با ماکان مهرپویا، مدیر مسئول نشر ماکان
نشر ماکان در سال ۸۳ با چاپ کتاب در تاریکی سوزان که بوسیله علی اکبر علیزاد ترجمه شده است، مفتخر به دریافت جایزه بهترین کتاب سال دانشجویی شد.
زهرا شایانفر:در آغاز بررسی انتشارات اختصاصی هنر و ادبیات با جوان‌ترین نشر هنری آشنا شدیم. نشر ماکان در سال 74 توسط مرحوم دکتر جمشید مهرپویا تاسیس شد. یک سال بعد، با درگذشت دکتر مهرپویا، اداره این نشر برعهده همسر و پسر ارشدش ماکان قرار گرفت.
ماکان مهرپویا درباره این دوران می‌گوید:«من دانشجو بودم و بسیار جوان، که به کار در این زمینه مشغول شدم. اما در همان آغاز متوجه شدم که قانون وزارت ارشاد درباره ناشران هم‌سن و سال من، شرط تاهل است. برای رفع این مشکل نشر را به نام دایی‌ام ثبت کردیم، در حالی که کارها را من انجام می‌دادم. و اکنون پس از ده سال و با گذشتن از محدوده شرط سنی در قانون وزارت ارشاد، مدیر مسئول نشر ماکان من هستم.»
و اینک ماکان مهرپویا
27 ساله، مجرد، کارشناس سینما و ناشر بهترین کتاب سال دانشجویی در سال 83 ، وی درباره نشر ماکان می‌گوید:«عمده فعالیت ما در زمینه نشر، به کتابهایی در زمینه تئاتر و سینما مربوط می‌شود ولی همچون دیگر همکارانمان کتابهای دیگری هم چاپ می‌کنیم. فعالیت دیگری که به تازگی به آن می‌پردازیم پخش کتاب است. با این کار، هم کتابهای خودمان را توزیع می‌کنیم و هم از دیگر ناشران برای پخش کتاب خریداری می‌کنیم.»
نشر ماکان در سال 83 با چاپ کتاب در تاریکی سوزان که بوسیله آقای علیزاد ترجمه شده است، مفتخر به دریافت جایزه بهترین کتاب سال دانشجویی شد.
مهرپویا درباره دیگر عناوین کتاب‌هایش می‌گوید:«بخش نمایشنامه را با در انتظار گودو شروع کردیم که بازتاب خیلی مثبتی داشت و ما را به سمت انتشار نمایشنامه سوق داد. او پس از آن در تاریکی سوزان موفقیت ما را در انتخاب کتاب و شکل و ساخت ارائه آن کامل کرد. سپس با یادداشت‌هایی در باب سینی توگرافی که مجموعه جدیدترین مقالات است و رویکردهایی به نظریه اجرا که آن نیز مجموعه مقالات درباره هنر پرفورمنس است وارد مباحث جدید در شیوه‌های نوین اجرا شدیم.»
وی درباره کتاب رویکردهایی به نظریه اجرا می‌گوید:«این کتاب که با همکاری بنیاد آفرینش‌های نیاوران و وزارت علوم و تحقیقات و فن‌آوری به چاپ رسید.»
صحبتهایی درباره تقدیر در نمایشگاه کتاب را به دنبال داشته است. مهرپویا با ذکر جدیدترین عنوان‌های نشر ماکان که در نمایشگاه کتاب حاضر خواهند بود گفت:«کتابهایی که به مباحث علمی، هنری 2000 به بعد پرداخته باشند واقعا محدود است و ما تمام سعی خود را انجام می‌دهیم که کتاب‌ها هر چه معاصرتر و به روزتر باشند زیرا عمده مخاطبان ما را دانشجویان، اساتید و هنرمندان تشکیل می‌دهند. البته سعی ما بر چاپ کتابهایی است که بار علمی خوبی دارند و به تازگی چاپ نشده‌اند. به طور مثال کتاب پانتومیم نوشته علیرضا خمسه مدت 16 سال است که چاپ آن بوسیله مرکز هنرهای نمایشی به عقب می‌افتد. در حال حاضر با رایزنی‌هایی که داشته‌ایم تصمیم به چاپ کتاب پانتومیم گرفته‌ایم.»
وی با بیان مشکلات عمده بر سر راه نشر ادامه داد:«ناشران دولتی کتابهایی را که آماده پخش شده‌اند، مدتها انبار می‌کنند تا آمار خود را بالا ببرند. این موضوع باعث می‌شود که کتاب‌ها اغلب در زمان مناسب و به مخاطب اصلی خود نرسد و یا وقتی به دستش می‌رسد که شرایط تغییر کرده است. بخش بغرنج نشر کتاب در مرحله پخش دیده می‌شود. موسسه پخش بدون پرداخت حتی یک ریال، کتابی که روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید را مدتها در انبار نگه می‌دارد و بعد از شش ماه، چکی به شما می‌دهد که اگر برگشت نخورد و اگر تا آن زمان به دلیل چک‌های برگشتی کارتان به مراجع قانونی نکشیده باشد، به پولتان خواهید رسید. این جریان با تکرار خود آماده شدن کتابهای بعدی را نیز به تاخیر می‌اندازد. مشکل دیگر این است که همه ما ناشران جوان به تسهیلات دولتی در زمینه کاغذ و فیلم و زینک وابسته‌ایم. هر تغییر در قیمت‌ها و یا عدم حمایت دولت باعث رونق دلالی کاغذ می‌شود. قیمت کاغذ که بالا می‌رود، قیمت پشت جلد تغییر می‌کند و مخاطبان محدود می‌شوند.»
نشر ماکان و نمایشگاه کتاب 84
ماکان مهرپویا را به سختی در پشت صحنه یک فیلم کوتاه پیدا کرده‌ایم و درباره نمایشگاه کتاب از او می‌پرسیم، با شتاب پاسخ می‌دهد:«دردم را تازه نکنید، آنقدر سرم شلوغ است که گاه کلمات بسیار ساده و روزمره را نیز از یاد می‌برم.» ولی پس از لحظاتی سکوت و استراحت ادامه می‌دهد:«کتاب تئاتر مدرن را که مجموعه مقالات است در دست چاپ داریم. این کتاب جلد دوم کتاب رویکردهایی به نظریه اجراست. مجموعه دیگری را با همکاری اداره کل پژوهشهای آماده کرده‌ایم که شامل دو فیلم‌نامه است و در دو جلد ارائه می‌شود. تراژدی ایرلندی و جنایت و مکافات و کتابهای دیگری با موضوع درام تلویزیونی و تولید برنامه‌های تلویزیونی آماده ارائه هستند. ”آژیر چارگوشی” نوشته عبدالحی شماسی را هم برای چاپ دوم آماده کرده‌ایم و تا زمان برگزاری نمایشگاه کتاب حدود 8 عنوان جدید چاپ شده فقط در زمینه تئاتر آماده می‌شود.»
آینده برای ماکان
مهرپویا، چاپ تمام نمایشنامه‌های عبدالحی شماسی را جزو برنامه‌های در دست اقدام به شمار آورد و ادامه داد:« تا پایان نیمه اول سال، سه کتاب از محمد چرمشیر و کتابهایی از مارگارت دوراس، بایه اینکلاین، پیتر هانتکه و دیوید ممت در فهرست نشر قرار دارند.»
نشر ماکان از متن اصلی تا کتاب
مهرپویا درباره نحوه کار نشر برایمان توضیح می‌دهد:«هیچ وقت کاری را سفارش نمی‌دهم. به نظر من وقتی یک مترجم تحت تاثیر کتابی اقدام به ترجمه آن می‌کند، بهترین ترجمه او را در اختیار خواهید داشت. در واقع بهتر است با یک همزادپنداری با متن و احساس لذتی که در لحظه ترجمه دارد به سوی آن متن برود.»
وی در ادامه می‌گوید:«برای هر متن ترجمه شده، یک شورای سه نفره تشکیل می‌دهیم که یکی از اعضای آن خود من هستم و دو نفر دیگر از اساتید دانشگاه. کار من بیشتر بررسی اقتصادی چاپ آن کتاب است و در مورد دو نفر دیگر باید بگویم اگر هر یک از آن اساتید به دلیل متن را حایز شرایط انتشار ندانند، هرگز آن را چاپ نخواهیم کرد.»
مهرپویا با اشاره به نمونه‌هایی که در اختیار دارد می‌گوید:«در این مرحله، قرار دادی کاملا رسمی با مترجم یا مولف بسته و به ویراستار تحویل داده می‌شود.»
وی با بیان کامل پروسه دریافت مجوزها و تولید به شرح مرحله بازاریابی و تبلیغات پرداخت و گفت: «گذشته ازتمام این مراحل حساسیت خاص من در مورد نمایشنامه‌ها روی دو چیز استوار می‌شود ابتدا اینکه یک نمایشنامه پیش از این که یک متن ادبی باشد یک متن اجرایی است و باید شرح صحنه‌های آن واضح و نشر آن راحت و فصیح باشد. دوم از لحاظ فنی، قابل ارائه و کامل باشد.»
مهرپویا این حساسیت را آنقدر جدی می‌داند که در سال 82 اقدام به برگزاری سمیناری با عنوان آسیب‌شناسی ترجمه متون نمایشی در ایران کرده است. در سال جاری نیز به پیشنهاد موسسه خانه کتاب و همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب میزگردی با همین عنوان برگزار خواهد کرد. سخنرانان این میزگرد، داریوش مودبیان، علی‌اکبر علیزاد و محمد شهبا هستند.
مدیر مسئول نشر ماکان، ارائه طرح تشکیل اتحادیه صنفی ناشران کتاب نمایش را که پیشنهاد داریوش مودبیان به وی است، از اهم موضوعات جلسات نمایشگاه کتاب می‌داند و از مدیران ارشاد برای تکامل و هم‌فکری در این زمینه دعوت می‌کند و ادامه می‌دهد:«امتحان از ناشران برای شروع کار نشر کار درستی است. حمایت ارشاد در زمینه عرضه کاغذ دولتی و فیلم و زینک هم کافی نیست و همه ما را به دولت وابسته کرده است. آن روز که بدون کاغذ دولتی، خرید ارشاد و بازاریابی مستقل بتوانیم به کار نشر ادامه دهیم خیلی دور است.»
وی ادامه می‌دهد:«به نظر من فقط باید بر جهت حرکت نشر باشد و ارشاد باید به جریان‌سازی در زمینه یک هدف مثبت فرهنگی پیش برود. از سوی دیگر باید، کیفیت و محتوای آثار منتشر شده مورد ارزیابی قرار بگیرد.»
وی به ارائه تصویری از عملکرد این اتحادیه می‌پردازد و می‌گوید:«یک کتاب با دو مترجم در نشرهای مختلف چاپ نخواهد شد. قدرت دریافت امتیاز بهتر را بدست خواهیم آورد. فرصت بهتری برای شکل‌گیری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های موضوعی پیش خواهد آمد. نتیجه آن هر چه باشد فرصت جمع شدن و تبادل نظر ناشران با مدیران ارشاد را نباید از یاد برد. به واقع ارشاد نباید برای ما تصمیم بگیرد بلکه ارشاد باید از تصمیم ما حمایت کند.»
مهرپویا گفته‌هایش را با این مطلب تمام کرد که، روزی که شروع کردم حتی الف را نمی‌شناختم. مشکلات زیادی را پشت سر گذاشته‌ام که بیان نخواهم کرد ولی اکنون با برنامه‌ریزی برای کنترل شرایط اقتصادی که از اهم مسائل است، به کار ادامه می‌دهم. می‌خواهم یک نشر تخصصی داشته باشم و به آن خواهم رسید.