر از بیست و سومین دوره برگزاری فجر با دبیری فرهاد مهندس پور که مانند دوره هشتم، نهم و یازدهم غیررقابتی برگزار شد و از هفت پیشکسوت تئاتر ایران تجلیل شد که می توان به زنده یاد مهین اسکویی اشاره کرد. در این دوره سیما تیرانداز مسئول کارگاه‌های آموزشی و فریندخت زاهدی مدیر علمی سمینار گفت‌وگوی تئاتر ایران و جهان بوده‌اند. همچنین فخری خوروش پیامی برای ان دوره نگاشته است. جشنواره با 61 اثر در بخش صحنه‌ای ایرانی و با حضور 10 زن؛ طلا معتضدی به عنوان نویسنده نمایش‌ «بکش تا اونجا که نفس داری بکش»، منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش‌ «چشم‌اندازی از پل»، زهره مجابی به عنوان نویسنده نمایش‌ «خانه»، سپیده نظری‌پور به عنوان کارگردان نمایش‌ «خانه»، مریم کاظمی به عنوان کارگردان نمایش‌ «خواتین پنج قلعه»، کتایون فیض‌مرندی به عنوان کارگردان نمایش‌ «دفتر یادداشت»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده نمایش‌ «زنی که تابستان گذشته رسید» و «دو مرغ آخر عشق» و نویسنده و کارگردان نمایش «یک شب دیگر هم بمان سیلویا، سیما تیرانداز به عنوان کارگردان نمایش‌ «زنی که تابستان گذشته رسید»، نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش‌ «ژولیوس سزار به روایت کابوس» و «شب مویه‌ها»، هما روستا به عنوان کارگردان نمایش‌ «سانتا کروز»، سمیرا سینایی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «کاغذبازی»، گلچهره سجادیه به عنوان کارگردان نمایش‌ «مده‌آ»، 18 اثر در بخش مرور و با حضور 5 زن؛ نرگس امینی به عنوان نویسنده نمایش‌ «چراغ‌ها را خاموش نکنید»، نازنین گودرزیان از نویسندگان نمایش‌ «چند کاپریس برای ویولن»، میترا خواجه‌ئیان به عنوان کارگردان نمایش‌ «دعوت»، مرضیه شجاعی به عنوان کارگردان نمایش‌ «دو مرغ آخر عشق»، مریم معینی به عنوان کارگردان نمایش‌ «کسی که نام تو را روی ماه نوشته است»، 31 اثر در بخش خیابانی و با حضور 5 زن؛ فریبا چوپان‌نژاد به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «جدایی»، فهیمه باروت‌چی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «مجلس غم» ، بهناز مهدی‌خواه(نویسنده و کارگردان) و گیتا داوودی(نویسنده) نمایش‌ «نه دیگه این واسه ما درس نمیشه»، خدیجه حیدرنژاد به عنوان نویسنده نمایش‌ «یک جو غریت»، 8 اثر در بخش ویدئو تئاتر و حضور 1 زن؛ پانته‌آ اصلانی به عنوان کارگردان نمایش‌ «یرما»، 15 اثر در بخش نمایشنامه‌خوانی و با حضور 3 زن؛ رویا کاکاخانی به عنوان کارگردان نمایش‌ «آسمان برای ما نخواهد گریست»، ساغر مختاری به عنوان نویسنده نمایش‌ «تعطیلات زمستانی» و سوسن رحیمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «شاهزاده عاشق» برگزار شد. 10 اثر در بخش شبیه‌خوانی، 7 اثر در بخش تمرین-اجرا و 14 اثر در بخش صحنه‌ای خارجی بدون حضور زنان ایرانی نویسنده و کارگردان به صحنه رفت. 

 

دوره بیست‌وچهارم؛ حضور پررنگ زنان در بخش داوری انجمن نمایش 

در دوره بیست‌وچهارم به دبیری حسین مسافرآستانه که غیر رقابتی نیز بوده؛ چیستا یثربی از اعضای هیئت داوران در بخش نمایشنامه‌نویسی، پانته‌آ بهرام از اعضای هیئت داوران در بخش بازیگری مرد، مریم معترف و سپیده نظری‌پور از اعضای هیئت داوران در بخش بازیگری زن، کتایون فیض‌مرندی از اعضای هیئت داوران در بخش طراحی صحنه و لباس انجمن نمایش بوده‌اند. سهیلا نجم با عنوان «کشف تئاتر شرق در آثار برشت» در سمینار بزرگداشت برشت در این دوره حضور داشته. جشنواره با 6 اثر در بخش تولیدات جدید 84 و حضور 1 زن؛ طلایه رویایی به عنوان نویسنده نمایش‌ «در فنجان قهوه»، 19 اثر در بخش منتخب تولیدات 84/تهران و با حضور 4 زن؛ آزاده انصاری به عنوان کارگردان نمایش‌ «ماه پیشونی»، روشنک روشن به عنوان کارگردان نمایش‌ «هدیه جشن سالگرد»، آزیتا حاجیان به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «یک زن یک مرد»، مینو فرشچی به عنوان نویسنده نمایش‌ «یک زن یک مرد»، 4 اثر در بخش تجربی و حضور 1 زن؛ مریم شیرازی به عنوان کارگردان نمایش‌ «زن همچون میدان نبرد»، 6 اثر در بخش پایان‌نامه‌های برتر دانشکده‌های هنر تهران و حضور 1 زن؛ طلا معتضدی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «خانه فراموشان»، 17 اثر در بخش بین‌الملل و حضور 1 زن؛ نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش‌ «اسب‌های آسمان خاکستر می‌بارند» و 2 اثر در بخش نمایشنامه‌خوانی و حضور 1 زن؛ منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش‌ «استثنا و قاعده» برگزار شد.26 اثر در بخش خیابانی و 12 اثر در بخش منتخبان آثار برتر جشنواره‌های استانی بدون حضور زنان نویسنده و کارگردان برگزار شد. فروزان جمشید نژاد بازیگر و نرمین نظمی طراح صحنه و لباس منتخب انجمن نمایش شدند.

 

بیست‌وپنجمین دوره جشنواره تئاتر فجر
به‌طورکلی در بیست و پنجمین جشنواره تئاتر فجر با دبیری سعید کشن فلاح، فقط مریم موسوی بازیگر نمایش‌های «مرگزار سیاه سرخ شیارهای...» توانست به‌عنوان یک زن از این دوره جایزه‌ای کسب کند. در این دوره از افراد زیادی تجلیل و تقدیر شد که از میان زنان می توان به مریم معترف(به پاس سال ها تلاش موثر در عرصه هنری، مدیریتی و اجرایی تئاتر) اشاره کرد. معترف همچنین از اعضای هیئت بازبینی بخش منتخب تولیدات خیابانی جشنواره بود. چشنواره با 28 اثر در بخش منتخب تولیدات صحنه‌ای 85/ایران و با حضور 5 زن؛ زری اماد به عنوان کارگردان نمایش‌ «امشب دیگر مهره‌های پشتم نی‌لبک می‌زند»، نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش‌ «بدون خداحافظی» و «مرگ و شاعر»،  کتایون فیض‌مرندی به عنوان کارگردان نمایش‌ «بدون خداحافظی»، سپیده نظری‌پور به عنوان کارگردان نمایش‌ «تهران-پرندک»، گیتا داوودی به عنوان نویسنده نمایش‌ «یک شهر بی پرنده»، 4 اثر در بخش کودک و نوجوان و حضور 1 زن؛ گیتا داوودی به عنوان نویسنده نمایش‌ «یک شهر بی پرنده»، 8 اثر در بخش جشنواره جشنواره‌ها و حضور 2 زن؛ صحرا رمضانیان از نویسندگان نمایش‌ «زنبور مرده» و نغمه ثمینی نویسنده نمایش‌های «افسون معبد سوخته» و «تلخ بازی قمر در عقرب»، 24 اثر در بخش منتخب تولیدات خیابانی 85/ایران و حضور 2 زن؛ لیلا جنیدی به عنوان کارگردان نمایش‌ «مردانی که مبدل به سگ شدند» و شیدا سجادیان به عنوان کارگردان نمایش‌ «یک پرده شب» در بخش منتخب تولیدات خیابانی 85/ایران برگزار شد. 9 اثر در بخش بین‌الملل و 1 اثر در بخش ویژه سال پیامبر اعظم بدون حضور نویسندگان و کارگردانان زن به صحنه رفت.

 

فرصت های تازه
بخش‌های تازه‌ای به جشنواره فجر بیست و ششم با دبیری مجیدسرسنگی اضافه‌شد، و عرصه های تازه ای برای خانم ها بازشد. کتایون حسین‌زاده دبیر سمینار بین‌المللی تئاتر معاصر نقد معاصر و مژگان بنی هاشمی مسئول بخش تئاتر دانش‌آموزی و از اعضای هیئت انتخاب آثار این بخش بوده‌اند. نغمه ثمینی از اعضای هیئت انتخاب آثار مرور تئاتر ایران در سال 86-85 در تهران، منیژه محامدی از اعضای هیئت انتخاب چشم‌انداز تئاتر ایران در سال 87 مرحله اول انتخاب آثار تجربه‌های دانشجویی، هایده حائری، کتایون فیض‌مرندی و شکوفه ماسوری از اعضای مرحله اول انتخاب آثار تجربه‌های دانشجویی، فریندخت زاهدی از اعضای مرحله اول انتخاب آثار تجربه‌های دانشجویی و هیئت انتخاب نمایش‌های خارجی، مریم معترف از اعضای هیئت انتخاب و متون آثار بخش خیابانی، شمسی فضل‌اللهی و مهتاج نجومی از اعضای هیئت داوری بخش نمایش‌های رادیویی و تلویزیونی بوده‌اند. لاله تقیان با مقاله «نقد تئاتر در ایران» در سمینار بین‌المللی تئاتر معاصر نقد معاصر و سهیلا نجم با مقاله «نمایش سنتی شرق در برخورد با مدرنیسم غرب با نگاهی به نمایش پکن» در سمینار بین‌المللی تئاتر شرق حضور داشته‌اند. در این سال 6 بزرگداشت برگزار شد که می‌توان به بزرگداشت گلاب آدینه اشاره کرد. جشنواره با 20 اثر در بخش مرور تئاتر ایران در سال 86 و حضور 3 زن؛ نسیم احمدپور به عنوان نویسنده و از کارگردانان نمایش‌ «پینوکیو» در بخش، کتایون حسین‌زاده به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «چاه»، مینو میرشاه‌ولد به عنوان کارگردان نمایش‌ «حرکت خون در رگ‌های خشکیده»، 8 اثر در بخش چشم‌انداز تئاتر ایران در سال 87 و حضور 3 زن؛ فریبا آقاپور به عنوان نویسنده نمایش‌ «کابوس‌های ریتمیک»، طلا معتضدی به عنوان نویسنده نمایش‌ «کادنس»، وحیده قوهستانی به عنوان نویسنده و از کارگردانان نمایش‌ «مدارا»، 9 اثر در بخش تجربه‌های دانشجویی و حضور 1 زن؛ آرزو روشناس به عنوان کارگردان نمایش‌ «دو جلاد»، 4 اثر در بخش تجربه‌های دانشگاهی(اساتید) و با حضور 3 زن؛ هما جدیکار به عنوان کارگردان نمایش‌ «الکترا/رومئو ژولیت»، شیوا مسعودی به عنوان کارگردان نمایش‌ «الکترا/رومئو ژولیت»، سپیده نظری‌پور به عنوان کارگردان نمایش‌ «الکترا/رومئو ژولیت»، 25 اثر در بخش برگزیدگان جشنواره‌های نمایشی کشور و حضور 4 زن؛ عارفه عنایتی به عنوان نویسنده نمایش‌ «بازی‌سازان اندرونی»، طلیعه طریقی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «داستان سودا»، پریناز آل آقا به عنوان کارگردان نمایش‌ «درس»، گیتا داوودی از نویسندگان نمایش‌ «مش مش قلی خان»، 17 اثر در بخش بین‌الملل و حضور 1 زن؛ طلا معتضدی نویسنده نمایش «هفت دستور کلیدی برای معاصر شدن»، 3 اثر در بخش ویژه انقلاب اسلامی و حضور 1 زن؛ مه‌لقا باقری به عنوان کارگردان نمایش‌ «آهسته با گل سرخ»، 31 اثر در بخش تئاتر خیابانی و حضور 5 زن؛ گیتا صالحی(یکی از نویسندگان) و نوال شریفی به عنوان کارگردانان نمایش‌ «بابام تو کاغذها گم شد»، مرجان میثا به عنوان کارگردان نمایش‌ «احرام دگربند»، فهیمه باروتچی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «باران»، پروانه علی ضامنی به عنوان نویسنده نمایش‌ «مسیر مشترک»، 8 اثر در بخش نمایشنامه‌خوانی و حضور 2 زن؛ شکوفه آروین به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «زمان که بگذرد»، عارفه عنایتی به عنوان نویسنده نمایش‌ «بازی‌سازان اندرونی»، 8 اثر در بخش تئاتر تلویزیونی و حضور 1 زن؛ مائده طهماسبی به عنوان کارگردان هنری نمایش‌ «خانواده تت»، 4 اثر در بخش تصاویر نمایش‌های صحنه‌ای و حضور 1 زن؛ هما روستا به عنوان کارگردان هنری نمایش‌ «آنتیگونه در نیویورک»، 6 اثر در بخش نمایش‌های رادیویی و حضور 2 زن؛ لیلی تقوی به عنوان نویسنده نمایش‌ «ببودل بینا»، مریم واحد زحمتکش به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «ننه زیرون»، 9 اثر در بخش تئاتر دانش‌آموزی و با حضور 11 زن؛ مونا احمدی و آیدا مرادیان به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «آن مرد آمد»، هانیه حمزه‌ای به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «بهترین هدیه»، مرضیه انصاری به عنوان کارگردان نمایش‌ «جنگ بازی»، اشرف‌السادات اشرف‌نژاد به عنوان کارگردان نمایش‌ «راحیل»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده نمایش‌ «راحیل»، نغمه ثمینی به عنوان نویسنده نمایش‌ «رازها و دروغ‌ها»، سارا امیراحمدی به عنوان کارگردان نمایش‌ «رازها و دروغ‌ها»، فاطمه امینی به عنوان کارگردان نمایش‌ «شب سوم»، مهتاب گل‌کار به عنوان کارگردان نمایش‌ «کسی نیست همه داستان‌ها را به یاد آورد»، زهرا فرجی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «محاکمه»، 10 اثر در بخش کودک و نوجوان تئاتر فراگیر و حضور 5 زن؛ شادی پورمهدی از نویسندگان نمایش‌ «بازی پسرک و گرگ»، فریبا رئیسی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «حضرت سلیمان» مریم کاظمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «رویای ماه»، ویدا قهرمانی به عنوان نویسنده نمایش‌ «ماهی» و کتایون آقاکاظم جوراب‌باف به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «دیکسییدا و آقا راهنما» برگزار شد. 6 اثر در بخش خیابانی تئاتر فراگیر، 6 اثر در بخش ارتش تئاتر فراگیر، 6 اثر در بخش پلیس تئاتر فراگیر، 2 اثر در بخش نمایش‌های شنیداری  و 4 اثر در بخش تئاتر ملل بدون حضور زنان نویسنده و کارگردان به صحنه رفت. در این دوره مریم عابد به عنوان صدابردار نمایش رادیویی «ننه زیرون» برگزیده، مهین نصری به عنوان بازیگر نمایش رادیویی «نوش جان جناب کنت دراکولا» برگزیده، شیوا مکی‌نیان به عنوان بازیگر نمایش تلویزیونی «اترارنامه» برگزیده، رسا کجوری به عنوان بازیگر نمایش «آتسوموری» در بخش تجربه‌های دانشجویی برگزیده، انسیه علوی به عنوان بازیگر نمایش «ری را» در بخش تجربه‌های دانشجویی کاندید، تارا فاتحی به عنوان بازیگر نمایش «با سری آشفته...» در بخش تجربه‌های دانشجویی کاندید، هدیه تهرانی به عنوان طراح صحنه نمایش «یرما» در بخش مسابقه بین‌الملل کاندید، شیما زارع‌فرد از طراحان موسیقی و حرکت نمایش «سودالایادی» در بخش مسابقه بین‌الملل برگزیده، فاطمه نقوی به عنوان بازیگر نمایش «کشتی شیطان» در بخش مسابقه بین‌الملل کاندید، فاطمه معتمدآریا به عنوان بازیگر نمایش «ترمینال» در بخش مسابقه بین‌الملل کاندید، افسانه ماهیان به عنوان بازیگر نمایش «من آلیس نیستم اما اینجا همه چیز عجیبه» در بخش مسابقه بین‌الملل کاندید، نسیم ادبی به عنوان بازیگر نمایش «من آلیس نیستم اما اینجا همه چیز عجیبه» در بخش مسابقه بین‌الملل کاندید، سهیلا گلستانی به عنوان بازیگر نمایش «یرما» در بخش مسابقه بین‌الملل برگزیده و مرضیه انصاری به عنوان کارگردان نمایش «جنگ بازی» در بخش دانش‌آموزی برگزیده شدند.

 

بیست‌وهفت سال بعد از بهمن 61
جشنواره تئاتر فجر درحالی با دبیری دوباره حسین مسافرآستانه‌ بیست‌وهفت‌ساله شد که جوایز کارگردانی برای زنان به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید. در بخش مسابقه عکس از رئوفه رستمی و آزاده میرزایی تقدیر شد. در بخش نمایش‌های رادیویی محبوبه روزبهانی به عنوان صدابردار نمایش «آرشی دیگر» کاندید، صدیقه کیانفر به عنوان بازیگر مکمل نمایش «شب تنهایی» کاندید، فریبا طاهری به عنوان بازیگر مکمل نمایش «لاله‌های سرخ» کاندید، افسانه محمدی به عنوان بازیگر مکمل نمایش «سلیمه» کاندید، مژده برزگر به عنوان بازیگر مکمل نمایش «سمفونی روی گدازه‌های آتشفشان تلخ» کاندید، بهاره غنی‌زاده به عنوان بازیگر مکمل نمایش «زائر» برگزیده، ثریا قاسمی به عنوان بازیگر اصلی نمایش «سلیمه» کاندید، فریبا متخصص به عنوان بازیگر اصلی نمایش «آنسوی خط» کاندید، رویا فلاحی به عنوان بازیگر اصلی نمایش «سنگ و سایه» کاندید، زهرا اسماعیلی به عنوان بازیگر اصلی نمایش «چرخ چوبی بهانه‌گیر» کاندید، مهین نثری به عنوان بازیگر اصلی نمایش «شب تنهایی» برگزیده، مهین فردنوا به عنوان کارگردان نمایش «شب تنهایی» کاندید، مرضیه رشیدبیگی به عنوان سردبیر نمایش «شب تنهایی» کاندید، در بخش نمایش‌های تلویزیونی سپیده نظری‌پور به عنوان طراح صحنه نمایش «عزیز مایی» کاندید، نگار عابدی به عنوان بازیگر نمایش «تیغ کهنه» کاندید، حمیرا ریاضی به عنوان بازیگر نمایش «چهار حکایت از چندین حکایت رحمان» کاندید، آزاده صمدی به عنوان بازیگر نمایش «شیر و باد» کاندید، لیلا زارع‌زاده به عنوان بازیگر نمایش «شیر و باد» کاندید، آشا محرابی به عنوان بازیگر نمایش «زمستان 66» برگزیده، در بخش مسابقه نمایش‌های خیابانی تقدیر از نرگس خاک‌کار برای بازی در نمایش «اسپری رنگ» و حدیث نیک‌رو برای بازی در نمایش «میرزا»، پروانه علی ضامنی برای طرح و ایده نمایش «مسیر سبز» برگزیده و نگار نادری به عنوان کارگردان نمایش «میرزا» رتبه سوم شدند.  فریندخت زاهدی در این دوره مدیر کمیته علمی و کارگاه‌ها و از اعضای هیئت انتخاب آثار خارجی و از داوران بخش مسابقه بین‌الملل، چیستا یثربی از اعضای هیئت انتخاب متون بخش چشم‌انداز، نغمه ثمینی از اعضای هیئت انتخاب آثار خارجی بخش مسابقه بین‌الملل و مریم معترف از اعضای هیئت انتخاب طرح‌ها و آثار بخش خیابانی و از اعضای هیئت داوران سومین جشنواره سراسری تئاتر خیابانی مریوان بودند. در این دوره نمایشنامه‌های «ناامنی» هاله مشتاقی‌نیا، «نگاهی به یک سو از هزار توی شهر» مرضیه ازگلی، «پلی از جنس شیشه» نگار نادری، «اینجا کسی نمرده است» سلما سلامتی و «گره‌ای در تار و پور نقش» ترانه برومند به چاپ رسیدند. در این دوره 4 بزرگداشت و 30 پاسداشت برگزار شد که می‌توان به بزرگداشت هما روستا و پاسداشت طیبه(ژاله) محمدعلی، اعظم بروجردی، فریبا چوپان‌نژاد و هما جدیکار اشاره کرد. در نمایشگاه آثار مسابقه عکس جشنواره ساغر برکات، گلرخ راوش، رئوفه رستمی، سمانه غلام‌نژاد، گلریز فرمانی، مریم مجد، سحر مختاری، تهمینه منزوی، آزاده میرزایی، مهناز میناوند و شکوفه هاشمیان حضور داشتند. فروغ قجابگلی ویژه برنامه‌ای با عنوان «تئاتر، کودک و صلح» را طراحی و کارگردانی کرد؛ که شامل اجرای برنامه‌های نمایشی ویژه کودکان در سطح شهر در ایام برگزاری جشنواره بود. جشنواره با 21 اثر در بخش مرور تئاتر ایران در سال 87 و حضور 4 زن؛ برگزیدگان جشنواره‌های مناطق و حضور ژیلا آل‌رشاد به عنوان کارگردان نمایش‌ «بازی»، صحرا رمضانیان به عنوان نویسنده نمایش‌ «تله موش پرنسس»، مریم معترف به عنوان کارگردان نمایش‌ «دیوار چین»، زهرا خیالی صبری به عنوان کارگردان نمایش‌ «زمین و چرخ»، 18 اثر در بخش چشم‌انداز تئاتر ایران در سال 88 و حضور 1 زن؛ کتایون فیض‌مرندی به عنوان کارگردان نمایش‌ «پیچ تند»، 9 اثر در بخش تجربه‌های نو و حضور 2 زن؛ عاطفه تهرانی به عنوان کارگردان نمایش‌ «بخوان»، نسیم احمدپور به عنوان کارگردان نمایش‌ «ملانصرالدین»، 9 اثر در بخش جشنواره جشنواره‌ها و حضور 5 زن؛ بنفشه اعرابی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «بوبوک»، شهناز روستایی به عنوان نویسنده نمایش‌ «دفاعیه»، زری طالبی به عنوان کارگردان نمایش‌ «راز»، سارا نیک‌طبیعت به عنوان کارگردان نمایش‌ «شب هزار و یکم»، الهام خداوردی به عنوان کارگردان نمایش‌ «لطفا با مرگ من موافقت کنید»، 17 اثر در بخش مسابقه بین‌الملل و حضور 1 زن؛ 10 اثر در بخش آثار موضوعی و حضور 3 زن؛ منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش‌ «آمادئوس موتزارت»، ندا ثابتی به عنوان نویسنده نمایش‌ «آوای آواره»، پری صابری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌ «هفت‌خوان رستم»، 12 اثر در بخش خیابانی(مسابقه ویژه انقلاب اسلامی) و حضور 3 زن؛ نرگس خاک‌کار به عنوان نویسنده نمایش‌ «اسپری رنگ» و کارگردان نمایش‌ «مصائب شیرین»، پروانه علی ضامنی به عنوان کارگردان نمایش‌ «مسیر سبز»، نگار نادری به عنوان کارگردان نمایش‌ «میرزا» و نویسنده و کارگردان نمایش «پلی از جنس شیشه»، 16 اثر در بخش خیابانی(برگزیدگان سومین جشنواره سراسری تئاتر خیابانی مریوان) و حضور 2 زن؛ زهره کدخدازاده از کارگردانان نمایش‌ «چل کچلون»، کژال راست‌بین به‌عنوان کارگردان نمایش‌ «زندگی قلکی»، 9 اثر در بخش تولید متون نمایشی و نمایشنامه‌خوانی و حضور 6 زن؛ سلما سلامتی به عنوان نویسنده نمایش «اینجا کسی نمرده است»، سمیرا مهدوی به عنوان کارگردان نمایش «اینجا کسی نمرده است»، پریسا مقتدی به عنوان کارگردان نمایش «حلقه بازی»، زهرا رشیدی به عنوان کارگردان نمایش «سرباز شال بند»، مرضیه ازگلی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «نگاهی به یک سو از هزار توی شهر»، نویسنده و کارگردان نمایش «پلی از جنس شیشه»، لیلی تقوی به عنوان نویسنده نمایش‌های «آخرین عصر پاییزی» و «فانوس‌های روشن» در بخش نمایش‌های رادیویی، 85 اثر در بخش نمایش‌های رادیویی و حضور 16 زن؛ ملیحه مرادی جعفری به عنوان نویسنده نمایش‌های «بابونه» و «روز هفتم»، مریم واحد به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش‌های «من بی تو»، «گره»، «چشم به راه» و «غریبانه» و نویسنده نمایش «گاب دکفته بازار»، بهناز قنبری به عنوان کارگردان نمایش «حکم دادگاه برای یک زن»، مریم بهروان به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «در دیار اندیشه و هنر»، بهاره غنی‌زاده به عنوان نویسنده نمایش «زائر»، فتانه مرادی به عنوان کارگردان نمایش‌های «زستان بوو» و «عروس نژمار»، لیلا اسراری به عنوان کارگردان نمایش‌های «زنگ‌ها و حماسه‌ها» و «عشق منهای من»، سیما امیری به عنوان نویسنده نمایش «ساعت صفر»، مهین فردنوا به عنوان کارگردان نمایش «شب تنهایی»، ندا هنگامی به عنوان کارگردان نمایش «صبحانه‌ای کنار بستر مرگ»، گلچهره دامغانی به عنوان نویسنده نمایش «صبحانه‌ای کنار بستر مرگ»، نسیم خراشادی‌زاده به عنوان نویسنده نمایش «عروسک کوکی»، بهناز بستان‌دوست به عنوان کارگردان نمایش «عروسک کوکی»، زهره مجابی به عنوان کارگردان نمایش «لاله‌های سرخ»، آمنه صابرمقدم به عنوان نویسنده نمایش «لاله‌های سرخ»، پروانه صالح به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «لیلای بی‌مجنون»، 47 اثر  در بخش نمایش‌های تلویزیونی و حضور 3 زن؛ شهین بهرام‌نژاد به عنوان کارگردان نمایش «میزگرد سقوط»، شهرزاد شاکردرگاه به عنوان نویسنده نمایش «پیوند سبز»، سمیه اطبایی به عنوان نویسنده نمایش «خاطرات یک روزنامه‌نگار»، زهرا رفیعی گیلوایی به عنوان نویسنده نمایش «سفر به گمسک»، 10 اثر در بخش رادیو تئاتر و حضور  زن؛ آشا محرابی به عنوان کارگردان نمایش «یازده-نه-صفز-یک»، ملیحه مرادی جعفری به عنوان نویسنده نمایش‌ «بابونه»، بهاره غنی‌زاده به عنوان نویسنده نمایش «زائر» و مهین فردنوا به عنوان کارگردان نمایش «شب تنهایی» برگزار شد. 3 اثر در بخش خارج از مسابقه بین‌الملل بدون حضور زنان نویسنده و کارگردان به صحنه رفت.

 

حضور پررنگ زنان در بخش تولید متون نمایشی و نمایشنامه‌خوانی فجر 28
سال بعد یعنی در بیست و هشتمین جشنواره فجر با دبیری حسین پارسایی، مریم معترف از اعضای هیئت داوران مسابقه خیابانی و فتانه دادخواه از اعضای هیئت داوران مسابقه عکس بودند. نمایشنامه‌های «در قاب‌های تمام قد» از سپیده خمسه‌نژاد و »تهران 1390 خورشیدی» از سلما سلامتی چاپ شد. در نمایشگاه آثار مسابقه عکس جشنواره ساغر برکات، گلرخ راوش، آرزو بیات، سارا ساسانی، اعظم شادپور، فریبا شادیان‌پور، سمانه غلام‌نژاد، ملیحه کیادربندسری، آزاده میرزایی، مریم مجد، مهناز میناوند و شکوفه هاشمیان، در بخش عکس میهمان فتانه دادخواه، در بخش پوستر مریم پروانه و سودابه کامرانی و در بخش پوستر میهمان الهه اطمینانی، بهارک حقوقی و الهه قدبیگی حضور داشتند. فروغ قجابگلی ویژه برنامه‌ای با عنوان «کودک، صلح و شادی» را طراحی و کارگردانی کرد؛ که شامل اجرای برنامه‌های نمایشی ویژه کودکان در سطح شهر در ایام برگزاری جشنواره بود. ندا هنگامی برای نمایش «پلکان و روز واقعه» سردبیر برگزیده و شهین نجف زاده بازیگر برگزیده بخش نمایش رادیویی و رویا میر علمی بازیگر منتخب نمایش تلویزیونی شدند. در بخش مسابقه بین‌الملل ستاره پسیانی جایزه بازیگری را به دست آورد. کانون منتقدان جهانی، سیما تیرانداز را به‌عنوان بازیگر و عاطفه تهرانی را به‌عنوان کارگردان منتخب اعلام کردند. جشنواره با 11 اثر در بخش برگزیدگان جشنواره‌های مناطق و با حضور 3 زن؛ فاطمه مکاری به عنوان نویسنده نمایش «آوازی که خدا زمزمه می‌کند»، اعظم‌السادات حسینی از کارگردانان نمایش «جای پای خالی»، نسترن آزاد به عنوان کارگردان نمایش «زیرزمین»، 16 اثر در بخش چشم‌انداز تئاتر ایران در سال 89 و حضور 5 زن؛ ملیحه مرادی جعفری به عنوان نویسنده نمایش «ارغوان»، زری طالبی به عنوان کارگردان نمایش «افسانه زمین»، چیستا یثربی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «پری‌خوانی عشق و سنگ»، سیمین امیریان به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «کهربا»، کتایون حسین‌زاده به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «یکی مثل همه»، 5 اثر در بخش تجربه‌های نو و حضور 3 زن؛ رکسانا بهرام از کارگردانان نمایش «11:11» ، عاطفه تهرانی به عنوان کارگردان نمایش «اتللو»، تانیا میرمطهری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «حباب شیشه»، 10 اثر در بخش جشنواره جشنواره‌ها و حضور 3 زن؛ مریم شوقی به عنوان کارگردان نمایش «دخترای ننه دریا»، دلارا نوشین به عنوان کارگردان نمایش «غریبه‌ای در خانه»، نوشین تبریزی به عنوان نویسنده نمایش «غریبه‌ای در خانه»، 13 اثر در بخش میهمان و حضور 2 زن؛  منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش «دوازده»، بهناز نازی به عنوان کارگردان نمایش «فیل»، 30 اثر در بخش تئاتر خیابانی و حضور 5 زن؛ ملیحه مرادی جعفری نویسنده نمایش «تلاقی در شهر باران»، نرگس خاک‌کار به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «اعترافات یک مستاجر»، شیوا آقاکاظم جوراب‌باف از نویسندگان نمایش «انسان هسته‌ای»، شادی کارآئین به عنوان نویسنده نمایش «بالاتر از خطر»، پروانه علی ضامنی از نویسندگان نمایش «عشق+عشق» و نویسنده و کارگردان «مسافر زمان»، صحرا رمضانیان به عنوان نویسنده نمایش «کوچه‌ای بی‌انتها»، 9 اثر در بخش تولید متون نمایشی و نمایشنامه‌خوانی و حضور 5 زن؛ سلما سلامتی به عنوان نویسنده نمایش «تهران 1390»، پریسا مقتدی به عنوان کارگردان نمایش «تهران 1390»، فریا ثمر به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «حافظه خفاش»، شکوفه آروین به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «دبستان دوشیزگان»، سپیده خمسه‌نژاد به عنوان نویسنده نمایش «در قاب‌های تمام قد»، 52 اثر در بخش نمایش‌های رادیویی و حضور 8 زن؛ لیلی تقوی به عنوان نویسنده نمایش «آخرین عصر پاییزی»، مرجان غلامرضایی به عنوان نویسنده نمایش «هندونه خواستگاری»، «گاو»، «آشیانه» و «چمدان»، رعنا طهماسبی گرمارودی به عنوان نویسنده نمایش «خواب خفتگان»، ساناز صابری به عنوان نویسنده نمایش «کتابخانه‌ای برای فردا»، مهرنوش ثابت‌نیا به عنوان نویسنده نمایش «کریسمس با طعم زیتون»، مریم واحد به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «گزکا»، آسیه امام رضایی به عنوان نویسنده نمایش «نفر سوم»، 17 اثر در بخش نمایش‌های تلویزیونی و حضور 3 زن؛ چیستا یثربی نویسنده «روژانو»، مائده طهماسبی به عنوان کارگردان هنری نمایش «خانواده تت»، زهرا رفیعی گیلوایی به عنوان نویسنده نمایش «سفر به گمسک»، 5 اثر در بخش رادیو تئاتر و حضور 2 زن؛  آشا محرابی به عنوان کارگردان نمایش «خرابکار» و ندا هنگامی به عنوان کارگردان نمایش «شام آخر» برگزار شد.  10 اثر در بخش مرور تئاتر ایران در سال 88، 18 اثر در بخش مسابقه بین‌الملل و 10 اثر در بخش میهمان بین‌الملل بدون حضور زنان نویسده و کارگردان به صحنه رفتند. در بخش مسابقه عکس ساغر برکات برگزیده سوم، در بخش نمایش‌های رادیویی فاطمه دلیری به عنوان تنظیم‌کننده نمایش «در پوست شیر» کاندید، رویا فلاحی برای بازی در نمایش «پلکان» کاندید، فاطمه سیم‌زاری برای بازی در نمایش «عاشق حیدر و جیران» تقدیر، سعیده فرضی برای بازی در نمایش «داستان عجیب بنجامین باتن» کاندید، شهرزاد عبدحق برای بازی در نمایش «در پوست شیر» کاندید، لیلا اسراری برای تهیه‌کنندگی در نمایش «یک شیوه متفاوت» کاندید، رعنا طهماسبی گرمارودی برای نویسندگی در نمایش «خواب خفتگان» کاندید، در بخش نمایش‌های تلویزیونی حمیرا ریاضی برای بازی در نمایش «چهار حکایت از چندین حکایت رحمان» کاندید، مهتاج نجومی برای بازی در نمایش «سفر به گمسک» تقدیر، رویا افشار برای بازی در نمایش «آدم خوابش می‌گیره» کاندید، آزاده حاتمی برای بازی در نمایش «روژانو» کاندید، چیستا یثربی برای نویسندگی در نمایش «روژانو» کاندید، در بخش تئاتر خیابانی نرگس خاک‌کار برای بازی در نمایش «اعترافات یک مستاجر» تقدیرد و برگزیده کارگردانی و طرح و ایده، در بخش داوری کانون منتقدان جهانی سحر افتخارزاده برای طراحی لباس نمایش «اتلوو» برگزیده، نگار درخشان برای بازی در نمایش «موضوع، زمان، مکان» کاندید، آیدا صادقی برای بازی در نمایش «بلوط‌های تلخ» کاندید، در بخش مسابقه بین‌الملل شیما میرحمیدی برای طراحی صحنه نمایش «مکبث» کاندید، ناهید مسلمی برای بازی در نمایش «عشق لرزه» کاندید، نگار جواهریان برای بازی در نمایش «17 دی کجا بودی؟» کاندید، نازگل نادریان برای بازی در نمایش «خانه» کاندید، بهنوش طباطبایی برای بازی در نمایش «داستان یک پلکان» کاندید و نغمه ثمینی برای نویسندگی نمایش «خانه» کاندید شدند.

 

فجر 29 و حضور زنان در تمام بخش‌های جشنواره

در بهمن سال 89 و بیست و نهمین جشنواره تئاتر فجر با دبیری محمد حیدری، فریندخت زاهدی از اعضای انتخاب بخش صحنه‌ای بود. در این دوره 4 بزرگداشت برگزار شد که می‌توان به بزرگداشت فریده سپاه منصور اشاره کرد. در نمایشگاه آثار مسابقه تک عکس جشنواره نغمه ارجمند، ساغر برکات، لیلی صدیقی، گلریز فرمانی، ملیحه کیادربندسری، پریزاد گودرزی و شکوفه هاشمیان، در بخش مجموعه عکس آرزو بیات، اعظم شادپور، شیدا صفاری‌فر، عسل طاهری، آوا کیایی و مهناز میناوند و در بخش پوستر الهه اطمینانی، نرگس رفیعی، صدیقه غلامی، پرناز کریمی، شهلا کوهستانی و طاهره مشایخی حضور داشتند. جشنواره با 20 اثر در بخش مرور تئاتر ایران در سال 89 و با حضور 3 زن؛ بیتا عبائیان به عنوان کارگردان نمایش «آهو»، زری اماد به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «حیرت بازار»، زهرا صبری خیالی به عنوان کارگردان نمایش «خانه برنارد آلبا»، 12 اثر در بخش برگزیدگان جشنواره‌های مناطق و حضور 2 زن؛ فاطمه مکاری به عنوان نویسنده نمایش «خیال بی خیال»، صحرا رمضانیان به عنوان نویسنده نمایش «خرمگس»، 19 اثر  در بخش چشم‌انداز تئاتر ایران در سال 90 و حضور 6 زن؛ چیستا یثربی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «اتاق تاریک»، مریم کاظمی به عنوان کارگردان نمایش «خطر مجسمه عبید جدی است»، کتایون حسین‌زاده به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «شن»، بیتا الهیان به عنوان کارگردان نمایش «لابی»، آرزو ریاحی فارسانی به عنوان نویسنده نمایش «نام من زویاست و این داستان زندگی من است»، کتایون فیض‌مرندی به عنوان کارگردان نمایش «ورود آقایان ممنوع»، 9 اثر  در بخش تجربه‌های نو و حضور 1 زن؛ ساناز بیان به عنوان نویسنده نمایش «ترانه‌هایی برای سایه»، 13 اثر در بخش جشنواره جشنواره‌ها و حضور 5 زن؛ هنگامه مفید به عنوان نویسنده و افسانه زمانی به عنوان کارگردان نمایش «دختران باغ‌های قالی»، ترانه برومند به عنوان نویسنده نمایش «گرهی در تار و پود یک نقش»، مانلی حسین‌پور به عنوان کارگردان نمایش «گرهی در تار و پور یک نقش»، شیوا مکی‌نیان به عنوان کارگردان نمایش «گفتگو با باد»، 23 اثر در بخش میهمان و حضور 3 زن؛ پری صابری به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «رستم و اسفندیار»، منیژه محامدی به عنوان کارگردان نمایش «ضیافت»، مریم معترف به عنوان کارگردان نمایش «قصه‌های من و تو و رستم و شاهنامه»، 4 اثر  در بخش پایان‌نامه‌های برتر دانشجویی و حضور 1 زن؛ بنفشه اعرابی به عنوان کارگردان نمایش «گل‌های میخک»، 14 اثر در بخش فجر استانی و حضور 5 زن؛ هنگامه مفید به عنوان نویسنده و افسانه زمانی به عنوان کارگردان نمایش «دختران باغ‌های قالی»، مریم معترف به عنوان کارگردان نمایش «قصه‌های من و تو و رستم و شاهنامه»، بهناز مهدیخواه به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «گل باقالی فرزند نمونه»، فرناز بهزادی از کارگردانان نمایش «مبارک و مردم»، 25 اثر در بخش خیابانی و حضور 8 زن؛ ماندانا عبقری به عنوان نویسنده نمایش «آخرین گل دنیا»، ژاله کاظمی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «تاکسی شهر»، کژال راست‌بین به عنوان کارگردان نمایش «زندگی یکبار مصرف»، مرضیه نصرالهی به عنوان نویسنده نمایش «غول چراغ جادو»، پروانه علی ضامنی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «فلش بک»، نگین سرکانی به عنوان کارگردان نمایش «لحظه آخر»، نرگس خاک‌کار به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش «یک قوری حرف دم نکشیده»، گلچهره صادق‌زاده از  کارگردانان نمایش «1357»، 12 اثر در بخش تولید متون نمایشی و نمایشنامه‌خوانی و حضور 3 زن؛ نسیم ادبی به عنوان کارگردان نمایش «آگهی»، شیرین بیده به عنوان کارگردان نمایش «بازگشت از خانه» و مژده ساعی به عنوان کارگردان نمایش «تابوت عهد» برگزار شد. در  بخش تک عکس شکوفه هاشمیان و ساغر برکات کاندید، در بخش مسابقه بین‌الملل با اینکه بهنوش طباطبایی با نمایش «ابرهای پشت پنجره» نسیم ادبی با نمایش «کسوف» و ناهید مسلمی با نمایش «ورود آقایان ممنوع» به‌عنوان بازیگر حضور داشتند، هیچ زن ایرانی به‌عنوان بازیگر برگزیده در این بخش انتخاب نشد و جایزه به ایلنا رینولد برای بازی در نمایش «آنتیگونه» از استونی رسید و در بخش کارگردانی هم جایزه به کلودیا سوراس برای نمایش «لو» از ایتالیا اختصاص داده شد. کانون منتقدان جهانی جایزه بهترین بازیگری زن را به عاطفه رضوی برای بازی در نمایش «حضرت‌والا» اختصاص دادند، نسرین نصرتی(لابی)، عاطفه رضوی(حضرت والا)، سارا مخاوات(تفنگ‌های ننه کارا) و گروه بازیگران نمایش «کمی تاب بخوریم» کاندید شدند و در بخش کارگردانی بیتا الهیان کاندید شد. در بخش تئاتر خیابانی از نرگس خاک کار برای ایفای نقش در «کیش و مات» تقدیر شد و راضیه ده پایینی برای نمایش «نقطه سرخط» برگزیده شد.

 

سی سالگی یک رویداد هنری
دوره سی‌ام با دبیری رحمت امینی، مشاور دبیری فریندخت زاهدی و با مدیریت نسیم سلیمان‌پور برای سومین بازار تئاتر ایران و مدیر اجرایی بخش بین‌الملل برگزار شد. هما روستا از اعضای هیئت داوری مسابقه ایران، فریندخت زاهدی از اعضای داوری منطقه 6 در بخش مرور تئاتر ایران در سال 90، گلاب آدینه از اعضای هیئت داوری مسابقه بین‌الملل، مریم معترف از اعضای هیئت داوران بخش بین‌الملل ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان و شهیندخت نجف‌زاده از اعضای هیئت انتخاب آثار بخش نمایش‌های رادیویی بودند. در این دوره نیز 4 بزرگداشت برگزار شد که می‌توان به بزرگداشت شیرین بزرگمهر اشاره کرد. در نمایشگاه آثار مسابقه عکس جشنواره عاطفه آرانی، فاطمه عرفنیان، آرزو اتحاد، آزاده میرزایی، لیلا ابراهیمی، لیلی صدیق، منصوره قلیچی، مهناز میناوند، مونا صدرفریدپور، شیوا خدابخش، شکوفه هاشمیان و تهمینه منزوی و در بخش مسابقه پوستر نگین احتسابیان، شکوه احمدی، الهه اطمینانی، نگار کاغذچی و فروغ یزدی حضور داشتند. جشنواره با 21 اثر در بخش مرور و برگزیدگان تئاتر مناطق و حضور 5 زن؛ شیما فرهمند از نویسندگان نمایش «ابرها»، ناتاشا محرم‌زاده نویسنده نمایش «بگو نقطه سرخط»، صحرا رمضانیان نویسنده نمایش «ملکه موریانه»، فرزانه سلحشور و مهسا آبیز کارگردانان نمایش «ملکه موریانه»، 9 اثر در بخش چشم‌انداز تئاتر ایران در سال 91 و حضور 2 زن؛ نغمه ثمینی نویسنده و افسانه ماهیان کارگردان نمایش «پالتوی پشمی قرمز»، 26 اثر در بخش میهمان و حضور 6 زن؛ چیستا یثربی نویسنده و کارگردان نمایش «چنگیزخان»، ستاره پسیانی کارگردان نمایش «دراکولا»، رویا مختاری نویسنده و کارگردان نمایش «سایه سیمرغ»، گلبرگ ابوترابیان نویسنده و کارگردان نمایش «مارخورده افعی شده»، فاطمه مکاری نویسنده نمایش «مراقب گربه باش»، منیژه محامدی کارگردان نمایش «مقبره سنگی»، نسیم احمدپور از نویسندگان نمایش «در جست‌وجوی تاریخ تولد و انقراض ماموت‌ها» در بخش بین‌الملل(حضور از کشور فرانسه)، 9 اثر در بخش نگاه ویژه و حضور 6 زن؛ سلما سلامتی نویسنده و سمانه زندی‌نژاد کارگردان نمایش «به مراسم مرگ داداش خوش آمدید»، نوشین تبریزی نویسنده و کارگردان نمایش «خانه پدری»، رکسانا بهرام از نویسندگان نمایش «سومین شنبه هفته»، تهمینه محمدی نویسنده و غزل اسکندرنژاد کارگردان نمایش «مرده ریگ»، 21 اثر در بخش فجر استانی و حضور 4 زن؛ گلبرگ ابوترابیان نویسنده و کارگردان نمایش «مارخورده افعی شده»، فریبا چوپان‌نزاد نویسنده و کارگردان نمایش «افسانه ماهی» در بخش فجر استانی، تارا جهانی‌راد نویسنده و کارگردان نمایش «بانوی تسبیح»، نگار نادری نویسنده و کارگردان نمایش «خواستن توانستن است»، 24 اثر در بخش خیابانی و حضور 3 زن؛ نرگس خاک‌کار نویسنده و کارگردان نمایش «از پشت عینک ته استکانی»، بهار لطافتیان نویسنده نمایش «دشت بلوط و بنفشه»، مژگان معقولی کارگردان نمایش «سرای من»، 1 اثر در بخش محیطی و با حضور بهار اسدی کارگردان نمایش «هملت ماشیت»، 9 اثر در بخش نمایشنامه‌خوانی و حضور 4 زن؛ زری کریمی کارگردان نمایش «خشت خام خانه»، سلما سلامتی نویسنده و شهره سلطانی کارگردان نمایش «کمد»، مهسا دهقانی‌پور نویسنده و ملیکا رضی کارگردان نمایش «می‌خشکد پشت دیوار دلم دریا»، 14 اثر در بخش رادیو تئاتر و حضور 4 زن؛ سهیلا خدادادی نویسنده نمایش «بربط و خنجر»، آسیه امام رضایی نویسنده نمایش «در رکاب یحیی» و «ساحل»، آزاده نظری‌نسب نویسنده نمایش «قله‌های کبود» و بیتا خارستانی کارگردان نمایش «ماجرای کوگل ماس» برگزار شد. 6 اثر در بخش تجربه‌های نو بدون حضور زنان نویسنده و کارگردان به صحته رفت. فجر سی‌ساله در بخش عکس از عاطفه آرانی و در بخش پوستر از شکوه احمدی و نگین احتسابیان تقدیر و رتبه اول را به فروغ یزدی اهدا کرد. در مسابقه ایران، شیما میرحمیدی طراح صحنه منتخب برای طراحی نمایش «به مراسم مرگ داداش خوش‌آمدید» شناخته شد. همچنین ثریا شیرزادی از کرمانشاه برای بازی در نمایش «مرگ کسب‌ و کار من است» بازیگر برگزیده این بخش بود و از نسیم ادبی و گیتی قاسمی برای نمایش «خون رقصه» تقدیر شد و فاطمه رضایی برای بازی در «چند برش کوچک از کیک تولد الیاس»، لادن مستوفی برای بازی در «نویسنده مرده است» و آزاده مویدی فرد برای بازی در «ژوکاست» کاندید شدند. فجر سی ام در بخش مسابقه ایران در بخش نمایشنامه‌نویسی و کارگردانی به ترتیب سلما رفیعی و سمانه زندی نژاد را برای نمایش «به مراسم مرگ داداش خوش آمدید» به‌عنوان برگزیده معرفی کرد و از صحرا رمضانیان برای نمایش «مرگ کسب و کار من است» تقدیر شد. در بخش آثار منتخب دانشجویی از نمایش‌های «به مراسم مرگ داداش خوش آمدید» و «سومین شنبه هفته» تقدیر شد. در بخش مسابقه بین‌الملل زنان به هیچ جایزه‌ای دست نیافتند و نفیسه ملکی‌جو برای بازی در نمایش «سفید برفی و هفت کوتوله» و ستاره پسیانی برای بازی در نمایش «ریچارد سوم» کاندید شدند. در بخش خیابانی سعیده عبداللهی برگزیده طراحی لباس برای نمایش «یک تن بال پروانه»، سپیده امین عسگری طراح صحنه برگزیده برای نمایش «مجلس شبیه‌خوانی جولیوس سزار»، مژگان معقولی کارگردان برگزیده برای نمایش «سرای من» و راضیه ده پایینی هم برگزیده بازیگری برای نمایش «داستانک» بوده است. 

 

 

یک سال پر اقبال
در بخش مسابقه ایران در سی و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با دبیری مجدد سعید کشن فلاح،بزرگداشتی برای ثریا شیرزادی برگزار و رویا افشار بازیگر نمایش «درخشش در ساعت مقرر» به‌عنوان برگزیده انتخاب شد. شهلا کوهستانی طراح پوستر این دوره از جشنواره بوده است. جایزه کارگردانی به نمایش «مرد مقابل» کاری از سیما تیرانداز رسید. در بخش بین‌الملل هم پانته‌آ پناهی‌ها برای بازی در نمایش «ویتسک» به‌عنوان بازیگر منتخب معرفی شد و آتوسا قلم‌فرسایی هم در این بخش جایزه بهترین طراحی لباس را برای نمایش «هملت» به دست آورد. در بخش نمایشنامه‌نویسی هم از طلا معتضدی برای نمایش «قرار» به عنوان یک متن اورجینال و نسیم احمد پور نویسنده بخش «تل» از نمایش «تل ضحاک» به عنوان یک متن اقتباسی تقدیر شد، اما این بخش برگزیده‌ای نداشت. در بخش مسابقه مناطق، تجربه‌های نو، نگاه تازه در سی و یکمین جشنواره تئاتر فجر، کیانا فتح نیا بازیگر خردسال نمایش «شب بخیر کوچولو» برگزیده شناخته شد و از طیبه نیک آزاد برای «خانه شیشه ای» و مریم عطیه میرزایی برای «خون و ماتیک» تقدیر شد و رویا میرعلمی بازیگر برگزیده این بخش برای نمایش «زمان لرزه» شد. در بخش مسابقه عکس آوا کیایی جایزه سوم را بدست آورد. در بخش تئاتر خیابانی از مهتاب سیف علی پور برای طراحی نمایش «چه پی و چوچاپ» فاطمه علی پرست بازیگر «افسانه آه» و فاطمه رادمنش بازیگر «چه پی و چوچاپ» تقدیر شد و مرجان قاسمی بازیگر برگزیده این بخش برای نمایش «هفت خوان از تولید به مصرف» شد. در بخش رادیو تئاتر سحر حاجی آغاسی و فریبا طاهری فرد بازیگر برگزیده و مینو جبارزاده کارگردان برگزیده شدند.

سی و دومین دوره؛ سالی پر از تقدیر
سی و دومین جشنواره با دیبری قادر آشنا که بعد از استعفای اسماعیل عالی زاد عهده دار این سمت شده بود، بزرگداشتی برای ناهید مسلمی برگزار شد و عطیه اسدی‌ها از طراحان پستر جشنواره بود. در این دوره مریم محمدی از داوران بخش عکس ،شیرین بزرگمهر از داوران بخش مرور و مهرنوش مشیریاز داوران بخش پوستر بودند. در بخش مرور تئاتر ایران جایزه بهترین بازیگری زن را به زهره کامیاب اعطا کرد و در بخش تازه‌های تئاتر ایران برگزیده‌ای از میان زنان در برنداشت. مهسا صفاری‌پور عکاس برگزیده این بخش، ساره سرلک برای نمایش «ننه دلاور بیرون پشت در» رتبه دوم شناخته شد و پریناز آل آقا برای مجموعه آثار ارائه شده در این بخش مورد تقدیر قرار گرفت. نوشین حسن‌زاده «امشب به وقت مگر نمی خواند این خروس» برترین بازیگر بخش رادیو تئاتر و الهام ریاضت بازیگر برگزیده بخش خیابانی شناخته شدند و از سعیده ذبیحی «انتظار عطر یوسف»، مریم کاظمی «کوچی دیگر» و فاطمه مهدی آبادی «انتظار عطر یوسف» در بخش بازیگران خردسال خیابانی و نیایش بهمنیه برای «جن بچه در حجله عریان» در بخش نمایش رادیویی تقدیر شد. در میان داوران بخش مسابقه بین الملل که جایزه ای برای زنان نداشت می توان به پری صابری و تاتیانا تیخانوت به عنوان داوران زن اشاره کرد. در بخش تازه های تئاتر ایران بازیگری زن برگزیده ای نداشت اما از رویا افشار برای «مدریک»، فاطمه امینی «مجردها»، الهام کردا«سه جلسه تراپی و یک مهمانی» و شیدا خلیق «ماضی استمرای» تقدیر شد. در بخش مرور تئاتر ایران ساجده حاجی زاده «بی بری» در بازیگری نوجوان، مژده ناظمی «رد پر پروانه ای از آن سر دنیا»، بهناز سلیمانی «بذار یه امشب بگذره» و مریم سالاری «بی بری» در بخش بازیگری زن، مریم رنگرز «ناتمام» و افسانه شکاری «بستنی یخی» در بخش نمایشنامه نویسی و شکوه احمدی«پایتخت ریودوژانیرو» در بخش طراحی پوستر تقدیر شد.

هم نوایی زنان مورد استقبال جشنواره سی و سوم
در بخش تازه‌های تئاتر ایران در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر با دبیری اردشیر صالح پور، جایزه بازیگر برتر به مه‌لقا باقری برای نمایش «بوقلمون» رسید و از ساناز نظری برای «وقتی کنار پنجره می ایستم» و فروغ قجابگلی «پذیرایی» تقدیر شد، هاله مشتاقی نیا برای نگارش «تقدیر بازان» جایزه نمایشنامه‌نویسی این بخش را برد و در بخش گریم ماریا حاجیها برای نمایش های «تیبس گات تلنت» و «یک صبح ناگهان» مورد تقدیر قرار گرفت. در بخش مسابقه بین‌الملل جوایز بازیگر برتر به الهام کردا و ستاره اسکندری، دو بازیگر نمایش «هم هوایی» رسید. در بخش نمایشنامه‌نویسی، مهین صدری برای نگارش «هم هوایی» از ایران، موفق به دریافت جایزه نخست  و در بخش موسیقی بهار ایلچی برای نمایش «وو» جایزه اول مسابقه بین‌الملل شد. در بخش خیابانی که گلبرگ ابوترابیان از داوران آن بود؛ فاطمه رادمنش برای نمایش خیابانی «چرخ روز افزا» جایزه برتر را به دست آورد و لادن قناد برای «ستاره» تقدیر شد. در این دوره بزرگداشتی برای بدرالسادات برنجانی و یادمانی برای ماه گل مهر، کیمیا یادگاری‌نژاد و سارا بنی صدر برگزار شد.

 

دوره سی و چهارم ؛ آنچنان که می بایست و شد
سال 94 در سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با دبیری سعید اسدی، جایزه بهترین بازیگر بخش خیابانی به فاطمه رادمنش برای «نوازش جوجه تیغی» رسید و از دلارام ترکی برای «بودن یا نبودن در میدان جنگ» و رستا رضوی «کسی فشنگ ها را نمی شمارد» تقدیر شد. یکتا توکلی جایزه ویژه بازیگری را برای نمایش «نوازش جوجه‌تیغی» به دست آورد. در بخش مسابقه تئاتر ایران از فرانک صبایی برای «ادامه مطلب» تقدیر شد و ثمین سالک برای «داستان های مان رودان» برگزیده شد. پریدخت عابدین نژاد بهترین طراح لباس شناخته شد و «فریبا متخصص» برای بازی در نمایش‌های «طپانچه خانم» و «هیچ‌کس نبود بیدارمان کند» بهترین بازیگر شناخته شد و از نسیم ادبی برای ایفای نقش در «هتلی ها» و آزاده صمدی برای «زبان اصلی» تقدیر شد. ساناز بیان برای نگارش نمایشنامه‌های «عامدانه، عاشقانه، قاتلانه» و «هتلی‌ها» نویسنده برگزیده بود. در بخش مسابقه بین‌الملل، گریمور برتر ماریا حاجیها برای گریم نمایش «جنایت و مکافات» اعلام شد و سوده شرحی هم برای همین نمایش جایزه بازیگری را به دست آورد که البته باران کوثری نیز در این بخش برای نمایش «شب آوازهایش را می خواند» کاندید شده بود. در این دوره بزرگداشتی برای منیژه محامدی برگزار شد.

سی و پنجمین دوره؛ حضور پررنگ زنان با کمترین جوایز
دوره سی و پنجم با دبیری مجدد سعید اسدی دوره ای بود که در میان هیات انتخاب آثار مرور(برگزیدگان استانی) از میان 5 داور، افسانه ماهیان به عنوان تنها زن در این بخش حضور داشت. در بخش نمایش های صحنه ای نسل نو 10 اثر حضور داشتند که از میان مجموع 69 بازیگر، 25 نفر آن ها را بانوان تشکیل می دادند؛ همچنین از نویسندگان خانم این بخش می توان به مهسا غفوریان «اکسیژن»، ساناز اسدی و رافعه رستمی «خروج اضطراری»، فاطمه رضایی «دا» و ستاره تبریز زاد «یرمای درون من» اشاره کرد. در این بخش زهرا تنوری «دا»، ستاره تبریز زاد «یرمای درون من» و شکوفه طاهری «کابوس شب نیمه تابستان» به عنوان کارگردان حضور داشتند. در بخش مرور از میان 55 اثر، 8 نویسنده خانم حضور داشتند؛ مهین صدری «از زیر زمین تا پشت بام»، سحر رضوانی «افراسیاب»، ساغر خواجه امیری «چهل گیس و حسن کچل»، ستاره امینیان «مستاجر»، لیلی عاج «خواب زمستانی»، نغمه ثمینی «نگاهمان می کنند»، شیرین جروقی «دامپزشکی» و کیمیا کاظمی «مرثیه ای برای سین گاف» و 12 خانم کارگردان؛ افسانه ماهیان «از زیر زمین تا پشت بام»، ستاره امینیان «مستاجر»، راشین امامی «مهراوه عشق»، افسانه زمانی «ناسور»، ملودی آرام نیا «هاروی»، الهام شکیب «یرما»، ندا هنگامی «نیمروز اسکاتلند»، لیلی عاج «خواب زمستانی»، آزاده انصاری «خوشبختی های کوچک سوسک شدن»، شقایق فتحی «خوب،بد،زشت»، شیرین جروقی «دامپزشکی» و النا آهی «گلدونه خانوم». در بخش میهمان 15 نمایش حضور داشتند، اما در این بخش حضور زنان بسیار کمرنگ است؛ منیژه محامدی کارگردان «حادثه در ویشی»، نشمینه نوروزی نویسنده «خانه ابری» و سارا تقوی نویسنده «علی کوچیکه». در بخش تئاتر ملل با 19 اثر فقط نغمه ثمینی نویسنده «درباره تصویری که از من داری تجدید نظر کن» به عنوان یک خانم ایرانی حضور داشت. در بخش نمایش های محیطی، آلترناتیو، تعاملی و دیگر گونه های تئاتر بیرونی، 33 اثر حضور داشتند و سهم زنان در این بخش 5 نویسنده؛ فاطمه رادمنش «ارت»، نسیم ریاضی و شیرین فرشباف «برگرد مرا ببین»، هیام احمدی «دی زنگرو» و آیدا حق نژاد «وندینگ ماشین» 8 کارگردان؛ سیما شیبانی «پرواز عمود کبوتر دریایی بر فراز آب های سرد و معتدل اقیانوس اطلس»، نسیم ریاضی و شیرین فرشباف «برگرد مرا ببین»، سارا کریمیان اقبال «خرده ریز»، رستا رضوی «فیش»، هیام احمدی «دی زنگرو»، غنچه شکوهیان «مونگ بهیتی» و مارال ایزدبخش «هرچی سنگه مال پای لنگه» را شامل شد؛ همچنین در هیات انتخاب، گلبرگ ابوترابیان و در هیات داوری آزاده گنجه به عنوان خانم در این بخش حضور داشتند. در این بخش نسیم ریاضی و نسرین فرشباف برای «برگرد مرا ببین» جایزه برگزیده طراحی فضا و فضاسازی را دریافت کردند، تینا یونس تبار برای ایفای نقش در «پروانه» برگزیده شد و نیلوفر ندایی برای «برگزد مرا ببین» مورد تقدیر قرار گرفت، در بخش کارگردانی نسیم ریاضی و شیرین فرشباف برای «برگرد مرا ببین» برگزیده شدند. در بخش بازیگر زن تئاتر خیابانی رستا رضوی برای «فیش» برگزیده شد و دلارام ترکی برای «زیرزمین» مورد تقدیر قرار گرفت. در بخش مسابقه جوانان سمیه ارقبایی جایزه برگزیده طراحی گریم را برای «یتیم خانه فونیکس» به دست آورد، در این بخش پانته آ مرزبانیان بازیگر برگزیده زن برای «خاطرات هنرپیشه نقش دوم» شد و ساناز موسوی برای «سرگذشت نابهنگام زنی که مدام می خندید» و شیدا خلیق برای «نگاهمان می کنند» مورد تقدیر قرار گرفتند. در بخش نمایشنامه نویسی مسابقه جوانان «دا» نوشته فاطمه رضایی برگزیده و «اکسیژن» نوشته مهسا غفوریان مورد تقدیر قرار گرفت. در بخش کارگردانی شکوفه طاهری برای «کابوس شب نیمه تابستان» مورد تقدیر قرار گرفت.
در بخش تئاتر استانی 15 اثر به جشنواره راه پیدا کردند که سهم زنان فقط نویسندگی یک نمایش بود؛ «روی زمین» اثر افروز فروزند.
در بخش پژوهش 3 داور حضور داشتند که می توان به حضور شیرین بزرگمهر اشاره کرد؛ اما در چهار بخش مسابقه نمایشنامه نویسی، عکس، هویت بصری و پوستر هیچ خانمی به عنوان داور حضور نداشت. در بخش نمایشنامه نویسی 10 اثر برگزیده شناخته شدند؛ که دو تن از نویسندگان را بانوان تشکیل می دادند؛ مریم منصوری «برف زمین را گرم می کند» و تهمینه محمدی «موزه خصوصی».

 

برگزاری سی و شش جشنواره و حضور یک پنجمی
دوره سی و ششم جزو پرتغییرات ترین دوره های جشنواره به دبیری فرهاد مهندس پور است که دوره بیست و سوم نیز دبیری جشنواره برعهده او بوده و غیررقابتی برگزار شده؛ در این دوره انتخاب آثار برعهده یک هیات 70 نفره بود که زنان فقط سهمی 14 نفره از این گروه داشته اند، یعنی فقط یک پنجم کل اعضا؛ پانته آ پناهی ها(بازیگران)، ماریا حاجیها(طراحان)، افسانه قلی زاده(طراحان)، صبا کسمایی(طراحان)، شیما میرحمیدی(طراحان)، ندا نصر(طراحان)، مهین صدری(نویسندگان و مترجمان)، افروز فروزند(نویسندگان و مترجمان)، مریم کاظمی(کارگردانان)، مریم معترف(کارگردانان)، شیرین یزدان بخش(تماشاگران دائمی تئاتر)، فریندخت زاهدی(استادان دانشگاه)، فاطمه فریدونی(دانشجویان رشته تئاتر، تربیت مدرس) و نغمه معنوی(دانشجویان رشته تئاتر، سینما تئاتر). در بخش هیات انتخاب نمایش های شهرستان(مرور تئاتر ایران) سمانه زندی نژاد، الهام کردا در بخش هیات انتخاب آثار برگزیده جشنواره های استانی،‌ فریندخت زاهدی، لیلا ارجمند و لیلی رشیدی هیات انتخاب نمایش های خیابانی، آزاده شاهمیری، آزاده گنجه، گلرخ نفیسی و نسیم احمدپور هیات انتخاب نمایش های مرور بخش خارج از صحنه بودند؛ که مجموع هیات انتخاب بخش خارج از صحنه 7 نفر بودند که هر 7 نفر را بانوان تشکیل می دادند. در میان برگزیدگان جایزه ادبیات نمایشی در بخش تولید می توان به پریسا کیومرثی(چهارگانه)، مریم الهامیان و نیاز اسماعیل پور(کیک...بخت) اشاره کرد. در بخش مسابقه بین الملل 16 اثر حضور دارند؛ اما با کمترین سهم برای بانوان و فقط سمانه زندی نژاد به عنوان کارگردان «اگه بمیری» و بقیه نویسندگان و کارگردانان این بخش را آقایان تشکیل می دهند. در بخش مسابقه تئاتر ایران-الف 18 اثر به نمایش گذاشته می شوند که در این بخش حضور زنان به نسبت بخش بین الملل پررنگ تر است؛ «خسیس» به کارگردانی مریم کاظمی، «آکواریوم» نوشته مشترک مهرک قزوینی و سیامک احصایی، «آئیس» نویسنده و کاگردان ندا اعتمادی کیا، «کاش میشد منم بیام» به کارگردانی مشترک غنچه شکوهیان و محسن اردشیر، «پاشا» به کارگردانی نازیلا ایرانزاد، «خانه ای در انتهای خیابان بهار» به کارگردانی ندا هنگامی، «آبی مایل به صورتی» به نویسندگی و کارگردانی ساناز بیان و «کوکوی کبوتران حرم» به کارگردانی افسانه ماهیان. در بخش مسابقه تئاتر ایران-ب 22 اثر راه یافته اند که حضور زنان بسیار کم رنگ است؛ «قند خون» نویسنده و کارگردان لیلی عاج، «شلتر» نوشته ساناز بیان، «مانوس» نوشته لیلا حکمت و کیوان و سررشته و به کارگردانی نازنین سهامی زاده، «یو+263اف» نویسنده و کارگردان پریسامیرعلی و «نفر دوم» نویسنده و کارگردان مهین صدری.
در بخش مسابقه خارج از صحنه(تئاتر خیابانی) 17 اثر حضور یافته اند و حضور زنان در این بخش به این گونه است: الهه پورجمشید نویسنده و کارگردان «موسسه کاریابی»، نگار نادری نویسنده و آرزو علی پور کارگردان «گیلدخت»، مریم نیک آئین کارگردان «مخاطب خاص» و شیدا خانزاده کارگردان «تر، خشک، تفکیک». در بخش مسابقه خارج از صحنه(مکان های نامتعارف) 16 اثر اجرا می شوند که «مرغان اینروزی» نوشته مینا بزرگمهر و هادی کمالی مقدم، «آن ریسمان گسسته»، نویسنده و کارگردان نسیم ریاضی و «هجوم به تفسیر» نسیم احمدپور تنها حضور زنان در این بخش هستند. از حضور زنان در بخش های دیگر هم می توان به «طبقه پایین خانه پدری» نوشته طیبه نیک آزاد و علی حیدری، «کارخانگی» به کارگردانی نرگس بهروزیان، «مجلس مختلف خوانی» نوشته صبا نجاتی، «اگر شبی از شب های تهران مسافری» به کارگردانی الهام ابنی و جواد صداقت، «رقص ابرهای نقطه ای» به کارگردانی ستاره فاتحی، یلدا پاکزاد و فردریک رودریگز، «تو مشغول مردنت بودی» به کارگردانی مژگان خالقی، «گتو» نوشته سپیده علیزاده، «ناگهان برخیزند...به آواز دیگر» به نویسندگی و کارگردانی سعیده آجربندیان، «من در پوست شیر هم نمی گنجم» به کارگردانی صبا آزادی، «دیوانه در جعبه» به کارگردانی رومینا ایلمک فروش، «هجوم» به کارگردانی رها حاجی زینل، «صید ماهی» نوشته تینا سورانی، بنیامین سیدین و آرمان میرعبدالحق، «29مهر96» نوشته دیانا فتحی، «سنزا به ایتالیایی یعنی...» به نویسندگی و کارگردانی ماندانا جباری، «آهسته گویی» به نویسندگی و کارگردانی نگین ضیایی، «دور از دسترس اطفال نگهداری شود» نوشته فرشته فرشاد، «آن هنگام و کوارتت 1+2» به کارگردانی مهسا لطیفی خواه، «آن سه روز» نوشته عسل سلیمانی، «حکایتی ناتمام برای دخترم مده آ» به نویسندگی و کارگردانی سمیه سلیمی، «سلبریتی های گمنام» به کارگردانی سپیده حجامی و «چهارراه» به نویسندگی و کارگردانی گلرخ نفیسی اشاره کرد. در داوری امسال از بین زنان هنرمند ایرانی، فقط دو تن از خانم های ایرانی حضور دارند؛ فاطمه معتمد آریا در بخش داوری مسابقه تئاتر بین الملل و شیوا مسعودی در در بخش داوری مسابقه تئاتر ایران(ب). جوایز این دوره برای زنان به اینگونه بود: در بخش مسابقه بین‌الملل جایزه طراحی لباس به ندا نصر برای نمایش فهرست مردگان رسید. در بخش تئاتر ایران الف قدردانی هیات داوران از ساناز بیان برای نمایش آبی مایل به صورتی و جایزه بازیگری زن این بخش به معصومه رحمانی برای نمایش آناکارنینا و معصومه کریمی برای و چند داستان دیگر رسید. در بخش تئاتر ایران ب از گروه بازیگران شلتر و مهسا غفوریان برای نمایش پیانیستولوژی تقدیر شد و ستاره پسیانی برای نمایش صد در صد برگزیده این بخش بود. در این بخش همچنین جایزه نمایشنامه برگزیده به ساناز بیان برای نمایشنامه شلتر رسید.

 

چهل سالگی انقلاب اسلامی و سی‌وهفت دوره برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر

در این بخش از گزارش به حضور زنان در بخش‌های مختلف سی‌وهفتمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر می‌پردازیم. در بخش مسابقه تئاتر ایران یک نسیم ادبی تنها زن حاضر در گروه انتخاب و الهام کردا تنها زن حاضر در گروه داوران این بخش هستند. در ان بخش 29 اثر شرکت دارند که سهم زنان به این‌گونه است: ندا قاسمیان(کارگردان مده‌آ)، نرگس صابری(نویسنده و کارگردان دلارام ناآرام)، مونا احمدی(نویسنده سرزمین‌های شمالی)، شیما عرب(کارگردان سرزمین‌های شمالی)، دیانا فتحی(نویسنده و کارگردان اهالی هوا)، سعیده آجربندیان(نویسنده و کارگردان ناگهان همه برمی‌خیزند به آوازی دیگر)، زهرا موسوی و مانا هوشنگ‌نژاد(نویسندگان جعبه) و الهه مجلسی(نویسنده از خط زرد فاصله بگیرید). در بخش مسابقه تئاتر ایران دو 23 اثر حضور دارند که زنان نه به عنوان نویسنده و نه کارگردان هیچ سهمی در این بخش ندارند. در بخش مسایقه تئاتر بین‌الملل 26 اثر حضور دارند؛ 17 اثر ایرانی و 9 اثر غیر ایرانی. تنها اثر این بخش بچه گرگ‌ها است به نویسندگی نشمینه نوروزی و کارگردانی نرگس هاشم‌پور. در بخش تئاتر ملل جشنواره، تنها جنت سلیم آوا کارگردان یادداشت‌های یک دیوانه نماینده زنان این بخش است. در بخش مهمان منیژه محامدی(کارگردان تبرئه)، گلچهر دامغانی(نویسنده و کارگردان آرش)، گلناز اکبری(کارگردان ساعت پنج شد بابا) و سارا اسکندری(تهیه کننده خانه برنادا آلبا) حضور دارند. در بخش مسابقه تئاتر خیابانی 24 اثر حضور دارند و گلبرگ ابوترابیان تنها داور زن این بخش است. غنچه شکوهیان(نویسنده و کارگردان بیگانگی)، الناز غفاری(نویسنده تیک تاک)، نازیلا امینی(کارگردان تیک تاک)، مارال ایزدبخش(کارگردان لازمان لامکان) و سمیه مهری(نویسنده و کارگردان مشترک مورد نظر). زنان در این دوره جشنواره، بیشترین حضور را در بخش دیگرگونه‌های اجرایی با 18 اثر دارند. آزاده گنجه یکی از اعضای گروه انتخاب در این بخش و شیوا مسعودی یکی از داوران این بخش هستند. سما موسوی مفخر(کارگردان آدم‌هایی که نمی‌بینیم)، ثریا اخلاقی(نویسنده و کارگردان ما و دیگران)، کیمیا خطیب‌زاده(نویسنده و طراح مثبت و منفی هفت)، آزاده شاهمیری(کارگردان موزه نزدیک)، نازنین زهرا رفیعی(نویسنده و کارگردان نباید) و مهنوش نراقی(نویسنده و کارگردان بر پهنه کافه). در بخش چهل سالگی انقلاب اسلامی ایران فاطمه رادمنش(نویسنده شدن)، نرگس صابری(نویسنده و کارگردان دلارام ناآرام) و مارال ایزدبخش(کارگردان لازمان لامکان). در بخش مقالات جشنواره 10 مقاله برگزیده شدند که سهم زنان به این شکل است: نیلوفر زارع یکی از نویسندگان مقاله بازتاب مفهوم انقلاب 1357 در نمایشنامه آهسته با گل سرخ با تکیه بر آرای میشل فوکو، مرجان پورغلامحسین یکی از نویسندگان مقاله تحلیل جریان‌های غالب تئاتر انقلابی در ایران با تکیه بر گفتمان‌های فکری و فلسفی موثر در سال‌های پیش از انقلاب، پریسا کیومرثی یکی از نویسندگان مقاله خصوصی سازی در تئاتر ایران پس از انقلاب اسلامی: کاهش یا افزایش بار دولت؟ و آیدا حق‌نژاد نویسنده مقاله چند صدایی در ادبیات نمایشی مدرن ایرانی با تکیه بر آثار دهه 50 و 60 اکبر رادی. در بخش رادیویی جشنواره 10 اثر حضور دارند و فریبا متخصص یکی از داوران این بخش است. نازنین مهیمنی(کارگردان حفره‌ای در زمین)، مریم واحد(نویسنده صدای انقلاب)، هاجر کوشکی(نویسنده عزت تا ثریا)، سولماز ملکی داعم(نویسنده و تهیه کننده گونش)، طاهره شاددل(کارگردان مزار)، سیده لیلا اسراری(تهیه کننده عزت تا ثریا)، زهرا فدایی(تهیه کننده شبانه)، ژاله محمدعلی(تهیه کننده مرگ مشکوک کلود و حفره‌ای در زمین) و انسیه سمیع‌پور(تهیه کننده ساعت گرگ). در بخش جشنواره تئاتر فجر استانی اردبیل نغمه ثمینی(نویسنده خانه) و مرجان پورغلامحسین(نویسنده و کارگردان پرواز 745) هستند. در بخش جشنواره تئاتر فجر استانی منطقه آزاد اروند آمنه پورحسینی(نویسنده هوک چپ راند آخر و کارگردان نمایشنامه‌خوانی آذر)،مریم بنی طرفی‌زاده(نویسنده نمایش خیابانی اشک سرخط مشق و کارگردان نمایش صحنه‌ای ده هزار و یک شب) و سهیلا رهگشا(کارگردان نمایشنامه‌خوانی شاید نجات یابیم و نویسنده و کارگردان نمایش خیابانی رویاهای رنگ‌ورو رفته)  هستند. در بخش جشنواره تئاتر فجر استانی چهارمحال و بختیاری آرزو عبدالهی(کارگردان نمایشنامه‌خوانی استثناء و قاعده) است. در بخش جشنواره تئاتر فجر استانی یزد الهه کیانفر(نویسنده نمایش خیابانی یک املت ساده)، مهسا دهقانی(نویسنده نمایش خیابانی مصائب تورقوزآبادی)، مریم پاکزادمقدم(کارگردان نمایشنامه‌خوانی خواستگاری) و مریم نیک‌آئین(کارگردان نقل رزم رستم و اشکبوس) هستند. در بخش نمایشامه‌نویسی جشنواره که ریما رامین‌فر یکی از داوران آن بوده؛ نیز زنان درخشش زیادی داشته‌اند و از بین 7 اثری که کاندید شده‌اند 4 اثر برای نویسندگان زن است. سارا الهیان(نویسنده پریزاد)، لیلی عاج(نویسنده سالی که دوبار پاییز شد)، زهره شفیعی(نویسنده میرزیاس) و محبوبه عرب قنبری(نویسنده Z.M.A.10810). مریم معترف از اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره، ندا هنگامی مدیربخش بعلاوه فجر و سلما سلامتی مدیربخش نمایشنامه‌نویسی. در بخش مسابقه بین‌الملل کاندیداهای زن صبا کسمائی طراحی نور نمایش‌های «نامبرده» و «دستورالعمل‌های پرواز برای خدمه و خلبان»، فرزانه رادفر طراحی گریم نمایش «یک هفته راه رفتن در بهشت»، لعیا خرامان طراحی گریم نمایش «ابلوموف»، الهام شعبانی طراحی لباس نمایش‌های «او» و «خنکای ختم خاطره»، مقدی شامیریان طراحی لباس نمایش «وقتی خروس غلط می‌خواند»، شیما میرحمیدی طراحی لباس نمایش «نامبرده» و طراحی صحنه نمایش‌های «پرومته/ طاعون» و «نامبرده»، مارال فرجاد برای بازی در نمایش «وقتی خروس غلط می‌خواند»، پریا وزیری برای بازی در نمایش «خنکای ختم خاطره»، فاطمه معتمدآریا برای بازی در نمایش «خنکای ختم خاطره»، نیلوفر ندایی برای بازی در نمایش «پرومته/ طاعون» و نازنین نادرپور برای بازی در نمایش «او»، در بخش مسابقه تئاتر ایران یک کاندیداهای زن ندا قاسمیان برای طراحی گریم نمایش «مده‌آ»، ونوشه واحدی برای طراحی لباس نمایش «مده‌آ»، نسرین خرمی برای طراحی لباس نمایش «فیل در تاریکی»، بیتا نصر برای طراحی لباس نمایش «هار»، زینب عبدی برای طراحی لباس نمایش «عروسی خون»، آرزو عبدالهی برای بازی در نمایش «آنشرلی با موهای خیلی قرمز»، مونا بارانی برای بازی در نمایش «رومئو و ژولیت»، مونا احمدی برای بازی و نگارش نمایشنامه در نمایش «سرزمین‌های شمالی»، منیره آلاداغی برای بازی در نمایش «سردسیر»، آوا شریفی برای بازی در نمایش‌های «فیل در تاریکی» و «نقاشی اشر»، در بخش تئاتر ایران دو کاندیداهای زن تینا لطفی برای طراحی حرکت نمایش «دریاچه قو»، رویا حشمتی برای طراحی گریم نمایش «دریاچه قو»، زهره قنبری برای طراحی گریم نمایش «بازگشت»، شیما مومنی برای طراحی گریم نمایش «سر میز شام»، فاطمه خندان و مژده زادمهر برای طراحی گریم نمایش «گزارش مرگبار...»، زهرا کاظمی برای طراحی لباس نمایش «دریاچه قو»، سارا حسین پور برای طراحی لباس نمایش «تاکسیدرمی»، مهرنوش بلمه برای طراحی لباس نمایش «شفیره»، شفق کاظمی برای طراحی لباس نمایش «افرا»، فائزه کاظمی برای طراحی لباس نمایش «سر میز شام»، مائده وحید برای بازی در نمایش «افرا»، آناهیتا اقبال نژاد برای بازی در نمایش «خرده نان»، عاطفه پور بهرام برای بازی در نمایش «دریاچه قو»، ستایش رجایی نیا برای بازی در نمایش «دریاچه قو»، شهره موسوی برای بازی در نمایش «استرالیا»، صفورا خوش طینت برای بازی در نمایش «یک خانواده محترم»، در بخش مسابقه نمایش‌های رادیویی کاندیداهای زن سولماز ملکی برای بازی، نگارش و تهیه‌کنندگی در نمایش «گونش»، آزاده حیدرزاده برای بازی در نمایش «مزار»، نازنین مهیمنی برای بازی در نمایش «حفره ای در زمین»، انسیه سمیع پور برای تهیه کنندگی نمایش «ساعت گرگ»، سیده لیلا اسراری برای تهیه کنندگی «عزت تا ثریا»، در بخش خیابانی کاندیداهای زن نرگس خاک کار برای بازی در نمایش «کالبدشکافی یک اتفاق»، نازیلا امینی برای بازی در نمایش «تیک تاک»، دلارام ترکی برای بازی در نمایش «اهم»، مهسا افتحی برای بازی در نمایش «هشتک لاکچری»، غنچه شکوهیان برای طرح و ایده‌پردازی نمایش «بیگانگی»، کاندید بخش دیگرگونه‌های اجرایی نمایش «آدم‌هایی که نمی‌بینیم» به کارگردانی سما موسوی مفخر، نامزدهای زن برگزیده بخش عکس شیوا خدابخش برای عکاسی از نمایش «ماراساد» و لیلا صدیق برای عکاسی از نمایش «مالی سویینی» بوده‌اند. در این دوره 4 بزرگدشات برگزار شده است که می‌توان به بزرگداشت رویا تیموریان اشاره کرد. نمایش «بچه گرگ‌ها» به کارگردانی نرکس هاشم‌پور، از نمایش‌هایی بود که از نگاه داوران معرفی شده و از آنان تجلیل شد. فاطمه معتمدآریا برای بازی در نمایش «خنکای ختم خاطره» و لعیا خرامان برای طراحی گریم نمایش «ابلوموف» در بخش بین‌الملل، در بخش نمایشنامه نویسی لیلی عاج برای نمایشنامه سالی که دوباره پاییز شد اول و به طور مشترک سارا ‌الهیان برای نمایشنامه پریزاد و زهره شفیعی برای نمایشنامه میرزیاس حایز رتبه سوم، در بخش دیگرگونه‌‌های اجرایی سما موسوی نسب برای بازی در نمایش «آدم هایی که نمی میرند»، در بخش تئاتر خیابانی نازیلا امینی برای بازی در نمایش «تیک تاک»، دلارام ترکی برای بازی در نمایش «اهم»، در بخش مسابقه تئاتر ایران یک  بیتا نصر برای طراحی لباس نمایش «هار»، زینب عبدی برای طراحی لباس نمایش «عروسی خون»، آرزو عبداللّهی برای بازی در نمایش «آنشرلی با مو‌های خیلی قرمز»، مونا بارانی برای بازی در نمایش «رومئو و ژولیت»، در بخش مسابقه تئاتر ایران دو تینا لطفی برای طراحی حرکت، رویا حشمتی برای طراحی گریم و عاطفه پوربهرام(تجلیل) برای بازی در نمایش «دریاچه قو» و در بخش مسابقه نمایش‌های رادیویی آزاده حیدرزاده برای بازی در نمایش «مزار» و سولماز ملکی برای نگارش نمایشنامه «گونش» برگزیدگان این دوره بوده‌اند.

 

سی‌وهشتمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر

در بخش‌های مختلفی هیئت انتخاب و داوری این دوره از بانوان هنرمند فقط فریبا متخص از اعضای هیئت انتخاب بخش رادیو تئاتر، نسیم احمدپور و نرگس هاشم‌پور از اعضای شورای انتخاب بخش دیگرگونه‌های اجرایی و سپیده نظری‌پور از اعضای هیئت داوری بخش به‌علاوه فجر حضور داشته‌اند. همچنین مژگان وکیلی در این دوره مدیر بین‌الملل اداره کل هنرهای نمایشی است. در این دوره در بخش صحنه‌ای پرنیا شمس با نویسندگی و کارگردانی «است»(مسابقه)، مهسا غفوریان با نویسندگی و کرگردانی «ژنتیک»(مسابقه)، الهام ابنی از کارگردانان «کوچه مختار بود و سامان و بود و سیمین»(خارج از مسابقه)، شبنم یوسفی با کارگردانی «مده‌آ»(خارج از مسابقه)، لیلی عاج با نویسندگی و کارگردانی «کمیته نان»(مسابقه)، آتوسا ریگی با نویسندگی «جایی برای هیچکس»(خارج از مسابقه)، نوشین تبریزی با نویسندگی و کارگردانی «تالاب هشیلان»(خارج از مسابقه)، در بخش رادیو تئاتر مهسا طالبی یوسفی با نویسندگی و مریم جمالی‌پور کارگردانی و تهیه‌کنندگی «از ورشو تا تهران»، سهیلا خدادادی با نویسندگی و  زهرا عبدالله‌زاده تهیه‌کنندگی «رهایی در بند»، مریم سپه‌راد کارگردانی نمایش «آهسته با گل سرخ»، سولماز ملکی با نویسندگی و تهیه‌کنندگی «آخماز»، سمیه محسنی نیک با نویسندگی و هانیه پیرامی تهیه‌کنندگی «گروهبان»، در بخش پوستر پرناز کریمی، سارا دهجی، فاطمه آزادی، مریم برادران، مژگان خلیلی، نیلوفر خسروی، هدی رسولی، در بخش عکس پریناز آل آقا، نیلوفر آستا، رز ارغوان، کیمیا بیونقی، مرجانه پورحسین، مونا تهرانی موید، مونا توانایی، محبوبه جندقی، مریم جعفری نمین، نیلوفر جوانشیر، تیما دلنوازی، بهناز دستجردی، تایماز رضوانی، سلاله رویدشتی، مریم رحمانی، پریچهر ژیان، شیدا شکوهی دولت‌آبادی، لیلی صدیق، صالحه صادق‌زاده، نفیسه صادقیان، زهره ضیائی، مرمی قهرمانی‌زاده، سیده الهه قاسمی، فازه کرمی، محبوبه کریمی، مهسا کمالی، مریم ملک مختار، گلدیس نمازیان، بهاره نیک‌پور، در بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی مرضیه شاه‌دادی با نمایشنامه «ابراهیم»، در بخش به علاوه فجر فرانک فروتن با نویسندگی و کارگردانی «مثل خاراندن زخم بعد از خوب شدن»، مرضیه رجبی با کارگردانی «پنج جهت اصلی»، شبنم منصور با کارگردانی «یک شهر پر از قصه»، آیدا عزت‌آبادی با کارگردانی «دی زنگرو»، ندا تمیمی با کارگردانی «در کشور شما...»، سیما بنیادی و سپیده خاکباز از نویسندگان «رپرتاژ اندیشه‌های کال»، مرضیه شاطرطوسی با نویسندگی و کارگردانی «آن یگانه می‌‌کشد»، پانته‌آ شایسته با کارگردانی «انکار»، در بخش خیابانی سمیه مهری با نویسندگی و کارگردانی «سیرک»، زهرا رحیمی با نویسندگی و نجمه محرابی خوزانی با کارگردانی «صد سال به این سال‌ها»، مهسا افتحی با نویسندگی «بی پیش بی اجاره»، مارال ایزدبخش با نویسندگی و کارگردانی «قهرمان کیست»، زینب زاولانه با نویسندگی و نسا سلیمانی با کارگردانی «مین» و حسنا قبادی با نویسندگی و کارگردانی «چیز میز» در جشنواره حضور دارند. برگزیدگان زن این دوره مریم قهرمانی‌زاده رتبه دوم برای عکاسی از نمایش شهرما، تقدیر از مرجانه حسین‌پور برای عکاسی از نمایش آی راک، مریم برادران رتبه اول برای طراحی پوستر نمایش کنتر باس، نرگس موسی‌پور دیپلم افتخار برای افکت زنده نمایش رادیویی عروس فراه، اُم البنین کوهستانی دیپلم افتخار برای بازیگری زن برای بازی در نمایش رادیویی گروهبان، سمیه محسنی نیک دیپلم افتخار در بخش نمایشنامه نویسی برای نگارش نمایشنامه رادیویی گروهبان، نمایش آهسته با گل سرخ برگزیده بخش رادیو تئاتر به کارگردانی شیرین سپهراد، مرضیه شاه دادی رتبه برای نگارش نمایشنامه ابراهیم در بخش نمایشنامه‌نویسی، فرانک فروتن کارگردان نمایش مثل خاراندن زخم بعد از خوب شدن در بخش به‌علاوه فجر، سمیه مهری برگزیده در بخش طراحی فضا، کارگردانی، جایزه ویژه هیئت داوران و جایزه بزرگ خیابانی برای نمایش سیرک، مرجان آقانوری برگزیده بازیگری زن بخش خیابانی برای بازی در نمایش میمون کشی، مارال ایزدبخش برای طرح و ایده‌پردازی در بخش خیابانی برای نمایش قهرمان کیست؟، ماریا حاجیها تقدیر در بخش صحنه‌ای برای گریم نمایش کریم لوژی، فاطیما حزباوی برگزیده در بخش صحنه‌ای برای گریم نمایش همه فرزندان مکبث، سارا حسین پور تقدیر در بخش صحنه‌ای برای طراحی لباس نمایش همه فرزندان مکبث، مقدی شامیریان برگزیده در بخش صحنه‌ای برای طراحی لباس نمایش های مارلون براندو و تنها خرچنگ خانگی لای ملافه‌ها لانه می‌کند اتللو، آرزو عبدالهی برای نمایش باق وحش و یلدا عباسی برای نمایش های مارلون براندو و کمیته نان تقدیر در بخش صحنه‌ای، رومینا مومنیبرگزیده در بخش صحنه‌ای برای نمایش بیگانه در خانه و مهسا غفوریان برگزیده جایزه ویژه هیئت داوران در بخش صحنه‌ای برای کارگردانی نمایش ژنتیک بودند. نامزدهای این دوره ندا تمیمی کارگردان نمایش در کشور شما قابل دسترس نیست در بخش به علاوه فجر، مریم رخام برای طراحی گریم نمایش چند روایت نامعتبر از آنچه نمی‌دیدیم در بخش صحنه‌ای، پگاه ترکی برای طراحی لباس نمایش کریم لوژی در بخش صحنه‌ای، مریم کلانتری برای طراحی صحنه نمایش چند روایت نامعتبر از آنچه نمی دیدیم در بخش صحنه‌ای، الناز حبیبی برای بازی در نمایش شاه ماهی در بخش صحنه‌ای، شیرین دژاگاه برای بازی در نمایش همه فرزندان مکبث در بخش صحنه‌ای، الهام شعبانی برای بازی در نمایش کمیته نان در بخش صحنه‌ای، مهسا غفوریان برای نگارش نمایشنامه و کارگردانی ژنتیک در بخش صحنه‌ای، انسیه سمیع‌پور برای تهیه‌کنندگی نمایش عروس فراه در بخش رادیو تئاتر، هانیه پیرامی برای تهیه‌کنندگی نمایش گروهبان در بخش رادیو تئاتر، شیما جانقربان برای بازی در نمایش رهایی در بند در بخش رادیو تئاتر، نگین خامسی برای بازی در نمایش کسوف در بخش رادیو تئاتر، حوا خلیلی برای بازی در نمایش عروس فراه در بخش رادیو تئاتر، زینب شعبانی برای بازی در نمایش از ورشو تا تهران در بخش رادیو تئاتر، نرگس موسی پور برای بازی در نمایش آهسته با گل سرخ در بخش رادیو تئاتر، مهسا طالبی برای نمایشنامه از ورشو تا تهران در بخش رادیو تئاتر، سولماز ملکی برای نمایشنامه آخماز در بخش رادیو تئاتر، مارال ایزدبخش برای بازیگری، کارگردانی و طراحی فضای نمایش قهرمان کیست؟ در بخش خیابانی، سمیه مهری برای طرح و ایده نمایش سیرک در بخش خیابانی، فاطمه حسنی برای بازی در نمایش مین در بخش خیابانی، فاطیما درستکار برای بازی در نمایش سیرک در بخش خیابانی، مرجان قاسمی برای بازی در نمایش بل 214 در بخش خیابانی، حسنا قبادی برای بازی در نمایش چیز میز در بخش خیابانی و ساغر کیخا برای بازی در نمایش گل پری در بخش خیابانی بوده‌اند.