در حال بارگذاری ...
یادداشت سعید مستغاثی به بهانه هفته کتاب و کتاب‌خوانی

کتابفروشی از ابداعات تمدن اسلامی است

ایران تئاتر _ سعید مستغاثی: پرفسور زیگرید هونکه، مورخ و پژوهشگر معروف آلمانی در رساله دکترای خود به سال ۱۹۴۱ که در سال ۱۹۶۰ به صورت کتابی تحت عنوان "خورشید الله بر فراز مغرب زمین" در اروپا به چاپ رسید، درباره کتاب و کتاب دوستی در دوران تمدن اسلامی مطالب حیرت انگیزی می‌نویسد.

پرفسور زیگرید هونکه، مورخ و پژوهشگر معروف آلمانی در رساله دکترای خود که به صورت کتابی تحت عنوان "خورشید الله بر فراز مغرب زمین" در اروپا به چاپ رسید، درباره کتاب و کتاب دوستی در دوران تمدن اسلامی می‌نویسد:
"...کتاب دوستی در بین همه مسلمانان از هر دسته وجود داشت، نه تنها بین دانشمندان بلکه هر فرد خود ساخته ای از مردان بزرگ کشور گرفته تا ذغال فروش، از قاضی گرفته تا موذن، مشتریان دائم کتابفروشی ها بودند. در یک کتابخانه متوسط خصوصی یک فرد اسلامی در قرن دهم میلادی، تقریبا بیش از جمع کل کتابهای کتابخانه های اروپا کتاب یافت می شد. این گرمی بازار کتاب، یک ساله و یا ده ساله پایان نیافت، بلکه قرن ها همچنان ادامه داشت. این یکی از عوامل مهم اقتصاد اسلامی شد که هرساله میلیاردها برای خرید کتاب پرداخت می شد. تنها کتابخانه نظامیه دانشگاه معروف بغداد، بودجه سالیانه خرید کتاب و آثار خطی دیگرش، یک میلیون و نیم فرانک طلا بود..."
پرفسور زیگرید هونکه درباره چرخه اقتصادی ناشی از رواج فوق العاده کتاب در تمدن اسلامی اضافه می کند:
"... صدها هزار نفر به خاطر کتاب دوستی جامعه، به کار و نان می رسیدند. آنجا رونویسان و خوشنویسان در فن خود، هنرمندان واقعی بودند. هرکتابخانه و هرکتابفروشی، تعدادی از این افراد را به کار مشغول می داشت. اینها اکثرا طلبه هایی بودند که هم کار می کردند و هم درس می خواندند و یا افراد با هوش و بی پولی بودند که بدینوسیله درآمدی داشتند. کاغذسازها هم در کارخانه های کاغذسازی شان و همچنین در آسیاهای خردکننده و نرم کننده مواد اولیه کاغذ، در شهرهای سمرقند، بغداد، دمشق، طرابلس شام، طبریه در فلسطین و یاتیفا واقع در بلنسیه اندلس، مشغول به کار بودند. صحاف ها هم کاغذ را به نوع صحافی چینی، دو تا، سه تا، چهارتا، هشت تا و شانزده تا کرده، به قواره های متداول و معروف به منصوری یا فولیو Folio بغدادی، ربعی یا کوارت Quart، هشت قسمتی یا اکتاو Oktav (همانطور که امروز در اروپا نیز آنچنان نامیده می شوند)، تبدیل کرده، بعد از آن جزوات را ته دوزی کرده و صحاف های چرم کار برای آنان جلد چرمی نقش دار می ساختند..."
پرفسور زیگرید هونکه پس از تحقیق و مطالعه درباره وضعیت کتاب و کتابداری در سرزمین های اسلامی و در دوران تمدن اسلامی با شگفتی می نویسد:
"... و در اینجا شغل کتابفروشی مانند داروفروشی، یکی از ابداعات تمدن اسلامی است. کتابفروش، واسطه فرهنگ بود و کتابفروشی، مرکز فرهنگی شهر. این چیزهایی بود که مدتهای مدید، فقط در نزد مسلمانان رایج بود.
"پیش کتابفروش"ها اسم بازار کتابفروش ها در بغداد بود واقع در باب البصره، جایی که صدتا دکان کتابفروشی قرار داشت. دانشمندان بغداد و جهان اسلامی در اینجا همدیگر را ملاقات می کردند. جایی که دائما طغیان های قلب و عقل در هم مخلوط می شدند. در اینجا فیلسوف و شاعر و منجم، در کنار همدیگر در میان نشریات جدی، تفحص و جستجو می کردند و همین جاست که طبیب و تاریخ دان و دوستداران کتاب، دنبال مجلدات کهنه می گشتند. در اینجا بحث می کردند و تکه هایی را برای هم دیگر می خواندند. اینجا، مرکز مبادلات علمی بود.
"تبادل افکار"، اسم یکی از کتاب هاست که در حدود سال 1000 میلادی انتشار یافت و 106 گفت و گو بین دانشمندان را یادداشت کرده که برخی در خانه یکی از فلاسفه اسلامی و بعضی دیگر دربازار کتابفروش ها رخ داده اند. در اینجا و در همین زمان، ابن ندیم کتابفروش، از مشتری هایش پذیرایی می کند. او یکی از معروفترین کتابفروشی های بغداد است وخود دانشمندی عالیرتبه و نامی به شمارمی آید..."
زیگرید هونکه (۲۶ آوریل ۱۹۱۳- ۱۵ ژوئن ۱۹۹۹) نویسنده، شرق شناس و دانشمند مذهبی آلمانی و توحیدگرا بود، او برای کارش در زمینه مطالعات دینی شناخته شده است. هونکه همچنین برای مطالب مستندش درباره تاثیر مسلمان در اروپا و ارزش های غربی شناخته شده بود. از هونکه آثار متعددی درباره تمدن اولیه اسلام و رابطه آن با جهان غرب و اروپا به جای مانده است. بخش عمده‌ای از آثار زیگرید هونکه به اسلام و تمدن اسلامی اختصاص دارد که برجسته ترین آن ها کتاب «خورشید الله بر فراز مغرب زمین» (Allahs Sonne Überdem Abendland) است.
در مقدمه کتاب "خورشید الله برفراز مغرب زمین" ، حذف دوران تمدن اسلامی از تاریخ تمدن ، یکی از سیاه ترین سانسورهای این تاریخ ذکر شده است:
" ... انسان دلتنگ می شود وقتی اینقدر دروغ و تحریف در کتاب های تاریخ تمدن می خواند. به خصوص کتاب هایی که در این هفتاد سال اخیر نوشته شده است. همه جا صحبت از اومانیسم و رنسانس و تمدن یونان است. ولی کسی نمی پرسد آخر رنسانس از کجا آمد؟ اروپایی که تقریبا یک هزار سال پیش در جهل و نادانی و کثافت و خفت زندگی می کرد، چطور شد که یکباره عشق به علم در او بوجود آمد؟
آخر در فاصله بین تمدن یونان تا رنسانس یک هزار و پانصد سال تاریخ قرار دارد. چرا در این مدت اروپا بیدار نشد و از به اصطلاح تمدن یونان تجدید حیات نکرد؟ چرا این کار بلافاصله پس از جنگ_های صلیبی انجام شد؟ کسی نمی پرسد که ملل مسلمان چه نقشی در بیداری اروپا داشت؟ و مقام علمی و صنعتی ملل اسلامی در این زمان ششصد سال بعد از مسیح یعنی از ابتدای ظهور اسلام تا جنگ های صلیبی در چه سطحی نسبت به اروپای آن زمان و حتی نسبت به اروپای امروزه بود؟
شاید اگر کسی پیدا می شد و مختصری هم در این باره می نوشت، کسی توجه به نوشته او نمی کرد. شاید خواننده سرد و بی علاقه از آن می گذشت... اروپا در این مورد حتی الامکان سعی داشت این تاریخ را کتمان کند و از آن صحبتی به میان نیاورد که خودش را تقریبا بانی این تمدن صنعتی جدید وانمود کند و هم اینکه احساس شخصیت را در ملل اسلامی بیدار نکند که عواقب مشکلی را در این صورت برای خودش پیش بینی می کرد.
دیگر اینکه جهان اسلام در زیر ضربه های استعمار فرصت آن را نداشت به حول و حوش خودش بیندیشد و اگر چنین میلی هم در بعضی وجود داشت، آن را اروپایی ها موذیانه به دوران ماقبل اسلام رهبری می کردند و هربار دم از داریوش و کوروش می زدند تا عالی ترین دوران علم و صنعت که همان دوران صدر اسلام بود، به فراموشی بسپاریم. به این ترتیب ما را به جای بسیار دوری حواله می دادند که خطری برایشان نداشته باشد یعنی خطر تجدید حیات تمدن و صنعت و علم دوستی و استقلال ..."
مطالب مفصل در این باب در کتاب "برگ های گمشده از تاریخ تمدن اسلامی" تالیف نگارنده آمده که می توانید آن را در این کتاب همراه با صدها مطلب دیگر از ناگفته ها و گوشه های پنهان تاریخ تمدن اسلامی بخوانید.




مطالب مرتبط

گفت‌وگو با مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر

معرفی مهم‌ترین کارگردانان تئاتر ایران از راه نقد آثار
گفت‌وگو با مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر

معرفی مهم‌ترین کارگردانان تئاتر ایران از راه نقد آثار

مسعود موسوی، کارگردان، منتقد و مدرس تئاتر و نویسنده کتاب «صد نقد، صد اجرا»می‌گوید نسلی که الان تئاتر کار می‌کند شاید هیچ‌وقت نتوانسته کارگردانان قدیمی ایران را که به رشد و اعتلای این عرصه کمک کرده‌اند، خوب بشناسد و حتی با سبک کارشان آشنا شود؛ بنابراین تلاش کردم با بررسی و ...

|

زندگی هنری ادنا زینلیان کتاب شد

زندگی هنری ادنا زینلیان کتاب شد

کتاب «صحنه عشق من است» که به زندگی و فعالیت‌های ادنا زینلیان هنرمند و مدرس تئاتر در حوزه طراحی لباس می‌پردازد به‌زودی منتشر خواهد شد.

|

دفاتر اول و دوم مونودراما منتشر شد

دفاتر اول و دوم مونودراما منتشر شد

خلیل اسماعیلی، دبیر و ویراستار مجموعه­ مونودراما خبر داد که دفاتر اول و دوم مونودراما از انتشارات نظام‌الملک، منتشر و روانه بازار کتاب شد.

|

نظرات کاربران