بی شک در بحث معیشت، تئاتر مجازی از هیچ بهتر است

مسعود کرامتی تهیه کننده، بازیگر و کارگردان تئاتر و سینماست و چهره ای آشنا و در عین حال فعال و پرتلاش در این دو هنر جذاب محسوب می شود. او سال گذشته را با کارگردانی و بازی در نمایش تراس و بازی در نمایش پدر اثر رضا احمدی پشت سر گذاشت و امسال نیز با شیوع کرونا، تاکید بر حفظ فاصله اجتماعی و قرنطینه همچون سایر هنرمندان در انتظار گشایش راهی برای برون رفت از این معضل جهان گیر است.

چرخش نگاه هنرمندان از سالن های نمایشی به سمت فضای مجازی و تلاش در مسیر خلق راهی برای بهره گیری از این فضای ارزان و در دسترس ما را بر آن داشت تا گفت و گویی با این پیشکسوت تئاتر و سینما داشته باشیم و دیدگاه وی را در این خصوص جویا شویم:

 

تئاتر این روزها کانال ارتباطی اش را از ارتباط مستقیم و رودرو به سمت فضای مجازی تغییر داده است. به عقیده شما آیا این حرکت را باید یک جهش رو به جلو برای تئاتر قلمداد کنیم و آیا اصلا بهره گیری از این کانال می تواند حلقه ی ارتباطی خوبی بین هنرمندان و مخاطبان باشد؟

من واقعا متوجه این موضوع نیستم. شاید یکی از دلایلش این است که خیلی به فضای مجازی آشنایی ندارم. اما آنچه می دانم این است که تئاتر باید زنده باشد. باید روی صحنه باشد. باید تماشاگر داشته باشد. اجرای زنده و پشت سرهم دو ویژگی منحصر به فرد تئاتر و به نوعی مهم‌ترین تفاوت تئاتر با سایر هنرهاست. با اجرای هر شب، یک نوع کشف تازه و حس تازه برای کارگردان به وجود می آید. او را به نقطه نظرات جدید و شکلی تازه در اجرا، میزانسن و ... می رساند. بازیگران هم به کشفیات تازه می رسند. این جمله مرسوم است که می‌پرسند فلان نمایش را دیده‌اید؟ می‌گویم آره، می‌پرسند کدام شب را دیده‌اید. هیچ یک از هنرهای دیگر این ویژگی ها را ندارند.

این حس ها در ارتباط با مخاطب و توجه به واکنش های او به وجود می آید و بی شک در فضای مجازی مجالی برای بروز نمی یابند.

 

برخی فضای مجازی را به تله تئاتر مشابه می کنند و می گویند این را هم باید یک شیوه  تئاتری بنامیم. نظر شما چیست؟

در تله تئاتر هم به نظر من از ویژگی های تئاتر کم می شود. درست است که همیشه بزرگترین مشکل و ایراد تئاتر غیرماندگاری است و وقتی به تصویر تبدیل می شود ماندگار می گردد اما فراموش نکنیم که تله تئاتر ویژگی های تلویزیون را بیشتر از تئاتر دارد. یعنی خالی از تجربیات و کشفیاتی جدید است که هر شب یک هنرمند در صحنه تجربه می کند.

 

یکی از دلایل توجه به فضای مجازی، بحث معیشت بوده و هست. به هر حال فضای مجازی در دسترس ترین و ارزان ترین کانال ارتباطی بین هنرمندان و مخاطبان است. با این ذهنیت، آیا این مسیر می تواند توجیه خوبی برای حضور آثار نمایشی در فضای مجازی باشد؟

معیشت هنرمندان تئاتر حتی در زمان رونق نیز دردناک است. در سال چند درصد از تئاتر ها کسب درآمد می کنند. آمار بگیرید ببینید چند درصد از تئاترها در سال دچار ضرر و زیان نمی شوند. اکثر هنرمندان تئاتر با یک حداقل ها زندگی می گذرانند که این روزها صفر شده است و باید برای آن فکری کرد. و این وظیفه مسئولان است. در جوامع امروز دولت قرار نیست فقط از مردم مالیات بگیرد آنها انتخاب شدند، مدیریت جامعه را برعهده گرفته اند و در قبال مردم به خصوص در دوران بحران مسئولند.

معیشت این روزها ناله بسیاری را در آورده است. همه جهان گرفتار این مسئله هستند. اما برخلاف خیلی از کشورها ما هنوز راهکاری برای آن نیافته ایم. دولت در حوزه تئاتر برای مقابله با کرونا هیچ کاری نکرد و همه حرف ها در حد شعار ماند. این روزها هم که مردم تقریبا قرنطینه را برداشته و به زندگی عادی برگشته اند بی توجه به خطراتی که این ویروس ایجاد می کند. هر روز تعداد زیادی می میرند یا دچار مریضی می شوند و معلوم نیست چند نفر از این بیماران به سلامتی کامل برگردند. یکی اصلی ترین دلایل آن هم بحث معیشت است. اکثریت چاره ای ندارند باید از خانه بیرون بروند.

با این اوضاع و احوال؛ آنقدر چالش مهم در جامعه زیاد است که تئاتر در اولویت چند دهم هم قرار نمی گیرد. علتش هم این است متوجه نیستیم که ماندگاری تاریخ بشر به هنر است. تئاتر حداقل در 2-3 هزار سال گذشته از مهمترین ارکان فرهنگ ساز جامعه بوده است. تئاتر در جامعه اهمیت ندارد چون جایگاهش را نمی دانیم. یک زمانی می گفتند سینما بیاید تئاتر باید کنار برود اما این اتفاق نیفتاد. جوامع مدرن متوجه شدند که تئاتر مقوله مهمی است. جای جای جهان از این هنر بی هیچ چشمداشتی حمایت می کنند. علت این است که هر چیزی که در جوامع باید یاد گرفت و آموزش داد فرهنگ است و تئاتر یک بخش مهم فرهنگ ساز در جامعه محسوب می شود و متاسفانه ما آن را نا دیده گرفته ایم. سالهاست که دیگر برای تئاتر اهمیت جدی قائل نمی شویم. این موضوع در کشور ما که همه چیز دولتی است از اهمیت بیشتری برخوردار است. در انی شرایط دولت باید مشکل معیشت را حل کند.

 

در نبود این حمایت، به نظرتان باید دست روی دست گذاشت و منتظر ماند یا راهکارهایی همچون فضای مجازی  را بررسی کرد؟

ببینید اگر به دنبال درآمدزایی از فضای مجازی هستیم باید پشتوانه مالی داشته باشیم با هیچ نمی توان کاری را برای اجرای در هر فضایی آماده کرد. هزینه اجرا، هزینه بازیگر، موضوعات فنی، تبلیغات و ... بدون وجود تهیه کننده امکان ندارد و اکثر هنرمندان تئاتر نمی توانند از عهده این هزینه برآیند. به عقیده من این وظیفه مسئولان است که راهکار پیدا کنند.

 

شما راهی برای برون رفت از این مشکل مدنظر دارید؟

مسئولان باید به فکر باشند و تئاتر را رها نکنند. مثلا ما یک رسانه دولتی به نام تلویزیون داریم که تحت کنترل حاکمیت است. آنها باید هزینه کنند. گروههای تئاتری را دعوت کنند. هم معیشت آنها حفظ می شود و هم کمک به شادابی و به روز ماندن آنها می شود. بی شک در بحث معیشت، تئاتر مجازی اگرچه تئاتر نیست از هیچ بهتر است اما چون قاعده و قانونی ندارد درآمدزایی در آن سخت می شود لذا در این حیطه نیز مسئولان باید وقت بگذارند، برنامه ریزی کنند، بودجه صرف نمایند و حمایت کنند.

 

گفت و گو: علی رحیمی