گفت وگو ایران تئاتر با داود دانشور مترجم و کارگردان نمایش بیداری
جریانات روز تئاتر دنیا از طریق ارتباط با متن خوب خارجی قابل ردیابی است
در دوران کرونا،نمایش برای ادامه حیات نیازمند حمایت جدی مسئولین است
داود دانشور نویسنده، کارگردان، بازیگر، پژوهشگر و مترجم، ارزنده و باسابقه تئاتر بیش از سه دهه است که در حوزه تئاتر حضور موثری دارد و نمایش های مهمی از نویسندگان بزرگ خارجی از قبیل گابریل مارکزو.... را روی صحنه آورده است .
داود دانشور فارغ‌التحصیل کارشناسی بازیگری و کارگردانی تئاتر از دانشکده هنرهای دراماتیک و کارشناسی ارشد از دانشکده سینما و تئاتر است. چکامه رستاخیز، صدا و بیان برای بازیگر، پای پیاده، واتسلاو، کیمیاگر، بازیگری، چاه، تله موش و خردجال از جمله آثاری است که او ترجمه و کارگردانی کرده است.وی این روزها نمایش بیداری نوشته ژولیان گارنررا که نویسنده‌ای معروف در دنیا، اما کمتر شناخته شده در ایران است را روی صحنه برده است. دانشور این کتاب را در سال 97 در انتشارات نمایش ترجمه و منتشر کرده است.
این اثر یک نمایشنامه کوتاه است که 4 کاراکتر دارد و اتفاقات آن در کشور نروژ در خلال جنگ جهانی اول و دوم می‌گذرد. تم اصلی نمایش تقابل فطرت و غریزه و عقلانیت در مواجه با قوانین مدنی است.نمایش بیداری روایتگر زندگی جوان معلول ذهنی به نام یوهان است که مرتکب کار خلافی می‌شود و به زندان می‌افتد. او در زندان مورد توجه زندانبانی قرار می گیرد و بعد از آزادی به روستایی می رود و ماجرای عاشقانه ای برایش رخ می دهد.این نمایش با بازی رضا امامی،گیلدا حمیدی، افشین زارعی و فرزانه نشاط خواه شهریور و مهر ماه هر شب راس ساعت ۱۹ و سی دقیقه در تالار قشقایی مجموعه تئاتر شهر به صحنه می‌رود. با داود دانشور در باره اجرای نمایش بیداری گفت وگویی انجام داده ایم.
در سال های قبل اقتباس های موفقی در اجرای نمایش از نویسندگان خارجی داشته اید. استفاده از نمایش های نویسندگان خارجی نام آشنا برایتان دارای چه ویژگی هایی است؟
بیشترین به این دلیل به سمت انتخاب نمایش نامه‌های خارجی می روم که جنبه های نمایشی و ساختار دراماتیکشان قوی است و می‌شود بر اساس آنها نمایش‌های خوبی را روی صحنه برد.در ضمن برای بازیگران و تماشاگران هم دارای جذابیت دارد و بازیگران را وادار به تجربه یک چالش جذاب و جدی در کارشان می کند.معتقدم آورده‌ها و داشته های متن های خارجی بیشتر از متن های ایرانی است.نکته مهم دیگر آشنایی با جریانات روز ادبی و تئاتری دنیا است که از طریق ارتباط با متن‌های خوب خارجی امکان پذیر است .
نکته مهم در کارنامه کاری شما این است که برای انتخاب متن های خارجی موج سواری نمی کنید و نمی روید به سمت آثار نویسندگانی مثل زلر و سایمون و مک دونا و غیره که در ایران به دفعات آثارشان مورد اقتباس قرار گرفته اند.بر اساس چه ویژگی های رفتید به سمت انتخاب اثری از ژولیان گارنر؟
گارنر نویسنده شناخته شده و نام آشنایی در اروپا است و چند جایزه معتبر از کشورش نروژ به دست آورده است.سال‌ها قبل در مجله‌ای که منتشر می کردم با آثار این نویسنده آشنا شدم و در ادامه در سال های بعد بر اساس همین شیوه در مجله مذکور متن های پیر سگ خرفت و کسی به سرهنگ نامه نمی نویسد را منتشر و در ادامه اجرایشان کردم.
آیا نمایش بیداری را می توانیم اثری شخصیت محور بدانیم؟
این نمایش هم به شخصیت پردازی و هم موقعیت پرداخته است.مضمون نمایش بسیار نو و کمتر دیده شده است. نمایشی که حرف های زیادی برای مطرح کردن دارد و به مفاهیمی نظیر مذهب، اجتماعی ، حقوق مدنی می پردازد و اینکه در جامعه چگونه باید این مسائل مورد توجه قرار بگیرد .نویسنده در اثرش شخصیت های جذاب و چند وجهی خلق می کند. نمایش چهار شخصیت دارد و در باره زندگی یوهان جوان معلول ذهنی است که مرتکب کار خلافی می‌شود و به زندان می‌افتد. یکی از خواهران مبلغ مذهبی، او را تحت آموزش قرار می دهد.در ادامه جوان طبق رسم و رسوم کشور به روستایی به منظور بازپروری منتقل می‌شود.دختری در روستا مشغول به کار است و جوان در روستا زندگی عادی را از سر می‌گیرد و از زندان دور می‌شود و میان او و دختر انس و الفتی شکل می‌گیرد و ازدواج می کنند. ازدواج او با دختر برخلاف قانون مدنی است و از این رو جوان معلول ذهنی به زندان بازگردانده می‌شود. همه این شخصیت‌ها رویکرد خاصی به زندگی دارند .
نکته قابل اشاره در ادبیات کشورهای اسکاندیناوی در آثار نویسندگانی نظیر ایبسن و استریندبرگ و همین گارنر نوع نگاه آنها به مذهب است. این نگاه را چگونه ارزیابی می کنید؟
گارنر هم نگاه خاصی به مذهب دارد و به عنوان یک بیس اصلی در اثرش مطرح می شود.
آیا در متن بیداری این تقابل و یا همراهی بین زندانی و زندانبان به عنوان یک تم مهم مطرح بوده است؟
یوهان به دلیل کار خلافش روانه زندان می شود و تلاش می شود بر اساس آموزه های دینی راه درست زندگی را بیاموزد.اما در ادامه عاملی مانع این کار می شود.
عشق یوهان به دختر روستایی آیا باعث چنین وضعیتی می شود؟
بله، اما عشق یوهان نامشروع است .
آیا تاثیر زندانبان و یا همان خواهر روحانی بر یوهان یک جانبه است و آیا او هم از یوهان تاثیری می پذیرد؟
این تاثیر پذیری دوجانبه است .
داستان نمایش حدفاصل دو جنگ جهانی در قرن بیستم رخ می دهد. وقوع جنگ چقدر در روابط بین شخصیت های نمایش اثر گذار است؟
نویسنده اشاره صریحی دارد که زمان وقوع داستان نمایش بین این دو جنگ عالم گیر است . بهر حال این دوجنگ عالم گیر در اروپا اتفاق افتادند و تاثیر زیادی روی مردم کشورهای اروپایی و منجمله نروژ داشته است . مردم در آن دوران برای کاهش آلام جنگ به مذهب پناه می بردند .بهرحال مردم در آن دوران آسیب های جسمی و روحی و روانی زیادی متحمل شدند و خیلی از نویسندگان مطرح اروپایی متاثر از چنین فضایی آثاری خلق کردند.
در گذشته در برخی از نمایش‌هایی که روی صحنه برده اید، بازی هم کرده‌اید. به چه دلیل در بیداری چنین کاری را انجام ندادید؟
نکته مهم در پاسخ به این سوال شرایط سخت کرونایی است که با آن مواجه هستیم. ترجیح دادم که در این شرایط سخت تمام تمرکزم روی کارگردانی و رعایت پروتکل های بهداشتی باشد و در ضمن ترجیح دادم بر خلاف سایر اجراهایم کمتر از دوستان و همکاران برای دیدن نمایش دعوت کنم و دیدن نمایش را به در اختیار خود آنها قرار دادم تا اگر تمایل داشتند به دیدن کار ما بیایند.
شرایط کرونایی موقعیت جدیدی را برای اجرای نمایش به وجود آورده است؟
بهر حال اجرای این نمایش علی رغم رعایت همه پروتکل های بهداشتی با مخاطراتی مواجه است و نمی شود اطمینان صددرصدی داشت که آلودگی ویروسی در محیط وجود ندارد. بچه های گروه در یک تایم زمانی طولانی با هم ارتباط دارند و در ضمن با اشیا و محیط پیرامون در سالن هم ارتباط دارند و باید به این نکات توجه داشت.به نظرم در این شرایط سخت وزارت ارشاد و اداره کل هنرهای نمایشی حمایت های خاصی را از تئاتر داشته باشند تا هنرمندان با دغدغه کمتری کار کنند و بتواند این جریان فرهنگی را تداوم ببخشند.
گفت وگو از احمد محد اسماعیلی