گفتوگو ایران تئاتر با علی اکبر علیزاد نویسنده،پژوهشگر،کارگردان و مدرس تئاتر
آموزش در دوران کرونا ویژگی و امتیازات مثبت زیادی دارد
معرفی چند اثر جدید نگارش شده و ترجمه شده در حوزه تئاتر
علی اکبر علیزاد نام آشنایی در حوزه تئاتر آکادمیک و تئاتر دانشگاهی است.وی موسس گروه تئاتری ۸۴ از اساتید فعال و نوگرای تئاتر دانشگاهی است.او سال‌ها است که در هیئت علمی (گروه تئاتر) دانشکده سینما تئاتر عضویت دارد و یک بکت شناس تمام عیار است.
علیزاد نمایش‌های نظیر قطعاتی از ساموئل بکت ،زبان کوهستانی، ایمان به خود ، اولئانا ،در انتظار گودو ،خانه برناردا آلبا ،نمایش بدون کلام یک و دو را روی صحنه اجرا کرده است.علیزاد همواره به همراه دانشجویان تئاتریش در پی ارائه نمایش‌های متفاوت و نو به لحاظ اجرا ، فضا و ساختار است. او علاقه زیادی به کار کردن روی متن نمایشنامه نویسان مدرنی مثل بکت ،ممت و پینتر دارد.این کارگردان نوجو ترجمه‌هایی نظیر درانتظار گودو ،یادداشت‌هایی در باب سینماتوگرافی روبرو برسون،یادداشت‌های در باب باغ آلبالو دیوید ممت و ... . انجام داده داده است.با علی اکبر علیزاد در باره شرایط امروز تئاتر در حوزه تدریس و اجرا و کارهای جدیدش در حوزه نشر گفت وگویی انجام داده ایم.
شما از معدود هنرمندانی هستید که در دوران کرونا همچنان فعال و پر کار هستید. در این مدت بیشتر در چه حوزه هایی فعالیت بیشتری داشته اید؟
مدتی است که کتاب حرفه کارگردان نوشته کیت میچل را ترجمه کرده‌ام. این کتاب توسط نشر بیدگل وارد بازار نشر شده است. این کتاب جزو آثار مهم و مرجع در بحث کارگردانی است و اجازه کتبی ترجمه کتاب را از خود نویسنده گرفتم.کیت میچل از جمله کارگردان‌های نام آشنا و مطرح تئاتر انگلیس است و هنرمند بین المللی محسوب می‌شود.کتاب یک اثر کارآمد و موثر راهنما برای کارگردان جوان و هم کارگردان‌هایی که دوست دارند نکات بیشتری در باره شغلشان بداند است.کتاب بسیار مفصل و کامل است که می‌تواند دیدگاه‌های جدیدی را برای دانشجویان به وجود بیاورد.
آیا نویسنده در این کتاب شیوه خاصی از کارگردانی را آموزش می دهد؟
شیوه خاص خودش را دارد و چون کتاب جنبه آموزشی دارد در آن به سبک‌های اجرایی متداول در تئاتر اشاره‌ایی نشده است.خانم میچل جزو مدرسان نام آشنای دانشگاه‌های انگلیس است.او در این کتاب شیوه‌ای را از تحلیل متن شروع می‌کند و تقریبا هر چیزی را که لازم است یک کارگردان بداند در بحث‌های مختلف اعم از تحلیل متن،ورود به اتاق تمرین،کار در سالن ، کار با بازیگر و کار با سایر عوامل را توضیح می‌دهد. حتی در بخشی از کتاب به بازخوردهای بعد از خاتمه اجرا هم از سوی مخاطب اشاره می‌کند.
در مورد کتابی که نوشته اید توضیحی ارائه کنید؟
کتابی در باره بازیگری با عنوان ساختن تئاتر از دل ویرانه‌ها نوشتم .این کتاب ماحصل 15 سال فعالیت و تجاربم من در حوزه کار بازیگری، کارگردانی و تدریس است.این کتاب بزودی توسط نشر بیدگل روانه بازار نشر می‌شود.
این کتاب حاوی چه سرفصل هایی است؟
کتاب مشتمل بر هفت فصل است و در واقع یک جور راهنمای عملی برای کار با بازیگر و اجرای یک نمایش در روی صحنه است. همچنین قرار است برای عرصه در نمایشگاه کتاب سال بعد کتابی درباره استانیسلاوسکی برای نشر بیدگل آماده کنم.نویسنده این کتاب جان بنه دتی است.
در حوزه تدریس در دوران کرونایی به چه سبک و سیاقی عمل می کنید؟
کلاس‌های دانشگاه هنر با توجه به شرایط کرونا به صورت آنلاین در رشته کارگردانی و بازیگری و ادبیات نمایشی برگزار می‌شود.
آیا به نظر شما برگزاری کلاس ها به صورت آنلاین شیوه مناسبی است؟
در این مدتی که به صورت آنلاین تدریس کردم متوجه یک سری از مزایای این شیوه شدم.در این شیوه وقت کمتری نسبت به حضور فیزیکی صرف می‌شود و این امر با توجه به فاصله طولانی و ترافیک تهران زمان زیادی است.از طرفی چون شیوه آموزش متفاوت می‌شود بیشتر به سمت عملی تر شدن درس ها توجه کرد و به جای اینکه صرفا توضیح پای تخته داده شود دانشجویان را هدایت کردم که بروند روی فلان نمایشنامه کار عملی انجام بدهند و اگر کلاس نوشتن است آن کلاس را به شیوه توضیح مقدماتی تمرین و انجام و بازخورد من بر نوع نگارش دانشجویان طراحی شد.به نظرم این شیوه خیلی موثرتر از کلاس‌های رودرو و حضوری است.در مورد کلاس‌هایی نظیر آموزش بازیگری هنوز هم مطمئن نیستم که بشود به این شیوه برگزاری تاثیر گذاری داشت.در هر حال اگر چاره ای نباشد باید راهی مناسب پیدا کرد که این آموزش قطع نشود و نمی‌شود زمان برگزاری کلاس‌های عمل را به یکی دو سال بعد و خاتمه کرونا محول کرد .
برای اجرای نمایش در صورت بهبود شرایط شیوع پاندمی کرونا آیا برنامه‌ای دارید؟
من قبل از شیوع کرونا مشغول کار روی نمایش تارتوف نوشته مولیر بودم و انگار اجرای این نمایش که قبلا هم قرار بود اجرایش کنم طلسم شده است و بازهم اجرای نمایش متوقف ماند. تارتوف را قرار بود در تئاتر شهر و سالن قشقایی در اسفند ماه سال قبل اجرا کنم. الان هم منتظر بهبود اوضاع هستم تا دوباره اجرای این نمایش را پیگیری کنم.
در سال‌های اخیر توجه خاصی به استفاده از آثار بکت در اجراهایتان داشتید. ریشه این علاقه چیست؟
هیچ متنی را بدون اینکه علاقه‌ای به آن نداشته باشم تا به حال روی صحنه نبرده‌ام.ساموئل بکت نویسنده‌ای است که علاقه زیادی به او دارم. متن‌های بکت و اجرایش برای من همیشه یک چالش بزرگ بوده است.بنابراین دوست دارم خودم و بازیگرانم همیشه با این چالش بزرگ مواجه بشویم.نگرش قدیمی و از مد افتاده‌ای در تئاتر ایران وجود دارد که در بحث ابزورد قابل تعریف است.برایم خیلی عجیب است که خیلی ها هنوز تصور می‌کنند بکت یک نمایشنامه نویس ابزورد است و فکر می‌کنند موقعی حرف از ابزورد به میان می‌آید،یعنی سبک و متد خاصی وجود دارد و بازیگری خاص آن هم به کار می‌رود. درحالی که اصلا این چنین نیست و واقعا در سی سال اخیر کلا نظریه پردازان مهم در همه جای دنیا این نگاه را کنار گذاشته‌اند و نمی‌شود فقط با واژه ابزورد کارهای بکت را توضیح داد.
به نظر شما باید از چه سمتی به سوی اجرای آثار بکت رفت؟
نگرش‌های مختلفی وجود داد.می شود به جای اینکه بکت را پوچ گرا بدانیم، او را نویسنده‌ای شجاع بدانیم که به درون هولناک ترین مسائل نظیر جنگ،کشتار،گرسنگی و غیره می‌رود. بکت اصلا به مفهوم رایج پوچ گرا نبوده است و اعتقادی ندارد همه چیز به پایانش رسیده است. ادوارد آلبی درجایی گفته بود که "نمی توانم در شهری زندگی کنم ،که درآن هر روز اجرایی ازکارهای بکت روی صحنه نرود."بکت سوای تاثیر گذاریش روی تئاتر معاصر،به خصوص در ایران باید بیشتر از این در اجراهای صحنه‌ای مورد استفاده قرار بگیرد و بدون درک از بکت نمی‌توانیم اجراهای موثری از تئاتر معاصر داشته باشیم. بکت بیش از اندازه روی تئاتر آونگارد تاثیرگذار بوده است.
گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی