بهترین راهکار برای این روزهای تئاتر استفاده از رسانه تلویزیون است

شیوع کرونا و تعطیلی سالن های تئاتر و در نتیجه بیکاری هنرمندان تئاتر، خیلی زود نگاه ها را به سوی فضای مجازی هدایت کرد. فضایی که هرچند برای بسیاری ناشناخته بود، اما میل و رغبت عمومی به این فضا، موفقیت برخی گروه ها و هنرمندان تئاتری در جلب مخاطب و کسب درآمد، بهره گیری رایگان از امکانات ویژه و منحصر به فرد این فضا، امکان آزمایش و خطاهای مکرر و ... باعث شد تا موج وسیعی از هنرمندان به انحای مختلف به این سمت حرکت کنند.

ماحصل این حرکت عمدتا بدون برنامه و هدف، باعث شد تا ظرف چند هفته انبوه تولیدات نمایشی، جشنواره های مجازی، نشست ها، دوره های آموزشی، نمایش های آنلاین و ... فضای مجازی را درنوردد. بمباران اطلاعاتی که برای برخی این حس را ایجاد کرد که می توان از این طریق دگردیسی جدیدی در حوزه نمایش ایجاد نمود و حتی تقسیم بندی جدیدی برای تاریخ تئاتر - قبل و بعد از کرونا- تعریف کرد. موضوعی که گرچه به دلیل نبود هدف ویژه، عدم آشنایی با کارکرد درست از این کانال ها، نداشتن برنامه در جهت درآمد زایی و ... باعث شد تا بسیاری عطای فضای مجازی را به لقایش ببخشند غافل از آنکه می توان با ایجاد زیرساخت های صحیح، شناخت بهتر، کسب تجربه از سایر کشورها و افراد موفق و ... ماحصلی امید بخش برای آن به ارمغان آورد.نزدیک ترین تجربه هنرهای نمایشی به محصول قابل عرضه در فضای مجازی تجربه تله تئاتر است.

در این ارتباط در ادامه گفت و گو با هنرمندان صاحب نظر در عرصه تولید تله تئاتر  با ایرج راد پیشکسوت نام آشنا و با سابقه تئاتر و سینما که سالیان زیادی را در عرصه تله تئاتر گذرانده است،  انجام دادیم .

شما در سالیان درخشان تله تئاتر در این حوزه فعالیت جدی داشتید. همان دورانی که مخاطب، علاقه مند روزها را می شمرد تا نمایش های هفتگی تلویزیون را ببینند.قبل از اینکه وارد بحث اصلی شویم، دوست دارم بدانم چرا به یکباره تله تئاتر با این محبوبیت، از تلویزیون رخت بست؟

واقعیت این است که خودمان هم علت را نمی دانیم. پس از کاهش تولیدات تئاتر تلویزیونی، هنرمندان این دغدغه را چندبار به اطلاع مسئولان صدا و سیما رساندند. خود من در دورانی که جناب آقای لاریجانی ریاست صدا و سیما را برعهده داشتند یک بار به اتفاق جناب دکتر رفیعی و یکبار به اتفاق جناب آقای پسیانی با ایشان جلسه گذاشتیم و این دغدغه را عنوان کردیم که چرا در روزگاری که فقط دو شبکه داشتیم به طور هفتگی تله تئاتر تولید می شد اما حالا که چندین شبکه تلویزیونی داریم تله تئاتر تولید نمی شود.

در آن دوران، جناب آقای لاریجانی موافقت کردند که شبکه چهار مسئولیت تولید تله تئاتر را برعهده بگیرد و سایر شبکه ها براساس عنوان و ماموریت شان از این تولیدات استفاده کنند. پس از این اقدام، چند کاری تولید شد اما با رفتن جناب آقای لاریجانی، موضوع به طور کامل منتفی شد. علت را نمی دانم اما اگر این تولیدات ادامه می یافت بی شک خیلی از هنرمندان تئاتر به این سمت می آمدند و منبع درآمدی برایشان بود.

برخی معتقدند که عدم جذب مخاطب، مسئولان صدا و سیما را به این نتیجه رساند که تله تئاتر را از کونداکتور پخش حذف کنند؟

اصلا با این موضوع موافق نیستم. به خاطر دارم وقتی تله تئاتر 2 ساعت و پنج دقیقه ای دکتر فاستوس پخش شد با اینکه امکانات محدودی داشت و از فضای بیرونی بهره نمی گرفت اما مخاطبان زیادی را به سمت خود کشید و خیلی ها هنوز آن تله تئاتر را به یاد دارند. یا نمایش تلویزیونی ارتش سری با وجود آنکه دکورهای ایتدایی داشت مورد استقبال قرار گرفت. به عقیده من تئاتر تلویزیون اگر از امکانات و شرایط این مدیوم درست بهره بگیرد اتفاقا مخاطب پسند  تاثیرگذار است.

شاید باورش سخت باشد اما برخی مواقع دستمزد ساخت تله تئاتر از سریال ها و برنامه های مسابقه ای و ... بسیار کمتر بود با این وجود برخی دوستان برای حفظ موقعیت کار می کردند.

به عقیده من تلویزون باید یک تصمیم جدی در حوزه تئاتر بگیرد چون از یکسو تئاتر تاثیرات بسیار مثبتی بر روی مخاطب دارد، از سوی دیگر مردم را با تئاتر آشنا می کند و از همه مهمتر تئاتر با مدیوم تلویزیون در عرصه های مختلف می تواند مخاطب را جذب کند.

در روزهای شیوع کرونا بی تردید تلویزیون می توانست کمک شایانی برای اهالی تئاتر باشد، اما هنرمندان با بی مهری تلویزیون روبرو هستند و به ناچار برای ماندگاری این عرصه مهم فرهنگسازی، به سمت فضای مجازی گرایش پیدا کردند، به نظر شما آیا فضای مجازی می تواند جایگزین مناسبی برای تلویزیون باشد؟

قبل از هر چیز باید عنوان کنم که لازمه تئاتر به خصوص تئاتر صحنه اجرای زنده، بدون واسطه و در مقابل تماشاگر است. تاثیر متقابل تماشاگر و حضور در صحنه مهمترین ویژگی تئاتر است. اینکه ما آن را در فضای مجازی ببریم قبل از این هم اتفاق افتاده و در خیلی جاها اینکار را  کردند. مثلا در برخی کشورها وقتی از نمایشی استقبال زیاد می شد و سالن گنجایش نداشت یا مخاطبان به دلایل مختلف از جمله عدم دسترسی و ... امکان حضور در سالن را نداشتند همزمان با اجرای زنده، این امکان فراهم می شد تا برخی به صورت آنلاین تئاتر را ببینند و این باعث می شد مخاطب در شهری دیگر و حتی در کشوری دیگر یک نمایش را مشاهده کند.

البته این موضوع، با نگرشی که این روزها حاکم است که تئاتر آنلاین برگزار می کنیم متفاوت است. بی شک خصلت و خصوصیت تئاتر را نخواهد داشت. از سوی دیگر از منظر ایمنی و سلامتی نیز چالش آفرین است. چون وقتی اعلام می شود برای مقابله با شیوع کرونا باید حفظ فاصله اجتماعی شود بازیگران هم نمی توانند در کنار هم ایفای نقش کنند.

در کنار این دو موضوع امکانات فنی نیز مسئله است که نمی توان به راحتی از کنار آن گذشت. نوع نورپردازی، نوع دوربین، تخصص فنی فیلمبردار، نورپرداز، وجود کارگردان تلویزیونی و ... از موضوعات مهمی است که باید در نظر داشت.

اگر همه این شرایط هم رعایت کنیم بحث مهمتر میزان توجه مخاطب و بازدهی مالی است. این موضوعات جای بحث دارد نمی توان بدون تحقیق و پژوهش ورود کرد.

فکر کنید که یک کار با تمامی ابزار و امکانات و حضور متخصصان تولید شود، قرار است در چه کانال ارتباطی ارائه گردد، چقدر مخاطب جذب می شود، این تولید چقدر تاثیرگذار است؟ چقدر بازدهی مالی دارد؟

در بحث تولید، به نظر شما این امکان وجود دارد که در روزهایی که شیوع کرونا باعث تعطیلی تماشاخانه ها شده، با تغییر کاربری برخی تماشاخانه ها از آنها برای تولید فیلم تئاتر استفاده کرد؟

ببینید؛ تله تئاتر یک حوزه تخصصی و با تئاتر متفاوت است. نیاز به تخصص دارد. نمی توان با نور و یا قرار دادن دو سه دوربین یک نمایش خوب و مخاطب پسند تولید کرد. برخی مواقع فیلم های خوبی از تئاتر ها تهیه شده است. یک تیم قوی در چند روز متوالی یک نمایش را فیلمبرداری، مونتاژ و مثل یک کار تلویزیونی پخش می کنند اینها امکان تولید دارد. ولی اگر امکانات و افراد متخصص نباشد یک گزارش تئاتر تولید کرده ایم که با کیفیت و دکوپاژ شده نیست.

هرچند اگر این موضوعات هم رعایت شود بحث اصلی نحوه ارائه به مخاطب و سرمایه گذار است که باید در مورد آنها فکر کرد.

شما در این خصوص پیشنهاد خاصی دارید؟

باید بررسی شود، در مورد گام به گام این اقدام تحقیق شود. برنامه ریزی شود. هزینه و بودجه اینکار متفاوت از کار صحنه است. هنرمندان از عهده آن بر نمی آیند. نمایش صحنه ای هرچند با دستمزد اندک بالاخره به یک شکلی اجرا می شود ولی اینکار هزینه بر است.

 اینکه چه کسی متولی خواهد شد مسئله مهمی است. نمی توان به هنرمند گفت تولید کند تا ببینیم بعدا بازدهی مالی خواهد داشت یانه. باید با هنرمندان قرارداد بست. نمایش تمرین شود و برای اجرا وقت گذاشت. اگر قصد حمایت از هنرمندان را داریم بی شک یک برنامه ریزی اصولی و هدفمند داشت.

به عقیده من بهترین راهکار استفاده از تلویزیون است. ما باید نشست های کارشناسی بگذاریم و از صدا و سیما بخواهیم تا بار دیگر تله تئاترها را فعال کند بی شک در آن مسیر توفیقات بیشتر شامل حال هنرمندان می شود. از سوی دیگر نمایش تاثیر بیشتری بر روی مخاطب دارد و می تواند اهداف صدا و سیما را نیز به نتیجه مطلوب رساند.

 

گفت و گو: علی رحیمی