قصه‌‌ها به روایت چهره‌‌ها

حضور بازیگران سینما و تئاتر و تلویزیون در نقش‌ صداپیشه به این سال‌ها برنمی‌گردد و سبقه‌ای قدیمی‌تر دارد. به ‌هر حال قبل از شروع به کار شبکه نمایش، نمایش‌های رادیویی در شبکه‌های دیگر رادیو نیز طرفداران زیادی داشت و مردم صداهای آشنای بازیگران را در این نمایش‌ها می‌شنیدند. با این حال این حوزه تا حدودی عرصه‌ای تخصصی بود و چهره‌های زیادی در آن وارد نمی‌شدند؛ مثلا می‌توان به صداهایی ازقبیل بهزاد فراهانی، علی عمرانی، میکائیل شهرستانی و... اشاره کرد. درواقع در این گزارش تلاش کرده‌ایم تنها به کتاب‌ها، قصه‌ها یا رمان‌هایی بپردازیم که مستقل به وسیله بازیگران سینما و تئاتر و تلویزیون روایت شده‌اند.

نوید محمدزاده

ماجرای بهروز بوچانی و اسارت او در بازداشتگاه مانوس بعد از مدت‌ها بالاخره دهان به دهان پیچید و بسیاری تازه دریافتند دولت استرالیا در برخورد با مهاجران چه کرده است. هر چند که بوچانی نیز مثل بسیاری قصد داشته به شکل غیرقانونی وارد این کشور شود اما حبس‌کردن تعداد زیادی انسان به شکل و شمایلی که بوچانی در کتاب «هیچ دوستی به جز کوهستان» توضیح می‌دهد، به هیچ‌وجه توجیه‌پذیر نبود و افکار عمومی را برآشفت. بوچانی با نوشتن این کتاب که اواخر ‌سال گذشته در ایران هم نشر چشمه آن را چاپ کرد، همزمان معروف‌ترین نویسنده آثار غیرداستانی استرالیا و جنجالی‌ترین زندانی این کشور بود. او که ٢٦٦٩ روز را در چندین بازداشتگاه‌ پناهندگان دریایی ازجمله بازداشتگاه مانوس در پاپوای گینه نو سپری کرده بود، بالاخره توانست با استفاده از گوشی‌های همراه قاچاقی وحشت موجود در بازداشتگاه‌های برون‌مرزی استرالیا را در تاریخ ثبت کند. کتاب او که از طریق پیام واتساپی مخابره شده بود، در‌ سال ٢٠١٨ با نام هیچ دوستی به جز کوهستان(نوشته‌ای از زندان مانوس) منتشر شد و اقبالی داشت که باعث خارج‌شدن او از این محبس شد. انتشار کتاب بوچانی در ایران هم با استقبال مخاطبان مواجه بود و به‌سرعت به چاپ‌های بعدی رسید. بعد از اقبال این کتاب در ایران، نوید محمدزاده نیز به ‌عنوان راوی آن اقدام به خواندن کتاب کرد که فایل صوتی‌اش نیز منتشر شد. بوچانی نیز در واکنش به روایت محمدزاده عنوان کرده بود: از اینکه هنرمندی هچون نوید محمدزاده نسخه شنیداری کتاب را خوانده است خوشحالم و به آن به ‌عنوان یک دستاورد زیبا نگاه می‌کنم.

هوتن شکیبا

هوتن شکیبا را بسیاری با فیلم سینمایی شبی که ماه کامل شد ساخته نرگس آبیار شناختند. او فعالیت خود را در حوزه تئاتر آغاز کرد و کم و بیش به نقش‌آفرینی در فیلم‌های سینمایی چون هلن پرداخت. اما عمده شهرت او در بین مردم به سریال تلویزیونی لیسانسه‌ها باز می‌گردد. او که در حوزه صداپیشگی مجموعه کلاه قرمزی تجربه موفقی را پشت سر گذاشته بود؛ به تازگی به حوزه خوانندن کتاب هم ورود کرده است. کتاب صوتی مغازه خودکشی نوشته ژان تولی با ترجمه احسان کرم‌ویسی و با صدای شکیبا مدتی پیش روانه بازار شد که توانست تجربه موفق دیگری در کارنامه این هنرمند باشد و مورد توجه مخاطبان هم قرار بگیرد.

مهدی پاکدل

مهدی پاکدل بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون از جمله هنرمندانی است که در حوزه صوتی کردن کتاب‌ها بسیار فعال بوده است و تاکنون آثار متعددی با صدای او روانه بازار شده است. قصه‌های مجید و زیر نور شمع نوشته هوشنگ مرادی کرمانی، صد سال تنهایی اثر گابریل گارسیا مارکز، روایت عشقی بی قاف بی شین بی نقطه و عشق روی پیاده‌رو به قلم مصطفی مستور و شلوارهای وصله‌دار نوشته رسول پرویزی از جمله آثاری هستند که این بازیگر در طی این سال‌ها خوانده است؛ کتاب‌هایی که هر کدام یکی از ماندگارترین آثار ادبیات ایران و جهان به شمار می‌آیند و نویسندگانشان از چهره‌های نامی ادبیات هستند. موسسه نوین کتاب گویا قصه‌های مجید را همین امسال با مدت زمان حدود ٨ ساعت منتشر کرد. مدیر این موسسه در مراسم رونمایی نسخه صوتی آن گفت: گویا زمانی که جناب کیومرث پوراحمد در جست‌وجوی پسربچه‌ای برای نقش مجید بودند، به مدرسه مهدی پاکدل می‌روند و مهدی کوچک آن زمان که کلاس دوم ابتدایی بوده، آرزو می‌کند مجید قصه‌ها شود اما فقط به دلیل جثه‌ بسیار کوچکش پذیرفته نمی‌شود و مهدی باقربیگی عزیز که گویا دو سه سالی هم بزرگ‌تر بوده، برای این نقش انتخاب می‌شود. حالا پس از دهه‌ها مهدی پاکدل فرصتی دوباره پیدا کرد که نه‌ تنها مجید، که روایتگر کل قصه‌های این پسر دوست‌داشتنی شود. البته اغلب علاقه‌مندان می‌دانند که قصه‌های مجید از همان اول هم صوتی بود چون هوشنگ مرادی کرمانی این قصه‌ها را برای رادیو می‌نوشت که به‌ عنوان برنامه‌ عید نوروز پخش می‌شد و هر روز یک قسمت از داستان‌های آن در استودیو خوانده می‌شد. در ادامه اما اجرای آن پنجشنبه‌ها روی آنتن می‌رفت و ژاله علو در این نمایش نقش بی‌بی را ایفا می‌کرد. با این حال شهرت فراگیر این کتاب به مجموعه تلویزیونی برمی‌گشت؛ مجموعه‌ای با کارگردانی کیومرث پوراحمد که در ‌سال ١٣٧١ پخش ‌شد. موسیقی خاطره‌انگیز آن هم کاری از زنده‌یاد ناصر چشم‌آذر بود که همچنان برای خیلی‌ها آشناست. اما درباره مهدی پاکدل باید گفت او قبل از قصه‌های مجید یک بار دیگر هم راوی نوجوان بوده؛ راوی روایت هولدن کالفیلد در رمان محبوب ناطور دشت. نسخه صوتی این کتاب که بنا به ترجمه احمد کریمی تولید شده ٩ ساعت و ٢٢ دقیقه است و همان موسسه(نوین کتاب گویا) آن را عرضه کرده است. از مهدی پاکدل در همان ‌سال یعنی ١٣٩٦، روایت یکی دیگر از آثار مشهور جهان یعنی صد‌سال تنهایی هم منتشر شد؛ نسخه‌ای با مدت زمان ١٧ ساعت و ٢٠ دقیقه.

حسین پاکدل

حسین پاکدل، بازیگر و مجری باسابقه تلویزیون که همواره صدای رسا و بیان قوی او در اجرا به یکی از ویژگی‌های بارز و منحصر به فردش است، پس از کسب تجربه‌های متعدد در حوزه بازیگری و اجرا به سراغ صوتی کردن کتاب هم آمد. نام رمان سمفونی مردگان همیشه بین چند رمان معروف زبان فارسی به چشم خورده؛ رمانی که هنوز هم از آن استقبال می‌شود و سالی نمی‌گذرد که دست کم یک‌بار دیگر به تجدید چاپ نرسد. نخستین‌بار این رمان در ‌سال ١٣٦٨ منتشر شد و مشهورترین اثر معروفی هم همچنان همین رمان است. ماجرای آن بین سال‌های ١٣١٣ تا ١٣٥٥ می‌گذرد. حدود‌ سال ١٣٢٠، یوسف که هر روز از ایوان محو تماشای چتربازها می‌شدروزی تصمیم می‌گیرد تا خودش پرواز کند! به این ترتیب با چتری بزرگ بالای بام می‌رود و پرواز می‌کند و بعد از آن تبدیل به موجودی می‌شود که حیاتی نباتی دارد. آسیب مغزی بالاست و از یوسف چیزی باقی نمی‌ماند. بنابراین سختگیری خانواده روی آیدین زیاد می‌شود. سمفونی مردگان طبیعتا روایت یک نسل شکست است و در تمام صحنه‌های آن این سقوط و سرخوردگی به چشم می‌خورد. بعد از ماجرای یوسف، پدر از آیدین می‌خواهد که مدرسه را رها کند و وارد کسب‌وکار شود اما آیدین برای ادامه تحصیل پافشاری می‌کند و آینده‌ای را رقم می‌زند که سرنوشت تلخ خیلی از روشنفکران آن دوره است. تفکر حاکم بر رمان نوعی انسان محکوم به شکست را نیز در نظر دارد؛ انسانی که به این دنیا پرتاب شده تا در تقابل با دیگران به‌ناچار مطرود باشد. رمان از میانه اتفاقات سال‌های مذکور آغاز می‌شود و نویسنده، قصه‌اش را در قالب پازلی خوش‌خوان به مخاطب عرضه می‌کند. نسخه‌ صوتی این رمان به تهیه‌کنندگی دامون آذری و با صدای حسین پاکدل در ١٣ ساعت و ٥٢ دقیقه تهیه شد و با همکاری گروه انتشاراتی ققنوس و موسسه آوانامه به مرحله تولید رسید.

فریبا متخصص

دیگر هنرمندی که در حوزه صوتی کردن کتاب‌های بازار فعالیت کرده است، فریبا متخصص، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون است که دستی هم پیش از این بر آتش گویندگی داشته است. او در این حوزه به سراغ کتاب‌های متنوعی از نویسندگان ایرانی رفته است که البته بیشتر متمرکز بر آثار صادق هدایت هستند، مانند شب‌های ورامین، آبجی خانم، داش آکل، مرده خورها و زنده به گور. متخصص همچنین کتاب‌های دیگری چون پستچی اثر چیستا یثربی و شروع یک زن نوشته فریبا کلهر را صوتی کرده است.

بهناز جعفری

بهناز جعفری بازیگری است که همواره از پس نقش‌های پیچیده سربلند بیرون آمده و با هنر بازیگری خود توانسته نام و نشانی در حوزه سینما، تئاتر و تلویزیون برای خود دست و پا کند. این بازیگر با کارگردانان مطرحی چون محمد رحمانیان، کیانوش عیاری، بهمن فرمان آرا و ... کار کرده است. جعفری بازیگر دیگری است که به حوزه صوتی کردن کتاب‌ها ورود کرده است.  اوایل دهه هشتاد کمتر مخاطب رمان‌خوانی در ایران بود که نام آنا گاوالدا را نشنیده باشد. نشر قطره کتاب من او را دوست داشتم با ترجمه الهام دارچینیان را منتشر کرده و دل جماعتی از کتاب‌خوان‌ها را برده بود. به این ترتیب در سال‌های بعدی کتاب‌های دیگری هم از این نویسنده فرانسوی به فارسی ترجمه شد و همچنان مخاطب داشت. هنوز هم رمان‌های آنا گاوالدا در ایران طرفدار دارد اما دیگر از آن تب و تاب اولیه افتاده است. ماجرای من او را دوست داشتم اما به کلوئه برمی‌گردد؛ زنی جوان که همسرش آدرین را عاشقانه دوست دارد. کلوئه و آدرین در صف سینما با هم آشنا شده‌اند. پس از چندین ‌سال زندگی روزی آدرین چمدانش را جمع می‌کند و به کلوئه می‌گوید معشوقه‌ای دارد و تصمیم گرفته او را ترک کند. کلوئه همراه دو دختر بچه کوچکش پاریس را ترک می‌کند و به خانه مادر و پدر آدرین می‌رود. پدرشوهر کلوئه(پدر آدرین) او و دو نوه‌اش را به خانه قدیمی خودشان که دورتر از خانه فعلی‌شان است می‌برد تا فضای ذهنی‌شان تغییر کند و شاید با شرایط کنار بیایند. پدر آدرین٬ پی‌یِر٬ همزمان سعی می‌کند با کلوئه صحبت کند. به این ترتیب گفت‌و‌گویی طولانی میان زن جوان و پدر شوهرش شکل می‌گیرد که طی آن مشخص می‌شود پدرشوهر او چگونه عشق بزرگش را به دلیل اشتباهاتش از دست داده است و.... همین خلاصه کوتاه نشان می‌دهد که چرا این رمان برای خوانندگان جذابیت داشته است. به نظر می‌رسد انتخاب بهناز جعفری برای راوی این رمان هم انتخاب خوبی بوده است. هر چند که او یکی از بازیگران فعال در رادیو بوده. انتشارات نوین کتاب گویا نسخه صوتی این کتاب را عرضه کرده است اما کتاب دیگری که بهناز جعفری روایت کرده، رمان نویسنده جوان ایرانی، نسیم مرعشی است. پاییز فصل آخر است نخستین رمان نسیم مرعشی بود که موفق شد جایزه جلال آل احمد را از آن خود کند. مرعشی بعد از آن رمان هرس را منتشر کرد که بازخوردهای خوبی بین منتقدان داشت. ناشر صوتی نوار نسخه صوتی این کتاب را با صدای بهناز جعفری، شیما جانقریان و راضیه‌ هاشمی به مدت ٦ ساعت و ٣٤ دقیقه تنظیم و تولید کرده است.

عاطفه رضوی

دیگر چهره شاخصی که کتاب صوتی کرده است، عاطفه رضوی، بازیگر و چهره‌پرداز سینمای ایران است. رضوی نیز اثری از عباس معروفی با نام سال بلوا را صوتی کرده است. ماجرای این رمان از شهر سنگسر آغاز می‌شود. خانواده نوشا به امید یک زندگی آرام و به دور از هر گونه تنش به این شهر نقل ‌مکان کرده‌اند. اما مردم این شهر از یک‌طرف با یاغی‌های کوهستان مبارزه می‌کنند و از طرفی دیگر با حکومت شاه، همه‌ جا را ناامنی فرا گرفته و از طرفی برای ایجاد رعب و وحشت بیشتر در دل مردم یک دار در مرکز شهر قرار داده‌اند. ضمنا باید توجه داشت داستان در دو زمان مختلف روایت می‌شود. زمان اصلی داستان همین ‌سال بلواست و زمان دیگر داستان به سال‌ها قبل و به دوران عشق و عاشقی نوشا و حسینا بازمی‌گردد. نوشا که در آن زمان عاشق پسر کوزه‌گری به نام حسینا می‌شود، برخلاف میل خود و با توجه به اصرار دیگران با دکتر معصوم ازدواج می‌کند. نوشا و حسینا هیچ‌گاه عشقی را که در گذشته میان آنها وجود داشته فراموش نمی‌کنند و همین عامل اصلی‌ترین دلیل کشمکش و مشکلات میان نوشا و دکتر معصوم می‌شود. حسینا که هم‌اکنون سرکرده گروه معترضان است تحت تعقیب مأموران دولت قرار می‌گیرد. نکته دیگر درباره این کتاب این است که داستان با روایت نوشا در زمان حال آغاز می‌شود و در ادامه داستان به سال‌ها پیش و به خاطرات او می‌رسد. به این ترتیب با خواندن و شنیدن کتاب سال بلوا متوجه می‌شویم که کلیت داستان متناسب با وضع نوشا تغییر می‌کند و طبیعتا به راوی زن نیاز داشته است. انتشارات ققنوس سال بلوا را چاپ کرده و انتشارات صوتی آوانامه نسخه صوتی آن را در ١١ ساعت و ١٩ دقیقه عرضه کرده است.

پیام دهکردی

پیام دهکردی، بازیگر و کارگردان تئاتر و تلویزیون که مدتی پیش با ایفای نقش اصلی سریال گاندو ساخته جواد افشار حسابی مورد توجه قرار گرفت، مدتی است که دستی هم بر آتش خواندن کتاب‌های بازار دارد. کتاب‌هایی که او تا به امروز خوانده است بیشتر متمرکز بر آثار نادر ابراهیمی، نویسنده صاحب نام هستند که از آن جمله می توان به یک عاشقانه آرام، بار دیگر شهری که دوست می داشتم و چهل نامه کوتاه به همسرم اشاره کرد. دهکردی همچنین کتابی از جبران خلیل جبران به نام نامه‌های عاشقانه یک پیامبر را خوانده است.

علی عمرانی

علی عمرانی بیشتر از ٣٠‌ سال است که به شکل حرفه‌ای در عرصه صدا فعالیت می‌کند؛ از بازیگری در نمایشنامه‌های رادیویی گرفته تا متن‌خوانی، نمایشنامه‌خوانی و روایت قصه و داستان. تجربه بازیگری او در تئاتر و سینما و تلویزیون باعث شد همزمان به شهرت بصری هم دست پیدا کند؛ هر چند که در همان مصاحبه‌های اندک خود هم گفته چندان علاقه‌ای به دیده‌شدن به این شکل ندارد. از نقش‌های مهمش در تئاتر می‌شود به بازی در نمایش شب‌هزار و یکم به کارگردانی بهرام بیضایی اشاره کرد و همچنین مجموعه به‌یادماندنی نیمکت در تلویزیون به کارگردانی محمد رحمانیان. همچنین انبوهی نمایشنامه رادیویی که شنیدن آنها مهارتش در صداپیشگی را نشان می‌دهد. با شنیدن صدای او در یکی از نقش‌های کلیدر محمود دولت‌آبادی به‌راحتی می‌توان درک کرد که چه شناخت کاملی از فضا و کاراکترسازی دارد و تا چه حد به این مدیوم هنری مسلط است. انتخاب او در روایت رمان هم هوشمندانه بوده است؛ چون عقاید یک دلقک نوشته‌ هاینریش بل بدون‌ شک یکی از شاهکارهای ادبیات داستانی جهان است. ماجرای رمان از این قرار است که ‌هانس به دلیل تفاوت مذهب با خانواده‌اش آنها را ترک کرده و به ‌عنوان یک دلقک در یک سیرک مشغول به کار است. داستان از جایی شروع می‌شود که ‌هانس در یکی از اجراهای خود زمین می‌خورد و از ناحیه زانو به‌شدت آسیب می‌بیند؛ به‌طوری که حرفه خود را از دست می‌دهد.‌ هانس شنیر، شخصیت اصلی داستان، از یک دلقک معروف حالا به یک دلقک ساده و ازکارافتاده تبدیل شده است. عقاید یک دلقک نوشته ‌هاینریش بل با ترجمه شریف لنکرانی به وسیله نشر جامی منتشر شده و این ترجمه بنای نسخه صوتی با صدای علی عمرانی بوده است؛ نسخه‌ای که ناشر صوتی آن، انتشارات «نوار» است و این کتاب گویا را در قالب زمانی ٩ ساعت و ١١ دقیقه تولید کرده است.

عکاس‌خانه آدم‌های خوشبخت

راوی: گروه بازیگران(داریوش ارجمند، فرهاد آئیش، فاطمه گودرزی، زیبا بروفه، لیلا بلوکات، فرزاد حسنی و...)

نویسنده: داستان‌های کوتاه از نویسندگان ترکیه

ادبیات ترکیه در دهه‌های اخیر با اقبال جهانی مواجه شده؛ از حضور چهره سرشناس و برنده نوبل ادبیات، اورهان پاموک، گرفته تا نویسندگان عام‌پسندتری نظیر الیف شافاک و عایشه کولین. اکثر کتاب‌های این نویسندگان هم در سال‌های اخیر ترجمه شده و به چاپ‌های متعدد رسیده است. شاید اقبال این نویسندگان در ایران به سریال‌های ترکیه‌ای که چند ‌سال پیش ناگهان امواج ماهواره‌ای را تسخیر کردند بی‌ارتباط نباشد اما فارغ از تسلط رسانه بر افکار عمومی، باید در نظر گرفت که آثار بعضی نویسندگان ترکیه برای انگلیسی‌زبان‌های آمریکا هم طعمی داشته که تیراژها را در آن سوی مرزهای‌شان میلیونی کرده است؛ ازجمله کتاب ملت عشق نوشته الیف شافاک. به نظر می‌رسد عکاس‌خانه آدم‌های خوشبخت هم قرار بود نویسندگانی از ترکیه را به ایرانی‌ها معرفی کند. نشر افراز این مجموعه‌ را که شامل داستان‌هایی کوتاه از نویسندگان ترکیه بود، در ‌سال ١٣٩٢ با ترجمه مهدی مدیرواقفی چاپ کرد. قصه‌ها فضای یکسانی نداشتند و تنوع و گوناگونی در آن به‌ حدی بود که نمی‌شد گفت مترجم چه معیار انتخابی را برای آنها در نظر گرفته است. با این حال بعضی قصه‌ها به لحاظ روایی و شنیداری گویی فقط برای کتاب صوتی انتخاب شده بودند؛‌ از جمله داستان عکاس‌خانه آدم‌های خوشبخت با صدای داریوش ارجمند، داستان زن سبددار با صدای فاطمه گودرزی و حوا با صدای زیبا بروفه. هر چند طبیعتا کیفیت صداپیشگی در تمام داستان‌ها یکسان نبود اما می‌شد این مجموعه را به ‌عنوان کتابی برای سرگرمی اقشار علاقه‌مند به قصه و داستان در نظر گرفت. بازیگران دیگری هم در روایت داستان‌های مختلف حضور داشتند. داستان مفت‌خور را داریوش اسدزاده خوانده بود، گربه را رضا بهبودی و اولین جنایت را هم می‌توان با صدای لیلا بلوکات و دو و نیم را با صدای فرزاد حسنی شنید. قصه‌ای هم با عنوان هیشت هیشت! با صدای فرهاد آئیش در این مجموعه صوتی بود. البته غیراز این بازیگران، ناصر ممدوح هم که بیشتر از حرفه بازیگری او را به‌عنوان استاد گویندگی و دوبلاژ می‌شناسند، داستانی خوانده بود.