گام به گام با حیات دشوار هنرهای نمایشی در بحران کرونا (20)
تنگینفس تئاتر مالزی در دوران کووید
فضای مجازی آخرین تیر ترکش هنرمندان
ایران تئاتر – سید رضا حسینی: با توجه به شیوع ویروس کرونا از شرق آسیا و کشور چین چندان دور از انتظار نبود که سایر کشورهای جنوب شرق آسیا نیز تحت تاثیر این ویروس قرار بگیرند. یکی از این کشورها مالزی بود که شیوع کرونا در آن تاثیر قابل توجهی بر فرهنگ و هنر به ویژه هنرهای نمایشی گذاشت.
هنر نمایش در مالزی شباهت فراوانی به نمونههای مشابه در سایر کشورهای جنوب شرق آسیا دارد. در این کشور نیز مانند اکثر کشورهای همسایه باید رگ و ریشه نمایش سنتی را در باورهای بومی «زنده انگاری» یا «انیمیسم» جستجو کرد. برخلاف همسایه دیوار به دیوار این کشور یعنی تایلند که در طول دهههای اخیر توانست هنر و فرهنگ بومی خود به ویژه تئاتر را با اقتصاد و صنعت گردشگری پیوند بزند و از طریق آن به جذب توریستهای خارجی، کسب درآمد، اشتغالزایی و توسعه بپردازد، مالزی توفیق چندانی در این کار نداشته است. اجرای نمایشهای بومی و سنتی در این کشور به دلیل پر خرج بودن به تدریج رو به اضمحلال میرود و نبودن حامی مالی طراحی و تولید آنها را دشوار کرده است.
بنابر اعتراف مرکز آمار مالزی سهم صنایع خلاق، که هنر نمایش و به طور کل هنر و فرهنگ نیز بخشی از آن محسوب میشود، از تولید ناخالص داخلی این کشور در طول پنج سال اخیر تنها دو درصد بوده است. از رقم یاد شده اندکی بیش از پنجاه درصد به بخش چند رسانهای تعلق دارد و درصد باقی مانده سهم فرهنگ وهنر است. بر این اساس میتوان گفت که هنر نمایش در مالزی طی سالهای اخیر سهم ناچیزی در بالندگی اقتصادی این کشور داشته است؛ موضوعی که هم مرکز آمار مالزی و هم برخی ازمسئولان رده بالای این کشور به آن معترف هستند. حتی آنها نیز این موضوع را تایید میکنند که بسیاری از کشورهای نزدیک و همسایه نظیر چین، هند، سنگاپور، هنگ کنگ و تایلند در زمینه بهرهمندی اقتصادی از پتانسیلهای فرهنگی و هنری توانستهاند نسبت به مالزی بسیار موفقتر عمل کنند. در عمل تمرکز دولت مالزی بر توسعه صنایع شناخته شده کلاسیک است و نسبت به گسترش صنایع وابسته به هنر و بهرهمندی اقتصادی از آنها توجه چندانی ندارد.
بررسیهای اخیر ما در ایران تئاتر از نوع تاثیر شیوع ویروس کرونا بر تئاتر کشورهای مختلف جهان، که در قالب مقالات مختلف بازتاب یافته است، نشان داده که هر کشوری از نظر اقتصادی قدرتمندتر بوده و فرهنگ و هنر آن نقش پررنگتری در رونق اقتصادی ایفا کرده و سهم بیشتری در این زمینه داشته است، تئاتر آن کشور و در نگاه کلی هنر نیز به همان نسبت ضربههای کمتری را در دوران پسا کرونا دریافت کرده است. بر این اساس و با توجه به نقش کمرنگ تئاتر مالزی در رشد و بالندگی اقتصادی میتوان انتظار داشت که هنر نمایش در این کشور تاثیر منفی قابل توجهی از شیوع ویروس کرونا پذیرفته باشد. همان گونه که در ادامه متن پیش رو به اتفاق یکدیگر خواهیم دید وضعیت تئاتر این کشور در عمل کم و بیش به همین ترتیب بوده است.
وضعیت تئاتر مالزی در دوران شیوع کرونا
از همان اوایل دومین ماه بهار امسال با توجه به وجود بحران کرونا و گسترش آن در کشور مالزی نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان شرایط قرنطینه برقرار شد. تحمیل این شرایط تبعات گستردهای برای بسیاری از کسب و کارها و افراد فعال در آنها از جمله اهالی تئاتر داشت. با توجه به اینکه دولت مالزی حمایت چندانی از هنرهای نمایشی نمیکند و توسعه فعالیت اهالی تئاتر به همت خود آنها و حمایت اسپانسرهای خصوصی وابسته است، شرایط برای دست اندرکاران تئاتر بسیار دشوار شد.
منبع اصلی درآمد گروههای نمایش در مالزی بلیط فروشی و انجام فعالیتهای آموزشی نظیر برگزاری کارگاهها و کلاسهای بازیگری است. مدیران سالنهای نمایش که برخی از آنها صاحبان گروههای تئاتر هستند نیز از راه اجاره سالن تحت مالکیت خود امرار معاش میکنند. تمام این فعالیتها پس از شیوع ویروس کرونا به حالت تعلیق در آمد و زندگی فعالان تئاتر را به شدت تحت تاثیر قرار داد.
مشکلات اقتصادی ناشی از بروز و گسترش بحران کرونا فعالیت بسیاری از اسپانسرهای حامی تئاتر را تحت تاثیر قرار داد و دست آنها برای حمایت مالی از پروژههای نمایشی را بست. در واقع منابعی که آنها از طریق آن به حمایت از تئاتر می پرداختند نیز پس از شیوع کرونا به طرز محسوسی محدود شده بود. به عنوان مثال صندوق هنری INXO که یکی از حامیان شناخته شده اجرای پروژههای هنری در مالزی به شمار میرود و هزینه اجرای برخی از نمایشها را تامین میکند در آستانه فرا رسیدن بهار اعلام کرد که تمام فعالیتهای خود در سال جاری را به حالت تعلیق در آورده است. به موجب این اقدام حمایت صندوق مالی مذکور از ده پروژه هنری که در دستور کار قرار داشت و مجموع هزینههای مربوط به اجرای آنها مبلغی معادل صد هزار رینگیت مالزی یعنی رقمی در حدود بیست و چهار هزار و ششصد دلار برآورد میشد لغو گردید.
در آغاز قرنطینه فعالان تئاتر در مالزی علاوه بر تحمل مشکلات اقتصادی و خارج شدن ناخواسته از زیر چتر حمایت حامیان مالی خود ناگزیر از دست و پنجه نرم کردن با مشکلات دیگری نظیر بلاتکلیفی نیز بودند. آنها نمیدانستند که تعطیلی سالنهای نمایش و تعلیق فعالیتهایشان تا چه زمانی به درازا خواهد انجامید. بنابراین نمیتوانستند برای ادامه کار خود تا پایان سال جاری و حتی پس از آن یعنی در طولانی مدت برنامه ریزی کنند. در واقع عمده فعالیت آنها در ابتدای کار تنها به تطبیق دادن خود با استانداردهای جدید و ناخواستهای نظیر رعایت فاصله اجتماعی محدود گردید. این موضوع کیفیت فعالیت دست اندرکاران تئاتر را تحت تاثیر قرار داد و حرکت هنری آنها را به شکل محسوسی کند کرد.
پس از آن نیز اهالی تئاتر مالزی با مشکلات مشابهی که همتایانشان در سایر کشورهای همجوار و غیر همجوار با آنها دست و پنجه نرم میکردند، مواجه بودند. آنها باید تنها از پنجاه درصد گنجایش سالنهای نمایش برای میزبانی از تماشاچیان استفاده میکردند و رعایت فاصله اجتماعی و اجرای پروتکلهای بهداشتی نظیر ضد عفونی کامل سالن یا چک کردن دمای بدن تماشاچیان و ضدعفونی کردن دستهای آنها و بازیگران تئاتر را در دستور کار قرار میدادند.
ضرر و زیان فعالیتهای مرتبط با تئاتر پس از شیوع کرونا
در اثر اعمال قوانین مربوط به قرنطینه و حفظ فاصله اجتماعی که از اوایل فروردین ماه سال جاری در مالزی به اجرا در آمد بسیاری از مراکز فرهنگی و سالنهای نمایش این کشور متحمل ضرر و زیان هنگفتی شدند. این زیان اقتصادی برای مراکز فرهنگی بزرگ و شناخته شده تا حدی بیشتر از سالنهای کوچک و کم نام و نشان بود. مرکز هنرهای نمایشی کوالالامپور در کنار دو مجموعه فرهنگی هنری دیگر به نامهای مرکز هنرهای نمایشی پنانگ پک و مرکز هنرهای نمایشی دامانسارا از جمله مجموعههای فرهنگی هنری مشهوری بودند که در فصل بهار زیان اقتصادی قابل توجهی را تحمل کردند.
در یک فاصله زمانی هفت ماهه یعنی از فروردین تا آبان امسال بیش از چهل و یک نمایش در مهمترین مرکز هنرهای نمایشی مالزی لغو شد یا اجرای آنها به تعویق افتاد. به موجب این اتفاق زیانی معادل ۶۳۰ هزار رینگیت یعنی حدود ۱۵۵ هزار دلار بر مرکز هنرهای نمایشی کوالالامپور تحمیل گردید. این زیان اقتصادی برای مرکز هنرهای نمایشی پنانگ پک رقم ۱۲۰ هزار رینگیت مالزی یعنی مبلغی در حدود ۲۹ هزار دلار بود؛ با این تفاوت که زیان اقتصادی یاد شده از ماه فروردین تا تیر ماه امسال بر این مجموعه فرهنگی تحمیل گردید. مرکز هنرهای نمایشی دامانسارا نیز تنها در طول فصل بهار زیانی معادل ۲۵۰ هزار رینگیت مالزی یعنی رقمی در حدود ۶۱ هزار دلار را در اثر گسترش بحران کرونا و ایجاد اختلال در فعالیتهای نمایشی تجربه کرد.
این ضرر و زیان تمام جنبههای فعالیت اهالی تئاتر یعنی مواردی نظیر اجاره سالنهای نمایش، فروش بلیط، برگزاری دورههای آموزشی و حتی جلسات تمرینی را در بر گرفته بود و موجبات نگرانی دست اندرکاران تئاتر را فراهم آورد. بنابر ادعای مدیران مرکز هنرهای نمایشی دامانسارا میزان درآمد این مرکز فرهنگی در طول دو ماه فروردین و اردیبهشت امسال تقریبا صفر بوده و در دو ماه بعدی یعنی خرداد و تیر نیز رقم بسیار اندکی به عنوان درآمد به ثبت رسیده است. آنها بزرگترین چالش خود در طول تمام ماههای فصل بهار و تابستان امسال را یافتن راهی برای بقا و ادامه فعالیت هنری عنوان کردهاند.
آثار منفی اقتصادی و زیانهای مالی ناشی از گسترش ویروس کرونا تنها به مراکز هنرهای نمایشی مالزی محدود نشد و برخی جشنوارههای فرهنگی و هنری این کشور را نیز در بر گرفت. یکی از جشنوارههای مهمی که کاملا تحت تاثیر بحران ناشی از شیوع ویروس کرونا قرار گرفت جشنواره هنری مشهور شهر کوالالامپور به نام RIUH بود.
جشنواره مذکور گردهمایی نسبتا بزرگی است که به صورت ماهانه برگزار میشود و از بخشهای مختلف و متنوعی نظیر اجراهای زنده موسیقی و تئاتر، کارگاههای آموزشی و بازارهای خیریه فروش مواد غذایی تشکیل شده است. در طول سه سال اخیر که از آغاز این جشنواره میگذرد اهالی هنر در شهر کوالالامپور هرگز شاهد تعطیلی آن نبودند. با این حال در اواخر بهار و اوایل تابستان امسال بارها برگزاری این جشنواره ماهانه به دلیل شیوع ویروس کرونا به تاخیر افتاد یا لغو شد. این در حالی است که یکی از بخشهای اقتصادی جشنواره RIUH که معمولا با حضور حداقل شصت برند خلاق هنری به صورت منظم اجرا میشد به طور متوسط توانایی کسب درآمدی معادل ۲۲۰ هزار رینگیت مالزی یعنی رقمی در حدود ۵۴ هزار دلار داشت. به این ترتیب شیوع ویروس کرونا یکی دیگر از منابع کسب درآمد هنرمندان مالزیایی را نیز به یغما برد.
نقش کمرنگ دولت مالزی در کمک به هنرمندان
همان گونه که در بخش نخست این متن نیز به آن اشاره شد تئاتر مالزی چندان زیر چتر حمایت دولت این کشور قرار ندارد و برای بقا بیش از همه متکی بر حمایتهای خصوصی است. توجه ناچیز مسئولان دولتی این کشور به هنر در دوران پس از کرونا بیش از گذشته مشهود بود و به چشم آمد؛ تا آنجا که یکی از بستههای اقتصادی مهم دولت که برای حمایت از صنایع مختلف در نظر گرفته شده بود شامل حال بخش هنر نشد. این در حالی است که مسئولان دولتی قول داده بودند هنگام ارائه این بسته حمایتی هیچ کدام از صنایع از جمله صنایع خلاق و کسب و کارهای مرتبط با هنر و فرهنگ را نادیده نگیرند.
با این حال برخی از سازمانها سعی کردند هنرمندان را در شرایط دشوار پسا کرونا تنها نگذارند. به عنوان مثال «آژانس توسعه اقتصادی فرهنگ» در مالزی یک بسته حمایتی را برای کمک به هنرمندان و اهالی فرهنگ این کشور، که دست اندرکاران تئاتر نیز بخشی از آن بودند، در نظر گرفت. در این بسته حمایتی علاوه بر ارائه کمکهایی در قالب مواد غذایی به هر کدام از هنرمندان مبلغ ۱۵۰۰ رینگیت مالزی یعنی حدود ۳۷۰ دلار کمک مالی تعلق می گرفت. این مبلغ برای سازمانهای هنری مبلغی معادل ۳۵۰۰ رینگیت مالزی یعنی رقمی در حدود ۸۶۲ دلار بود.
در این میان «اداره ملی فرهنگ و هنر» مالزی تصمیم گرفت به جای اهدای کمک مستقیم به هنرمندان به انجام غیر مستقیم این امر بپردازد و با برگزاری یک مسابقه آنلاین اهالی تئاتر را به ادامه فعالیت هنری تشویق کند. در این مسابقه که ماه فروردین یعنی در آغاز دوران قرنطینه برگزار شد علاوه بر گروههای نمایشی گروههای موسیقی و سایر فعالان عرصه هنر نظیر شاعران، نویسندگان و خوانندگان نیز امکان حضور داشتند. برای هر کدام از بخشهای این مسابقه جوایز نقدی مختلفی در نظر گرفته شده بود که ارزش آنها به هزار رینگیت مالزی یعنی حدود ۲۴۶ دلار بالغ میشد. این جوایز گرچه کلان نبود اما تا حدی میتوانست برای ادامه فعالیت گروههای کوچک تئاتر در اعضای آنها ایجاد انگیزه کند.
در مجموع بستههای حمایتی معرفی شده توسط دولت مالزی برای پشتیبانی از فرهنگ و هنر این کشور در دوران شیوع کرونا علاوه بر آنکه اندک بود معمولا تنها برای یک بار به فعالان عرصه هنر و فرهنگ این کشور تعلق میگرفت و دامنه دار نبود. در واقع دولتمردان مالزیایی برنامه بلند مدت مهم و قابل توجهی را برای حمایت گسترده و همه جانبه از فعالیتهای هنری در صورت ادامه یافتن بحران کرونا ارائه ندادند.
این موضوع به هیچ وجه برای هنرمندان مالزیایی خوشایند نبود؛ چرا که وقتی به همسایگان خود مینگریستند حمایت مالی گستردهتر و با کیفیتتری را از سوی نهادهای دولتی مشاهده میکردند. به عنوان مثال دولت سنگاپور پس از شیوع ویروس کرونا و گسترش بحران ناشی از آن مبلغی معادل پنجاه و پنج میلیون دلار سنگاپور یعنی بودجهای حدود چهل و یک میلیون و دویست هزار دلار را تنها به حمایت از بخش هنر اختصاص داد. البته دولت سنگاپور تنها به همین مبلغ اکتفا نکرد و بودجه اضافهای معادل ۱.۶ میلیون دلار سنگاپور یعنی رقمی در حدود ۱.۲ میلیون دلار را برای حمایت از هنرهای نمایشی و توسعه فعالیت هنرمندان در نظر گرفت.
با یک مقایسه مختصر میتوان به این نتیجه رسید که پس از شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مشاغل هنری میزان حمایت دولت مالزی از تئاتر و در نگاه کلی هنر این کشور تقریبا صفر بوده است. از این لحاظ شاید بتوان تشابه آشکاری میان دولتمردان این کشور با دولتمردان خودمان یافت؛ هر چند که احتمالا در این حوزه نیز ما گوی سبقت را حتی از آنها هم خواهیم ربود.
توجه به اینترنت و فضای مجازی در دوران قرنطینه
همان گونه که در مطالب پیشین خود بارها به آن اشاره کردیم پس از شیوع ویروس کرونا و اجرای طرح قرنطینه هنرمندان بسیاری از نقاط جهان به پلتفرمهای مجازی رو آوردند تا از طریق اینترنت ارتباط خود با مخاطبان را حفظ کنند. این کار توسط برخی از اهالی تئاتر مالزی نیز انجام شد؛ البته بیشتر توسط گروههای تئاتر مستقل و آن دسته از هنرمندانی که بیش از همه بر اجرای نمایشهای تعاملی تمرکز داشتند. این دسته از هنرمندان به دلیل انعطافپذیری بیشتری که در کارشان داشتند توانستند خود را سریعتر با شرایط جدید تطبیق دهند.
بسیاری از گروههای بزرگ تئاتر که به شکل سنتی فعالیت میکردند پس از شیوع ویروس کرونا و تعطیل شدن سالنهای نمایش ترجیح دادند برای مدتی از انجام کار تازه دست بکشند و به انتظار بنشینند تا شاید شرایط به حالت عادی باز گردد. ایجاد تغییر در ساختار فعالیت و پوست اندازی به منظور ادامه دادن کار هنری در شرایط جدید برای این دسته از هنرمندان کار چندان ساده و راحتی نبود؛ به خصوص در آغاز بحران کرونا یعنی زمانی که اکثر این گروهها در وضعیت بلاتکلیف به سر میبردند و نمیتوانستند برای میان مدت یا دراز مدت برنامه ریزی کنند.
با این حال برخی از شرکتهای فعال در هنرهای نمایشی و تئاتر تصمیم گرفتند حداقل ساز و کار بخشی از فعالیتهای خود را تغییر دهند. به عنوان مثال شرکت هنری «پیت پت» Pitpat که پیش از شیوع کرونا در شهر سرمبان به اجرای نمایش میپرداخت تصمیم به راهاندازی نمایشهای سیار در مقیاس کوچک گرفت؛ نمایشهایی که به تعداد کمتری از بازیگران نیاز دارد و در فضای باز نیز قابل اجرا است. به این ترتیب افراد حاضر در این شرکت هنری توانستند در قالب جدیدی به فعالیتهای نمایشی ادامه دهند و به صورت موقت بخشی از ساختار کاری خود را دگرگون سازند.
تغییر ساختار کاری برای گروههای نمایش کوچک کار راحتتری بود و تئاترهایی که با تعداد کمتری ازبازیگران اجرا میشدند بیش از سایرین توانستند از فضای مجازی برای برقراری ارتباط با مخاطب استفاده کنند. بسیاری از این نمایشها در دوران قرنطینه به صورت رایگان برای تماشاچیان آنلاین پخش شد.
پس از آغاز قرنطینه یعنی در زمانی که سالنهای نمایش تعطیل بود برخی از هنرمندان تصمیم گرفتند از طریق شبکههای اجتماعی فعالیت هنری خود را به صورت انفرادی ادامه دهند. یکی از این افراد «لینگ گو» بود که پیش از شیوع ویروس کرونا و به تعلیق در آمدن فعالیتهای هنری در اپرای «تئوچو» واقع در شهر «پنانگ» به هنرنمایی میپرداخت. او هر ماه به طور متوسط در ده نمایش حضور داشت و فرد با تجربهای در کار خود به شمار میرفت. لینگ در زمان قرنطینه تصمیم گرفت از طریق شبکههای اجتماعی برای تماشاچیان اپرای تک نفره اجرا کند. البته او در پارهای اوقات هنرمندانی را نیز از چین و سنگاپور دعوت میکرد تا برای اجرای نمایش به صورت آنلاین به او ملحق شوند. اجراهای لینگ معمولا تماشاچیان فراوانی در دوران قرنطینه داشت و یکی از آنها توسط هفده هزار نفر مشاهده شد.
یکی دیگر از هنرمندان مالزیایی که سعی کرد در دوران قرنطینه از طریق اینترنت با مخاطبان خود ارتباط برقرار کند «آنگ سیو کیم» بود. او پیش از شیوع کرونا یک گروه نمایش اختصاصی کوچک را تاسیس کرده بود که در زمینه تئاتر کودکان فعالیت داشت. پس از شیوع ویروس کرونا تمام چهار برنامهای که خانم آنگ برای اجرا در طول سال جاری تدارک دیده بود لغو شد. از همین رو او تصمیم گرفت از طریق اینترنت به فعالیت خود ادامه دهد.
برای این کار او برنامهای ده ماهه را تنظیم کرد که توسط خودش و پسر دوازده سالهاش انجام میگرفت. بر اساس این برنامه قرار بر این شد تا در طول هر ماه یک یا دو نمایش به صورت آنلاین توسط آنها اجرا شود. برای تامین بودجه این برنامه نمایشی چند ماهه او از طریق اینترنت و شبکههای اجتماعی از مخاطبان درخواست مشارکت کرد و برخلاف انتظار با استقبال بینظیر آنها روبرو شد. رقم مورد نظر آنگ به عنوان بودجه نمایش در یک ماه ۳۸ رینگیت مالزی یعنی اندکی بیش از هشت و نیم دلار بود که تنها در عرض یک روز توسط مخاطبان تامین شد. علاوه بر آن او توانست تا ماه اردیبهشت رقمی نزدیک به ۲۷ هزار رینگیت مالزی یعنی حدود ۶۶۵۰ دلار را از طریق بینندگان نمایشهای خود جمعآوری کند؛ مبلغی که کاملا فرای انتظار او بود.
بیم و امید هنرمندان به آینده
با وجود آنکه اهالی تئاتر در مالزی پس از درگیری با بحران کرونا حامی چندان قدرتمندی برای ادامه فعالیت هنری نیافتند اما بسیاری از آنها در عین ناخرسند بودن از شرایط موجود سعی کردند امید خود به آینده را زنده نگه دارند. مدیر تئاتر Theatresauce یعنی «کلوین وانگ» در عین حال که کیفیت حمایت مالی خارج گود از هنرمندان مالزی در دوران پسا کرونا را نامناسب و کمیت آن را ناچیز میداند، امیدوار است گروه نمایش تحت سرپرستی او بتواند فصل جدید کاری خود را که از آبان ماه امسال آغاز شده است و تا ماه خرداد سال آینده ادامه خواهد یافت بر طبق برنامه از پیش تعیین شده با موفقیت به پایان برساند. اعضای گروه او به طور معمول در طول هر فصل کاری سه نمایش اصلی و تعدادی نمایش فرعی را برای اجرا به روی صحنه میبرند. نمایشهایی که برای طراحی و تولید آنها رقمی نزدیک به ۱۵۰ هزار رینگیت مالزی یعنی حدود ۳۷ هزار دلار هزینه میشود. در واقع وانگ امیدوار است که خللی در برنامههای آتی آنها ایجاد نگردد تا این هزینه نسبتا هنگفت برخلاف سال گذشته به ضرر تبدیل نشود.
با این حال برخی از دست اندرکاران هنرهای نمایشی معتقدند برای آشتی دادن دوباره تماشاچیان با سالنهای تئاتر به اندکی زمان نیاز خواهد بود. زندگی در شرایط متفاوت تحمیل شده از سوی طبیعت بر مردم در طول یک سال اخیر برخی از اولویتهای آنها را تغییر داده است. به همین سبب در صورت بازگشت اوضاع به شرایط سابق احتمالا انجام کارهایی مانند تجدید دیدار با دوستان و اعضای خانواده و سر و سامان دادن به شرایط نامساعد اقتصادی دغدغه اصلی بسیاری از خانوادهها خواهد بود. به این ترتیب یکی از چالشهای اساسی هنرمندان تئاتر را میتوان تشویق تماشاچیان به حضور مجدد در سالنهای نمایش بر شمرد. هدفی که شاید بتوان با انجام کارهایی نظیر اجرای نمایشهای رایگان تا حدی به آن دست یافت.
اما هنرمندانی که یکی دو پیراهن بیشتر از همتایانشان پاره کردهاند روزهایی تاریکتر از امروز را به چشم دیدهاند. از همین رو به دوران پسا کرونا به عنوان پایان دنیا نمینگرند و نمیتوانند اجازه دهند که وجود این ویروس امید به آینده را از آنها و همکارانشان بگیرد. یکی از این افراد «جو هشام» است که اکنون ۷۲ سال دارد. هشام به عنوان کارگردان هنری فعال در مرکز هنرهای نمایشی کوالالامپور و یکی از بنیانگذاران این مرکز هنری همواره در طول سی و یک سال اخیر با نگاهی امیدوارانه به آینده هنرهای نمایشی در مالزی نگریسته است.
او در سال ۲۰۰۳ میلادی شاهد ویرانی کامل یکی از مکانهای محبوبش یعنی استودیوی بازیگران واقع در میدان پوترای کوالالامپور در اثر جاری شدن سیل بود. با این حال اعضای آن استودیو دو سال بعد در محفلی جدید به نام مرکز هنرهای نمایشی کوالالامپور دوباره گرد یکدیگر جمع شدند و به فعالیت هنری ادامه دادند. هشام معتقد است شرایط امروز به هیچ وجه بدتر از هفده سال قبل نیست و فعالان عرصه هنرهای نمایشی میتوانند بار دیگر برای آمدن روزهای بهتر با مشکلات پیش رو بجنگند. از دید او اگر انسان وقوع اتفاقی را واقعا بخواهد و به آن نیاز اساسی داشته باشد تمام تلاش خود را به کار خواهد بست تا رخ دادن آن را ممکن سازد. بنابر اعتقاد هشام هیچ سحر و جادویی برای تحقق اهداف وجود ندارد و همه چیز به خود ما بستگی دارد.