درکوکاکولاخبری از حرکت‌های اغراق‌آمیز بازیگری نیست

نصیر ملکی‌جو بیش از یک دهه است که حضور آرام، بدون حاشیه و پیوسته‌ای در تئاتر دارد و دو سال قبل برای ادامه تحصیل در تئاتر به کشور آلمان رفت و با تجربیات ارزنده‌ای به کشور بازگشته و حالا در این شرایط سخت کرونایی قصد اجرای نمایش دارد. او کاگردان نوجو و نوگرایی است که در آثارش جهان خاص خودش را خلق می کند و مخاطب خاص خودش را هم دارد. او از پیشینه مطبوعاتی وارد عرصه کارگردانی شد. نمایش کوکاکولا ساختاری اپیزودیکی دارد و در آن رابطه پدر و فرزندی را می‌بینیم که پدر تحتِ تاثیرِ تبلیغات، فرزند را به خوردنِ غذاهای کنسرو شده مجبور می‌کند و تمامِ آرمان‌هایش را در مصرفِ غذاهای کنسرو شده جستجو می‌کند. او معتقد است خوردنِ کنسروها مهم‌ترین اصل در زندگی او و فرزندش خواهد بود. کشمکش میانِ فرزند و پدر، ماجراهایی را به وجود می‌آورد. نمایش های نان، طناب، کوکا، کرگدن و در اکتبر از جمله آثار مهم کارنامه کاری ملکی‌جو هستند. نمایش کوکاکولا به نویسندگی، کارگردانی و طراحی نصیر ملکی‌جو تیر و مرداد ساعت ۱۹:۴۵ در تالار قشقایی مجموعه تئاتر شهر به صحنه می‌رود. با نصیر ملکی‌جو درباره اجرای نمایشش گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

 

چند سال قبل تر نمایش کولا را در همین سالن قشقایی روی صحنه برده بودید. آیا در این اجرای مجدد با نمایش جدیدی روبه رو هستیم؟

بله این نمایش را سال 95 با شکل و شمایل دیگری در تالار قشقایی روی صحنه برده بودم. اجرای فعلی کوکاکولا یک نمایش تازه و متفاوت از آن اجرا است و در اصل یک جور از آن اجرا اقتباس شده است. البته این رویکرد را هم در گذشته انجام داده بودم؛ زیرا همیشه آنقدر با یک ایده درگیر می شوم که نیاز دارم ایده را پرداخت کنم و گاهی مواقع این اتفاق به لحاظ زمانی رخ نمی دهد و مجبور می شوم این ایده را ذهنم نگه دارم و در فضا و اجرای مجدد مورد استفاده اش قرار بدهم. این اتفاق هم برای نمایش نان هم رخ داد و آن را در قالب اجرای در اکتبر دوباره روی صحنه بردم. در اینجا هم با اثری روبه رو هستیم که تکمیل کننده فرآیند اجرای قبلی کولا است.

 

آیا به این پروسه کاری بازتولید می گویند و یا بازآفرینی یک اثر مستقل است و چقدر در تئاتر روز دنیا انجام می شود؟

بسته به تفکرات و شیوه کاری کارگردان دارد. ممکن است در یک روند پرداختی در جهان تجسمی چنین اتفاقی به صورت گسترده ای رخ بدهد. خیلی از هنرمندان با یک سوژه اولیه شروع کرده و آن را پرداخت می کنند تا به یک مفهوم عمیق تر برسند و تکثر و تکرار آن مفهوم است که به اثر بار معنایی می دهد. تکثر انجام کاری و اینکه نصیر ملکی‌جو نمایش نان را جدا از اثر اولیه چهار بار در ایران روی صحنه برده و بر تفکرات خودش در این اجراها پا فشاری می کند. این شیوه در خیلی از جاهای دنیا به لحظ مفهومی به خصوص در سینما و ادبیات داستانی هم رخ می دهد. در خیلی از نمایش ها میزانسن ها تکرار می شود. شکل اجرایی باقی می ماند؛ اما کلمات و گفتار بازیگران تغییر پیدا می کند. خط فکری و یا آوایی را در کارهای موسیقیایی مختلف می شنویم و مشابهش را لمس می کنیم. اما در حقیقت دو کار متفاوت را می بینیم. درکلیت کار من در این چند ساله دچار تغییرات زیادی به لحاظ سبک، ساختار و ذهنیت شده است.

 

آیا این تغییر روند بلوغ کاری شما را نشان می دهد؟

احساس می کنم به واسطه افزایش سن و تجربیات کاریم به بلوغ فکری بیشتری رسیده ام؛ زیرا از یک جایی به بعد دوباره به رویکردهای اولیه برگشتم و توجه و تکیه به بازیگر اثر در کنار تمام خلاقیت‌ها و ایده‌هایی که می تواند وجود داشته باشد را مورد توجه قرار دادم. در همین نمایش و کار قبلی کرگدن و طناب به تدریج دیالوگ در بازی بازیگرانم جایگاه پیدا کرد و نمایش طناب در حقیقت اقتباسی از فیلم طناب آلفرد هیچکاک با شکل و شمایل صحنه ای و ایده آل‌های ذهنی‌ام بود. در نمایش کوکاکولا بازی ها به شدت گیرا و جلب توجه کننده است. در کنارش از عنصر رنگ و تصویر و فضاسازی های سوررئال هم استفاده می کنم که می تواند نظر تماشاگر را به اثر جلب کند.

 

در گذشته اغلب بازی‌های نمایش شما مبتنی بر بازی بدن بود. این رویکرد جدید در شیوه هدایت بازیگران دارای چه ویژگی هایی است؟

به هر حال سبک کاری من در حال تغییر و تحول است و در این نمایش از حرکات فرمی و فیزیکی بازیگران کمتر نشانه ای می بینیم و این نوع فرمالیسم اجرایی را به استفاده در برخی از اجراهای خاصم مثل نمایش نان واگذار کرده ام. در نمایشی این امکان وجود دارد که این فرم گرایی اجرای ساختارمند وجود داشته باشد که به واسطه بازی بدن بازیگر، یک سری مفاهیم به مخاطب منتقل می شود و در جایی احتیاجی به استفاده از این شیوه نیست؛ زیرا چیزهای دیگر مهم و در اولویت است و به بهتر شدن اجرا کمک می کنند. در نمایش کوکاکولا اصلا خبری از حرکت های اگزجره بازیگری وجود ندارد.

 

وضعیت اجرای نمایش در شرایط کرونایی را چگونه ارزیابی می کنید؟

شرایط پیچیده ای است. زمانی که قرار شد نمایش را با شرایط تازه روی صحنه ببریم با مسائل جدیدی مواجه شدیم. در دوماه قبل که شیوع کرونا کنترل شده بود آرامش و اطمینان خاطر خوبی برای کار در ما ایجاد شد و چون از ابتدا قرار بود نمایش قبل از کرونا در فروردین ماه اجرایش شروع شود. برای اجرای نمایش در این شرایط به جمع بندی رسیدیم. در روند تمرینات افزایش آمار مبتلایان باعث نگرانی همه ما شد و برای بازیگران با استرس همراه بود. بازیگران در بیست - سی روز ابتدایی شروع تمرینات با ماسک تمرین می کردند و دیالوگ گفتن با ماسک در مدت دو ساعت تمرین واقعا کار سختی بود. در مقطعی به فکر استفاده از شیلد افتادیم که عملی نبود. نکته مهم دیگر بازبینی چند باره نمایش بود که باعث شد اجرای نمایش ده روز به تعویق بیافتد. نکته‌ای که اولین بار در دوران حرفه‌ای برای من درباره بازبینی رخ می داد. امیدوارم در این شرایط مخاطبین به دیدن نمایش ها بیایند.

 

گفت‌وگو از احمد محمد اسماعیلی