لب کلام هنرمندان در گفتوگوهای هفته 15
موج فراگیر مخالفت با ادامه تعطیلی سالنهای تئاتر
از اداره کل و مدیران سالن ها تا هنرمندان تئاتر برخطر تنگنای معیشتی تاکید میکنند
ایران تئاتر- عباس عبدالعلیزاده: اعتراض به تداوم تعطیلی سالن های تئاتر رفته رفته به موجی فراگیر بدل شده است . معیشت هنرمندان در تنگنایی بی مثال قرار گرفته و حالا از هنرمند تا مسئول جملگی نسبت به تعطیلی غیر کارشناسانه این هنر به عنوان فرصت شغلی مشابه دیگر مشاغل معترض هستند.
بار دیگر همچون اسفندماه سال قبل به محض شدت گرفتن شیوع بیماری کرونا طبق دستور ستاد مقابله با کرونا تصمیم بر آن شد که برخی از فعالیت ها محدود شود اینبار نیز تئاتر و سینما پیش از هر مکان دیگری به یکباره تعطیل شد. با وجود اینکه طبق اسناد و گزارش های منتشر شده سالن های نمایش تئاتر و سینما در اولویت فهرست اماکن پرخطر قرار ندارند و ازطرفی طی ما های فعالیت با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی میزبان مخاطبان بودند اما در مواجهه با موج سوم شیوع این مکان ها به سرعت تعطیل شد.
درحالی که تماشای نمایش در شرایط پراسترس بحران یکی از مطمئن ترین و قابل کنترل ترین تفریحات اجتماعی تلقی می شود که می تواند ضریب امنیت روانی جامعه را افزایش دهد با تعطیلی مکرر روبرو شده ولی مشاهده می شود هم زمان بسیاری از فعالیت های کم اهمیت تر و پرخطر که کمتر اصول بهداشتی را رعایت می کنند همچنان فعال بودند و هیچ نظارتی بر ادامه فعالیت آنها انجام نگرفت. رستوران، کافی شاپ و مراکز خرید همچنان مکان رفت و آمد و مشغول ادامه فعالیتهایشان هستند ولی سالن تئاتر که در آن دستورالعملهای بهداشتی را به دلیل تعهد ذاتی این هنر ، بهتر و بیشتر از جاهای دیگر رعایت میشود تعطیل می شودو اینگونه بیشترین فشارها به بدنه نحیف تئاتر وارد میشود.
تداوم این شرایط باعث شد اعتراض ها از اظهار نظر هنرمندان و انعکاس در گروه های تخصصی و پست های شخصی در فضای مجازی فراتر رفته و به تصمیم گیران و مدیران این حوزه در فضای رسمی رسانه برسد . در روزهای اخیر میزان این اعتراض نیز به صورت چشمگیری افزایش یافت . در ادامه به مهمترین عناوین این موج می پردازیم:
اداره کل هنرهای نمایشی: سالنهای تئاتر باید بازگشایی شوند
مهمترین اعلام مخالفت از سوی اداره کل هنرهای نمایشی بود ؛ روابط عمومی این اداره کل ضمن اعتراض به استمرار تعطیلی فعالیتهای تئاتری ذیل محدودیتهای کرونایی، تصریح کرد اداره کل مخالف تعطیلی تئاتر و سالنهای تئاتری است.
محسن حسنزاده مدیر روابط عمومی اداره کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد درباره موضع این اداره کل نسبت به تمدید تعطیلی فعالیتهای تئاتری، به مهر گفت: به جد پیگیر موضوع هستیم و معتقدیم که سالنهای تئاتر باید بازگشایی شوند و اصرار داریم که این نگاه باید در ارکان کلی جامعه تسری پیدا کند که تئاتر یک شغل است و تفنن نیست.
معتقدیم از شرایط فعالیت بهداشتی سالنهای تئاتر در ۴ ماه گذشته میشد بهعنوان یک الگوی جهانی استفاده کرد و وزارت بهداشت و کارشناسانش میتوانستند از این موقعیت بهرهبرداری و آن را بهعنوان یک الگو معرفی کنند. ما به راحتی از این دستاورد که با همت هنرمندان به ویژه هنرمندان جوان به دست آمد، گذشتیم.
حسنزاده یادآور شد: زمانی که اراده بر بازگشایی تئاتر شد و اداره کل هنرهای نمایشی از ابتدای سال پیگیر آن بود، به رونق تئاتر بسیار امیدوار بودیم و تمام تلاش و برنامهمان در این راستا بود و این اتفاق داشت رخ میداد، حتی بسیاری از هنرمندان منتقد که به بازگشایی سالنها انتقاد داشتند خودشان ترغیب به شروع فعالیت و تولید اثر هنری شدند.
مدیر روابط عمومی اداره کل هنرهای نمایشی تأکید کرد: معتقدیم هنر تئاتر فعالترین هنر در ۴ ماه شروع فعالیت بود و با توجه به شرایط خاصی که نسبت به سایر هنرها داشت مانند حضور زنده عوامل و مخاطبان، به بهترین شکل توسط هنرمندان و مدیران تماشاخانهها مدیریت شد و سالنهای تئاتر میتوانست به عنوان یک الگو در رابطه با رعایت پروتکلهای بهداشتی و مقابله با کرونا معرفی شود و به تثبیت جایگاه تئاتر کمک کند.
وی تصریح کرد: متأسفانه فقدان نظارت و نگاه کارشناسانه به موضوع تعطیلیهای اصناف و مشاغل درگیر کرونا باعث شده تا هنرمندان نجیب تئاتر ضربه بزرگی ببینند. ما هم اعتقاد داریم که باید نگاه کارشناسانه برگردد و باید سالنهای تئاتر به فعالیت خود ادامه دهند. بازگشایی مجدد سالنهای تئاتر و فعالیتهای تئاتری از سوی معاونت هنری و اداره کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد پیگیری میشود.
حسین مسافر آستانه: ارتزاق هنرمندان تئاتر در خطر جدی است
هنرمندان نیز به انحاء مختلف تلاش کردند صدای مظلومیت اهالی تئاتر را به گوش مسئولین برسانند.
حسین مسافر آستانه نویسنده، کارگردان و مدیر باسابقه حوزه های مختلف مدیریت تئاتر با انتقاد از تعطیلی ادامهدار تئاتر و سینما گفت: این توقع از ستاد مقابله با کرونا و دولت وجود دارد که به زودی در این زمینه تصمیمی جدی بگیرند؛ چراکه ارتزاق هنرمندان تئاتر در خطر جدی است.
مدیر شورای سیاستگذاری تماشاخانه ایرانشهر در گفتگو با ایسنا ادامه داد: از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتظار میرود به عنوان نماینده جامعه هنری، هر چه زودتر راه حلی برای این وضعیت بیندیشند و با توجه به حضور وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در ستاد مقابله با کرونا، این توقع هست که وضعیت هنرمندان در هر شاخهای مورد توجه جدی قرار بگیرد.
این مدیر هنری، تعطیلی مستمر تئاتر و سینما را لطمهای یک جانبه به فعالان این حوزهها دانست و ابراز تاسف کرد: در قبال این تعطیلی هیچ راه حلی برای جبران ضرر و زیان ناشی از بیکاری هنرمندان ارایه نمیشود.
او با اشاره به شرایط اقتصادی دشواری که این روزها بر جامعه ما حاکم شده است، ادامه داد: در این وضعیت دشوار اقتصادی که گرانی همه کالاها خارج از تصور است، حتی با کار کردن و درآمد داشتن هم نمیتوان بخش از نیازها را تامین کرد چه برسد به اینکه کسی در این وضعیت بیکار هم باشد.
مسافر آستانه اضافه کرد: اگر دولت میتوانست صاحبخانهها را مجاب کند که مبلغ کرایه خانههای خود را بالا نبرند یا میتوانست قیمت اجناس گوناگون را که این گونه بیرویه گران شده است، کنترل کند، میشد اندک امیدی داشت ولی وقتی هر صاحبخانهای هر اندازه که دلخواهش باشد، کرایه خانه میگیرد و هیچ ضابطهای برای افزایش دیگر قیمتها وجود ندارد، چگونه میتوان انتظار داشت جامعه تئاتری ما که اغلب مستاجر هستند، بتوانند با این بیکاری، مخارج زندگی خود را تامین کنند.
این کارگردان تئاتر با بیان اینکه دوران کرونا همچنان ادامه دارد، تاکید کرد: وقتی همه شقوق زندگی با در نظر گرفتن اصول دوره کرونا ادامه دارد، تئاتر هم به عنوان بخشی از زندگی باید با در نظر گرفتن همین شرایط، تداوم داشته باشد.
او یادآوری کرد: همان چند ماه محدودی که فعالیت تئاتر و سینما از سر گرفته شد، جزو معدود مشاغلی بودند که تمام پرتکلهای بهداشتی در آنها رعایت میشد و خیلی بعید است با تعطیلی فعالیتهای هنری، بتوان تاثیری بر آمار مبتلایان به کرونا گذاشت.
مسافرآستانه با تاکید بر اینکه کنترل ویروس کرونا به رعایت همه پروتکلها وابسته است، خاطرنشان کرد: برای کنترل کرونا باید همه بخشهای زندگی مورد توجه قرار بگیرد و گرنه با تعطیلی یکی دو صنف خاص که اتفاقی نمیافتد، جز اینکه آن اصناف متحمل زیانهای مالی شدید میشوند.
او در پایان با ابراز تاسف از وضعیت معیشتی هنرمندان تئاتر افزود: صرفنظر از اینکه تعطیل فعالیتهای فرهنگی چه آسیبهای روانی برای جامعه در پی دارد، ارتزاق جامعه تئاتری وابسته به همین کار کردن است چراکه بخش بزرگی از این جامعه شغل دیگری ندارد و چون در قبال این تعطیلیها هیچ حمایتی هم از آنان نمیشود، این قشر در معرض آسیب جدی است.
حسین مؤذن مدیر تالار هنر: مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا با چگونگی ارائه تئاتر در دوران کرونا آشنا نیستند
حسین مؤذن مدیر تالار هنر نیز با اشاره به مشکلات معیشتی هنرمندان در ۸ ماه اخیر، پیشنهاد داد کارشناسانی از ستاد مقابله با کرونا با حضور در سالنهای تئاتری وضعیت بهداشتی این مکانها را بررسی کنند.
حسین مؤذن مدیر تالار هنر درباره وضعیت تئاتر به ویژه اجرای نمایشهای کودک و نوجوان در این سالن در پی تعطیلی فعالیتهای فرهنگی و هنری در هفتههای اخیر به دلیل گستردگی بحران کرونا به مهر گفت: تعطیلیهای پی در پی این روزها صرف نظر از اینکه یک تصمیم ملی است، ۲ آسیب جدی را در پی خواهد داشت که از همین حالا هم این آسیبها کاملاً مشهود است.
وی ادامه داد: اولین آسیبی که این تعطیلیها به تئاتر وارد میکند آسیب به مخاطب و مخصوصاً مخاطبان کودک و نوجوان است، چون ما در حوزه کودک و نوجوان به سختی اعتماد تماشاگران را به دست آوردهایم و طبیعتاً این تعطیلات باعث از دست دادن تماشاگرانی میشود که به سختی اعتمادشان جلب شده بود و از طرف دیگر وقتی برای مدت زیادی تئاتر تعطیل شود این اتفاق با تغییر ذائقه مخاطبان نیز همراه خواهد بود و برگرداندن این ذائقه کار بسیار سختی است و انگار بعد از این همه تلاش دوباره به نقطه اول بازگشتهایم.
مدیر تالار هنر یادآور شد: مساله مهم دیگر آسیبی است که این تعطیلیها به گروههای هنری وارد میکند. یکی از تعاریفی که درباره هنرمندان حرفهای زده میشود این است که کسانی که از راه هنر امرار معاش میکنند، هنرمندان حرفهای محسوب میشوند در حالی که این روزها هنرمندانی که شغلشان تئاتر است و رزق و روزی شأن از این راه میگذرد راه دیگری برای کسب درآمد ندارند و آسیبهای بسیار جدی دیدهاند. گروههای نمایشی در طول سالها کنار هم قرار گرفتند و به دیدگاههای مشترک در فعالیتشان رسیدهاند اما معضلات پیش آمده، باعث فاصله گرفتن هنرمندان از یکدیگر و شغل اصلی شأن شده است. من هنرمندانی از شاخههای مختلف حوزه تئاتر را میشناسم که ۸ ماه است درآمدی ندارند و با مشکلات فراوان اقتصادی و روحی دست و پنجه نرم میکنند.
مؤذن درباره اعلام تعطیلی فعالیتهای فرهنگی به صورت هفتگی عنوان کرد: با این سیستمِ اعلام قطره چکانی موافق نیستم. البته ممکن است مسئولان مربوطه چارهای جز این کار نداشته باشند اما این وضعیت همه برنامههای ما را به هم میریزد. به عنوان نمونه اعلام تعطیلیها تازه شب قبل یا همان روز اعلام میشود در حالی که این سیستم اطلاع رسانی همه برنامهریزی گروهها برای شروع کار جدید یا ادامه اجراها را مختل میکند و هیچ تضمینی هم وجود ندارد که هفته بعد فعالیتها از سر گرفته خواهد شد.
وی متذکر شد: به نظر میرسد مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا با چگونگی ارائه تئاتر در دوران کرونا آشنا نیستند و اصولاً ماهیت تئاتر را نمیشناسند. با وجودی که وزیر ارشاد نیز عضو این ستاد است اما پیشنهاد من این است که حداقل ارتباطی از جانب وزارت ارشاد با مسئولان ستاد مقابله با کرونا برقرار و چگونگی اجرای تئاتر در این دوران برایشان تشریح شود چون همانطور که میبینید مردم جامعه در تاکسی، مترو، رستوران، کافی شاپ و مراکز خرید مشغول رفت و آمد و ادامه فعالیتهایشان هستند در حالی که دستورالعملهای بهداشتی در تئاتر بسیار بیشتر از جاهای دیگر رعایت میشود اما بیشترین فشارها به بدنه نحیف تئاتر وارد میشود.
این مدیر در پایان صحبتهایش بیان کرد: اگر کارشناسان ستاد ملی مقابله با کرونا از نزدیک کم و کیف وضعیت اجراهای تئاتری را بررسی کنند و بعد از آن نتیجه نهایی را اعلام کنند همه ما به نظر آنها احترام میگذاریم چون هیچکدام از ما راضی به ایجاد مشکل برای خود و دیگر افراد و مخصوصاً کودکان نیستیم اما در طول این ۸ ماه حتی یک نفر از کارشناسان ستاد مقابله با کرونا پایش را به تئاتر نگذاشته و احوالی از ما نپرسیده است!
شهرام گیل آبادی:پروتکل های حمایتی تنها راه نجات تئاتر از ورشکستگی است
شهرام گیل آبادی معتقد است تئاتر یک هنر زنده است و به پروتکل های حمایتی نیاز دارد تا از ورشکستگی در این چند سال خلاصی یابد و این ورشکستگی حاصل نتیجه سیاست های غلط مسئولان است و باید راه حلی برای آن پیدا کرد.
شهرام گیل آبادی، کارگردان و تهیه کننده تئاتر در پاسخ به این پرسش که در وضعیت فعلی و شیوع ویروس کرونا چه فاکتورهایی به روی کار آمدن مجدد تئاتر کمک می کند به برنا گفت : تئاتر در حال حاضر به پروتکل حمایتی احتیاج دارد و متاسفانه شانه خالی کردن وعدم حمایت دولت از هنرمندان خصوصا هنرمندان تئاتر به جایی رسیده است که سیاست خاصی مشاهده نمی شود. تئاتر یک هنر زنده است و مانند هنرهای دیگر ازجمله فیلم و موسیقی نیست واین هنر نیازمند پروتکل های حمایتی از جمله مجموعه ی قواعد، قوانین و حمایت های مالی و معنوی است و باید هنرمند را از این وضعیت ورشکستگی نجات دهند به نظر من ورشکستگی در فضای تئاتر نتیجه سیاست های غلط مسئولان کشور است. تا زمانی که موتور محرکه هنر و تئاتر دچار مشکل باشد هیچ کدام از هنرها به خصوص تئاتر موفق نخواهد بود.
امیرحسین حریری مدیر مرکز تئاتر مولوی: گروهها و سالنهای تئاتری همچنان متضرر میشوند
امیرحسین حریری مدیر مرکز تئاتر مولوی معتقد است تعیین محدودیتهای کرونایی در عرصه تئاتر باید کارشناسانه و با نگاهی تخصصی باشد زیرا هنرمندان و گروهها بسیار متضرر شدهاند.
امیرحسین حریری مدیر مرکز تئاتر مولوی درباره محدودیتهای کرونایی موجود در عرصه تئاتر و تعطیلی هفته به هفته فعالیتهای نمایشی و وضعیت تالار مولوی در این شرایط به مهر گفت: ما هم مثل دیگر سالنهای تئاتر با توجه به مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا و اطلاعیههای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعطیل هستیم و همه اجراهایمان معلق است. علیرغم برنامهریزیهایی که انجام داده بودیم و استقبالی که حتی در دوران رعایت پروتکلها وجود داشت، با توجه به محدودیتهای اعلام شده مجموعه را تعطیل کردیم و در انتظار صدور مجوز فعالیتها هستیم.
وی یادآور شد: گروههای دانشجویی با توجه به برنامهریزی و هزینههایی که کردهاند، متضرر شدهاند و ما بهعنوان میزبان اجراهای آنها تلاش میکنیم که کمترین خسران را داشته باشند. اگر به لحاظ محدودیتها و نحوه فعالیتهای تئاتر در شرایط موجود یک برنامهریزی کارشناسانه انجام نشود، گروهها و سالنهای تئاتری همچنان متضرر میشوند.
حریری معتقد است چون تعطیلات هفته به هفته تمدید میشوند و فعالیتها و برنامهریزیها باید بر این اساس تنظیم شوند، این نوع برنامهریزی گروهها و سالنهای تئاتری را متضرر میکند و نمیتوانند برنامهریزی و چشم اندازی برای خود داشته باشند.
مدیر مرکز تئاتر مولوی با اشاره به اینکه این مرکز علاوهبر اینکه مجوزهای خود را از وزارت ارشاد دریافت میکند ذیل دانشگاه تهران و قوانین دانشگاهها فعالیت میکند، اظهار کرد: فعالیتهای جمعی و دانشجویی معلق است ولی تکلیف آنها مشخص شده زیرا در فضای مجازی برگزار میشود اما وضعیت برای فعالیتهای نمایشی مشخص نیست.
این مدیر تئاتری تأکید کرد: باید برای فعالیتهای نمایشی که فقط بهصورت زنده برگزار میشوند، کارشناسانه تصمیم گرفت و محدودیتها را تعیین کرد. دوستانی که محدودیتها را تعیین میکنند باید بر اساس کارشناسی کارگروههای تخصصی تصمیمگیری کنند.
حریری با بیان اینکه اولویت همه ما سلامت مردم و هنرمندان است، تصریح کرد: باید بپذیریم فعالیت سالنهای نمایشی اگر کمخطرتر از مشاغل دیگر نباشد، پرریسک تر نیست. با توجه به شرایط خاصی که هنرهای نمایشی دارد باید به صورت تخصصی به آن نگاه کرد.
وی در بخش پایانی سخنان خود گفت: در عین حال که قوانین سختگیرانهای برای مراجعان، هنرمندان و فعالیتهای تئاتری در نظر گرفته میشود باید برنامهریزی درستی صورت گیرد تا گروهها از تعلیق و معلق بودن رهایی پیدا کنند.
کوروش نریمانی: شغل ما به رسمیّت شناخته نشده است
کوروش نریمانی معتقد است «به رسمیت نشناختن تئاتر بهعنوان شغل» ریشه تمامی مشکلات و معضلاتی است که در مقاطع و شرایط مختلف برای هنرمندان تئاتر از جمله شرایط کرونایی، وجود دارد.
کوروش نریمانی نمایشنامهنویس و کارگردان تئاتر همچون دیگر هنرمندان این حوزه در شرایط کرونایی فعلی چشمانداز روشنی برای تئاتر ندارد اما او دلیل این امر را کرونا و شیوع این ویروس و تعطیلی فعالیتهای تئاتری نمیداند.
نریمانی معتقد است مشکل تئاتر و هنرمندان تئاتر ما ریشهایتر از زمانی است که کرونا آنها را به تعطیلی کشانده؛ مشکل اساسی به رسمیت نشناختن تئاتر به عنوان یک شغل است.
وی با انتشار یادداشتی، درباره وضعیت و شرایط تئاتر و هنرمندان این عرصه و فقدان سیاست فرهنگی و هنری از سوی مدیران، مسئولان و تصمیمگیرندگان نکاتی را مطرح کرده است که در ادامه میخوانید:
در دهه هفتاد، وقتی برای اولین یا دومین بار برای اجرای نمایشی به یک سفر خارجی رفته بودیم، پلیس فرودگاه با دیدن پاسپورتهای ما یکییکی درنگ میکرد و به چهرههایمان زُل میزد. حس خوبی نداشتیم و نمیدانستیم این زُل زدن بهصورت هر کداممان برای چیست؟ فرصتی هم نبود که از نفر جلوییمان که از گیت بازرسی عبور میکرد بپرسیم جریان چیست؟ امّا بعد خیلی زود فهمیدیم.
درست زمانی که به قرنی تازه پا میگذاریم، هنوز بعد از چند دهه، شغل ما به رسمیّت شناخته نشده است. در کلام و گفتار، شاید! در اخبار ریز و درشت، شاید! در هنگامه ناسزا گفتن و ناروا بستن، شاید! امّا آنجا که صحبت از حق و حقوقی در میان است، نه!وقتی پلیس پرسید: شغلتان چیست؟ و ما هر کدام به فراخور حرفهمان پاسخ دادیم: نویسنده یا کارگردان یا بازیگر یا هر حرفه دیگری که در تئاتر داشتیم. پلیس بلافاصله با تعجب میپرسید: پس اینجا چرا در پاسپورتتان چیزی بهعنوان حرفه شما ثبت نشده است؟ و ما تازه متوجه موضوعی به این سادگی و در عین حال تلخ و گزنده میشدیم که هویّت حرفهای ما را انکار میکرد و ما شاید سرخوشانه از آن غافل بودیم!
حالا، درست زمانی که به قرنی تازه پا میگذاریم، هنوز بعد از چند دهه، شغل ما به رسمیّت شناخته نشده است. در کلام و گفتار، شاید! در اخبار ریز و درشت، شاید! در هنگامه ناسزا گفتن و ناروا بستن، شاید! امّا آنجا که صحبت از حق و حقوقی در میان است، نه!!
در تمام این سالها، دولتمردان و مجلسنشینان و مسئولان و شهرداران و مدیران، حرفه «تئاتر» برایشان ناشناخته و گنگ و نامفهوم بوده. علی رغم اینکه خودشان و اهل و عیال و اطرافیانشان - دست کم از طریق تلویزیونهای درشت منازلشان - اغلب ما را گاهی حتی بیشتر از بستگان خود دیدهاند و میشناسند! علی رغم اینکه برای زندگی خصوصی و سرنوشت شخصی بازیگرانمان، بیشتر از پدران و مادرانمان کنجکاو و نگرانند! امّا برای حق و حقوق اجتماعیمان، نه!!
حالا مردم کوچه و بازار، حرفه ما را به رسمیّت میشناسند، امّا دولتمردان و مجلسنشینان و شهرداران و مدیران ریز و درشت، انگار در یک حواسپرتی عمدی و جمعی، ترجیح دادهاند تا ابد حرفهای به نام «تئاتر» یا اصولاً هویّتی حقوقی به نام «هنرمند» به ذهن شان خطور نکند! و ما چه کنیم که دولتمردان و مجلسنشینان و شهرداران و مدیرانمان، کمتر از مردم کوچه و بازار با هنر و تئاتر و فرهنگ آشنایند؟ به چه زبانی میشود به آنها گفت که بخش اعظم ناکارآمدی تصمیمات و مناسبات و دستوراتتان، ناشی از عدم درک لطافت و ظرافت و ضرورت هنر و فرهنگ است؟ و کجاست آنجا که قرار است به این بیگانهپنداری رسمی اهل هنر و فرهنگ پایان بدهد؟!
حالا در میانه بلوایی که ویروس ویرانگر «کرونا» به جان زندگیمان انداخته، تازه عمق و ریشه این نابسامانی و غفلت و نامهربانی در به رسمیّت نشناختن تئاتر به عنوان یک شغل رسمی و مشخص، خودش را نشان میدهد. تازه این پردهی کهنه کنار زده شده و عمق فاجعه دارد خود را نشان میدهد. حالا میشود بهتر فهمید که نادیده گرفته شدن «تئاتر» به عنوان یک حرفه، ریشه بسیاری از مصائبی است که بر اهل این هنر رفته و حالا در بحبوحه این بیماری نفس گیر، گریبان اهالی تئاتر و فرهنگ را گرفته است. حالا دیگر حتی باز شدن سالنهای تئاتری هم، شاید چندان دردی دوا نکند و تنها آبی باشد بر آتش دلِ عاشقِ طایفهای که جز نیکی و صلاح و بهبودی برای وطن و هموطنانش نخواست و نمیخواهد.
مادام که تئاتر، به عنوان یک حرفه شناسنامهدار و مشخص به رسمیت شناخته نشود، تا زمانی که به مسئولان نباورانیم که فارغالتحصیلان دانشکدهها و دانشگاههای ریز و درشتی که برپا کردهاند، صاحب شغلی به نام «تئاتر» اند، همین آش است و همین کاسه. این کف مطالبه ما هنرمندان تئاتری بایستی میبود. این حق قانونی و شهروندی را خیلی وقتها پیش بایستی مطالبه میکردیم و نکردیم.
شاید ما زیادی مهربان بودیم. شاید ما زیادی بیگانه به نظر میآمدیم. فیلی بودیم در تاریکی، که باید به روشنایی میآمدیم تا دیده شویم. خوب هم دیده شویم.
روحالله جعفری : سردرگمی مدیریتی و تئاتر کرونایی
روحالله جعفری کارگردان و پژوهشگر تئاتر یکی از راههای رسیدگی به وضعیت معاش هنرمندان را پرداخت بیمه بیکاری دانست.
روحالله جعفری نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر در گفتگو با مهر با اشاره به بلاتکلیفی هنرمندان تئاتر همزمان با تمدید چندباره تعطیلی سالنهای نمایش به بهانه فراگیری ویروس کرونا گفت: با صراحت باید اعلام کرد دستورالعمل غیرکارشناسی و غیرکاربردی و پر از تکلّف و آمرانه بازگشایی سالنهای تئاتر که از اول تیر امسال لازمالاجرا شد، بعد از گذشت ۱۲۳ روز، به شکست ختم شده است. این شکست حتمی و پیشبینی آن اَظهر مِن الشمس بود، چراکه این دستورالعمل ضمانت اجرایی نداشت. این شکست محصول تفکر مدیریتی است که هیچ شناختی از فرهنگ و هنر و هنرمند و کالای فرهنگی در این سرزمین ندارد.
این پژوهشگر تئاتر متذکر شد: در این مدت، رییس جمهور ... حتی یک کلمه درباره خسران جبرانناپذیر معنوی و مادی که کرونا به اصحاب فرهنگ و هنر وارد کرده، سخن به زبان نیاورده است...
کارگردان «ریچارد سوم اجرا نمیشود» عنوان کرد: بسیار دردآور و غمانگیز است، وزیر ارشاد که خود در ستاد ملی مبارزه با کرونا حضور دارد و عضو آن است و همچنین مسئول کمیته اطلاعرسانی این ستاد هم است... فقط بهعنوان یک فرد ناظر، خبر از اطلاعیههایی میدهد که این ستاد صادر میکند و در نهایت، در حوزه تحت امر خود میگوید که آنها را باید اجرا و دنبال کرد...
وی با اشاره به صدور اطلاعیههای تعطیلی تئاتر به صورت هفته به هفته افزود: دولت نقشه راه عملیاتی برای برونرفت از وضع موجود را ندارد. در اطلاعیههایی که وزارت فرهنگ و ارشاد برای تعطیلی مراکز فرهنگی و سالنهای نمایش صادر میکند، کوچکترین نشانهای از مدیریت راهبردی دیده نمیشود. این اطلاعیهها و تمدید آنها بهصورت هفتگی است و کمتر از چند ساعت مانده به اینکه مهلت تعطیلی اعلام شده قبلی تمام شود، دوباره صادر میشود! در هیچ کجای دنیا این بیتدبیری آنهم در عرصه فرهنگ و هنر دیده نمیشود.
این مدرس تئاتر ابراز کرد: نحوه صدور این اطلاعیهها دال بر بیاهمیت دانستن مقوله فرهنگ و هنر و خانواده دلسوز این عرصه است که برای روشن نگه داشتن چراغ هنر، صورت خود را با سیلی سرخ نگه داشته و کار به جایی رسیده که کارد به استخوانش نفوذ کرده است. «مدیریت و برنامهریزی امور فرهنگی» در وهله اول یک علم است و نیاز به آموزش دارد و بعد تخصص بهحساب میآید که متأسفانه به این مهم در کشور ما بهایی داده نمیشود.
وی تأکید کرد: در آمریکا مرکز اصلی تئاتر، برادوی است. در برادوی ۴۱ سالن تئاتری وجود دارد. مدیر اصلی این مجموعه بزرگ در اسفند سال گذشته اعلام کرد که به دلیل شیوع ویروس کرونا در آمریکا، سهماه همه سالنها تعطیل میشود. او پس از مدت زمان کوتاهی که گسترش کرونا در آمریکا زیاد شد، اعلام کرد ششماه و بعد اعلام کرد تا پایان سال میلادی ۲۰۲۰ این تعطیلیها تمدید میشود و وقتی وضع وخیمتر از قبل شد، دوباره اعلام کرد که چون باید هدف اصلی ما بها دادن به جان انسانها و مراقبت از آن باشد، این تعطیلیها تا ۳۰ مِی ۲۰۲۱ (۹ خرداد ۱۴۰۰) ادامه پیدا میکند و تمدید میشود.
یکی از راههای رسیدگی به وضعیت معاش هنرمندان و دیگر مردم جامعه در این ایام، اختصاص بیمه بیکاری به هر شهروند و دادن وامهای بلاعوض و همچنین اختصاص وامهایی با بازپرداخت بسیار کم به مردم است جعفری ادامه داد: حال، با عقل سلیم میتوان مقایسه و سنجش کرد که علم و تخصص «مدیریت و برنامهریزی امور فرهنگی» چه نقش و جایگاهی در پیشبرد برنامههای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت، آنهم از جنس فرهنگی در بحران به وجود آمده که جان شریف انسان را نشانه رفته، میتواند داشته باشد. آمار مرگ و میر بر اثر شیوع و گسترش و ابتلا به کرونا در کشور بسیار بالا است. مردم در همه استانها و شهرهای ایران با این ویروس دست و پنجه نرم میکنند. امکانات پزشکی بسیار محدود است. کادر محترم و شریف پزشکی در این بیش از هفت ماه، برای درمان بیماری تحمیلشده به انسانها از جان مایه گذاشته و متأسفانه روز به روز تحلیل میروند. در این مدت، بسیاری از خانوادهها که علاوه بر اثر اوضاع اقتصادی ناپایدار و متزلزل موجود، سفرهشان کوچک و کوچکتر شده، شاهد از دست دادن عزیزانشان هستند و گویا این روند صعودی مرگ و میر تمامی هم ندارد. در این اوضاع و احوال، حال خانواده فرهنگ و هنر هم خوب نیست و این خانواده هم که برآمده از جامعه و از جنس مردم است، پشت و پناهی ندارد. اگر دولت به فکر مردم باشد، باید از همه توان خود استفاده کند تا جلوی گسترش بیش از پیش کرونا را در کشور بگیرد. این مهم شدنی است، به شرط آنکه جان شریف انسان، نه فقط در حرف و در قالب دادن شعار، بلکه در عمل مهم تلقی شود.
این کارگردان گفت: یکی از کارهایی که باید به جد دنبال شود، تعطیلی نقطه به نقطه مشاغل و نه فقط مراکز فرهنگی و سالنهای نمایش و کنترل عبور و مرور و جابهجا شدن انسان در هر کوی و برزن و هر استان و هر شهری است که باعث شکسته شدن زنجیره به هم پیوسته پاندمی کرونا میشود. انجام این کار نیاز به آن دارد که دولت برای مردم هزینه کند و این هزینه در بلندمدت عین فایده است. برای آنکه بتوان از وضعیت اسفبار فعلی رها شد، دولت باید به وضعیت معاش مردم و همچنین به تأمین و ایجاد بهداشت روح و روان و در یک کلام، تضمین مایحتاج ضروری آنها بپردازد.
وی در پایان صحبتهایش متذکر شد: یکی از راههای رسیدگی به وضعیت معاش هنرمندان و دیگر مردم جامعه در این ایام، اختصاص بیمه بیکاری به هر شهروند و دادن وامهای بلاعوض و همچنین اختصاص وامهایی با بازپرداخت بسیار کم به مردم است. در این ایام وقتی بهلحاظ مادی هر شهروند تأمین باشد، دیگر برای حفظ بقای خود و خانوادهاش و تهیه قوت لایموت به بیرون از خانه نمیآید و نتیجه آن میشود که در یک بازده زمانی مشخص، زنجیره بههم پیوسته شکل دهنده پاندمی کرونا از هم گسسته میشود. آنچه که گفتم، یکی از راههای تأثیرگذار در فائق شدن بر این ویروس است.
نامه بیش از ۱۲۰ فعال جوان تئاتر: آنچه جلوه میکند رخوت، گریز و کمبود است
علاوه بر گفت و گو در رسانه های هنرمندان بسیاری در صفحات خود در فضای مجازی با پیشنهاد راه کار و یا حتی ابراز گلایه به این موضوع پرداخته اند که شاخص ترین آن ها انتشار نامه هنرمندان جوان تئاتر است.
در شرایطی که تئاتر ناامیدتر از گذشته شده و یأس و ناامیدی بر چهره فعالان تئاتری نقش بسته، بیش از ۱۲۰ فعال جوان تئاتر نامهای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرکل هنرهای نمایشی نوشتهاند تا از این طریق بتوانند اقدامی عاجل و تأثیرگذار را تسریع کنند.
در این نامه خطاب به مسئولین تئاتر یا وزیر فرهنگ و ارشاد و مدیرکل هنرهای نمایشی چنین آمده است:
در این بیغوله تاریک اجتماعی و اقتصادی، در این روزهای سختگذر و بی تکرار، که بودنمان را آمارِ مرگ تراز میکند؛ بیحرفِ اضافی آنچه بیشابیش جلوه میکند رخوت و گریز و کمبود است. بیحضوری و انزوا ما را به سیاهچاله کور «تعلیق» وامیگذارد و محافظهکاری و انفعال، صورت نمادین خشونت را پنهان میکند.
حال که احوالمان در گرو آمار و ارقام است و کنترل ویروس از دست گریخته، مدیریت قاطع و کنشمند میتواند از تعطیلی دائم تئاتر با وجود بازگشایی موقت، جلوگیری کند. آنچه در بندهای پیش رو میآید شاید همه مطالبات گروههای متضرر را بیان نکند اما آغازیست بر گفتوگو و مشورت بین گروهها و مسئولین.
امضای این نامه غیررسمی، توسط گروههای نمایشی فعال و مستقل، تایید شخص یا گروه خاصی نیست و تنها به نفع هنر تئاتر خواهد بود.
١. خواهان بازگشایی مجدد اجراهای تئاتر هستیم تا در این میان گروههایی که در طی چند ماه تعطیلی نمایشی را آماده کردهاند و یا در حال اجرا بودهاند به اجرای خود ادامه دهند.
٢. در صورت بازگشایی مجدد، از طرف منابع معتبر و موثق به مخاطبان تئاتر این اطمینان داده شود که در فضای تماشاخانه با وجود ماسک و ضد عفونی کردن سالن و فاصلهگذاری و ظرفیت ۵٠ درصدی بلیتفروشی این ویروس منتقل نخواهد شد. این مهم با اطلاعرسانی در رسانهها و خبرگزاریها تایید شود.
٣. حمایت بیقید و شرط از تماشاخانهها و مجموعههای تئاتری برای جلوگیری از ورشکستگی و تعطیلی دائم این مجموعهها، با پرداخت وام و حمایتهای غیرمالی.
۴. تضمین عدم تعطیلی مجدد اجراها از طرف ستاد ملی کرونا با این شرط که تمام گروههای اجرایی و تماشاخانهها موظف به رعایت سفت و سخت پروتکلها خواهند بود. در صورت تعطیلی و بازگشایی چندباره و مقطع، با ریزش مخاطب و دلزدگی گروهها تمایلی به اجرا رفتن نخواهیم داشت.
۵. اجرای تئاتر در یک هفته یا ۲ هفته شکل نمیگیرد و هزینههای تولید تنها معطوف به دورهی اجرا نیست. تمرین تئاتر از ٣ ماه تا ١ سال متغیر است و در طول تمرین اجارهی پلاتو و خورد و خوراک و رفت و آمد نیز دخیل است.
۶. اعطای وام و حمایت مالی بدون پروسههای اداری زجرآور از طرف نهادهای دولتی تئاتر برای اجراهایی که در دورهی کرونا به روی صحنه رفتهاند یا متوقف شدهاند.
٧. برگزاری جلسهای با حضور گروههای متضرر توسط مدیران و مسئولان تئاتر و مشورت با گروهها برای ادامهی روند اجرا.
٨. تبلیغات رایگان مجازی و محیطی و رسانهای برای اجراهای روی صحنه. نمایشهایی که در این دوره اجرا میروند بر این باورند که چراغ تئاتر حتی بدون بازگشت مالی باید روشن نگاه داشته شود تا مخاطب دوباره اعتماد از دسترفتهاش جلب شود.
٩. اختصاص تخفیف دولتی در قالب اعطای بلیت رایگان به تماشاگران تئاتر و پرداخت هزینهی بلیت از طرف نهادها به گروههای اجرایی. در این دوره بسیاری به خاطر درآمد کم و عدم درآمد باثبات تئاتر را گزینهی نهایی قرار میدهند.
١٠. در صورت عملی شدن و اجرایی کردن این بندها، گروهها در امنیت مالی و جانی نسبی به اجرای خود خواهند پرداخت و بیاعتنایی و عدم رسیدگی و عدم حمایت از طرف دستگاههای مرتبط، این پیام را منتقل خواهد کرد که بازگشایی مجدد موقتیست و گروهها نیز تمایلی به اجرا نخواهند داشت.