زبان فرم در نمایش زبان بین‌المللی است

به گزارش ایران تئاتر، مستند ـ نمایش «سرباز» به نویسندگی و کارگردانی حسن پارسایی و تهیه کنندگی بنیاد فرهنگی و هنری رودکی با موضوع پرداختن به زندگی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، از 12 تا 16 دی و در جریان برگزاری دومین جشنواره تئاتر «سردار آسمانی» در تالار وحدت به روی صحنه رفت که این اجرا به شکل آنلاین مورد توجه طیف های گوناگون مخاطبان قرار گرفت.

یکی از جذابیت‌های این نمایش، طراحی و اجرای حرکات فرم از سوی گروهی از بازیگران فرم کار با عنوان گروه «قبیله» بود که به سرپرستی علی براتی، مکمل روایت صحنه‌ای این نمایش بودند. به این بهانه با علی براتی؛ طراح حرکات فرم و سرپرست گروه قبیله که در این پروژه با نویسنده و کارگردان مستند ـ نمایش «سرباز» همکاری مؤثری داشت، گفت و گویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می خوانید:

 

مقداری در مورد سابقه همکاری خودتان با این گروه و شخص آقای پارسایی، توضیح دهید؟

قریب به 20 سال است که با ایشان آشنا هستم و جسته و گریخته با پروژه و تولیدات آنها همکاری می کنم. پیشتر و در ابتدای فعالیت حرفه ای جزو گروه فرم آقای نادر رجب پور بودم اما بعد به طور مستقیم در پروژه های نمایشی به طراحی پرداختم ولی همچنان از مشاوره و راهنمایی‌های آقای رجب پور استفاده می‌کنم. به طور مشخص مخاطبان همکاری من با این گروه نمایشی را با اجرای نمایش «سردار مهر و ماه» و «بانوی آب و آینه» می‌شناسند که اغلب آنها در حوزه نمایش های ارزشی و دینی بوده است.

 

پیرامون این نمایش و اینکه چگونه برای طراحی حرکات فرم این نمایش نیز دعوت شدید نیز توضیح بفرمایید؟

پیش از این ما در پروژه نمایش«علمدار» که خاطرتان هست در تالار وحدت و به مدت 10 شب اجرا شد نیز با این گروه همکاری کردیم که البته عواید آن کار عام المنفعه بود و صرف حمایت از مردم محروم سیستان و بلوچستان شد. در خلال پروژه «علمدار»، آقای پارسایی در مورد این کار یعنی نمایش «سرباز» نیز صحبت‌هایی کردند و اینکه مدتی است مشغول ایده پردازی و نگارش نمایشی با موضوع سردار سلیمانی است. گفت و گو با عوامل از جمله من نیز شکل گرفت و با مختصات کار آشنا شدیم و نهایت برای تولید این نمایش نیز همکاری مجددی را با این گروه آغاز کردیم.

 

تا چه میزان طراحی و انجام حرکات فرم را در این نمایش مؤثر می‌دانید و به تعبیر دیگر نمایش چنین بخش هایی در کار تا چه اندازه در پیشبرد روایت و تنوع در فضای آن کمک کرده است؟

بسیار زیاد؛ مضافاً اینکه در این نمایش که بیشتر متکی بر دیالوگ و گفتار بازیگران است دوستان من در بخش حرکات فرم نیز وارد این فضا شده‌اند و به عنوان یک بازیگر حسی را انتقال می‌دهند و دیالوگ‌هایی نیز میان آنها و بازیگران اصلی نیز رد و بدل می‌شود. در حقیقت فرم کاران این نمایش به گونه ای هدایت و راهنمایی شده‌اند که هم قابلیت‌های بدنی آنها به نحو شایسته‌ای در خدمت روایت باشد و هم در مقاطع لازم با بیانی شیوا در جریان پیشبرد روایت نمایش از طریق دیالوگ‌گویی سهیم باشند که البته این لازمه این جنس کار است و برای مخاطب در مواجهه با چنین روایتی از زندگی یک قهرمان ملی، مقاطعی وجود دارد که نیاز به رفع ابهاماتی است و باید از مناظر تازه‌ای به شخصیت این سردار شهید پرداخته شود.

 

از سختی‌ها در روند تولید و تمرینات این نمایش بگویید و اینکه چگونه توانستید به یک نگاه مشترک در طراحی حرکات فرم با کارگردان اثر برسید؟

حرکات فرم این نمایش به نسبت کارهای قبلی و مشخصاً تجربه اخیر ما یعنی «علمدار» در وسعت بیشتری شکل گرفت. حساسیت در مورد این شخصیت یعنی سردار سلیمانی به جهت محبوبیتی که در میان اکثر قریب به اتفاق مردم دارد بسیار بالاست و باید خروجی کار با تمام جزئیات به گونه‌ای رقم می خورد که قابل قبول و صدالبته در خور شأن این شهید بزرگوار باشد. به همین خاطر در جلسات کاری و تمرین سختی‌ها و مرارت‌های زیادی داشتیم و هر آن اتودهای زیادی می زدیم که البته سختگیری‌های کارگردان در رد یا قبول کاری که ما طراحی و اجرا می‌کردیم نیز این روند را با حساسیت های خاص خود همراه می کرد اما در پایان آنچه که روی صحنه دیده می شود و مورد توجه و رضایت اغلب مخاطبان قرار گرفته است نشان از آن دارد که توانسته ایم تا حد زیادی به درستی جزء به جزء شیوه های روایتی از جمله بخش فرم این نمایش را در خدمت پیشبرد نمایش به کار بریم.

 

اجرای آنلاین این نمایش محدودیت های خاص خود را دارد و به جهت اشراف نداشتن کامل مخاطب به صحنه شاید بخش هایی از ظرافت کار شما و گروه فرم کار این نمایش آنگونه که باید و شاید به چشم نیاید، در مورد عملکرد گروه خود و اینکه در این نمایش اساساً چه نقشی را به عهده داشتند، توضیح دهید؟

گروه در دو جبهه تغییر وضعیت داشت جایی از نمایش در کسوت نیروهای تروریستی و تکفیری همچون داعش ظاهر می شد که هم دیالوگ و هم انجام حرکات آنها القاء کننده سبوعیت و ددمنشی آنها بود و در جایی دیگر هم در قالب نیروهای خودی و تحت فرمان حاج قاسم سلیمانی در صحنه ظاهر می شد و معمولاً آنجایی که ماسک به چهره داشتند، آنها منفی و دشمن نمایان می شدند. حتی ما از وجود این عزیزان در قالب اقشار مردمی نیز استفاده کردیم که مثلاً در تشییع پیکر مطهر این شهید بزرگوار حضور دارند و البته در بخش هایی از نمایش که بیشتر به جنس کار گروه فرم نزدیک بود، از قابلیت بدنی ایشان در تجسم برخی رویدادها استفاده شد به طور مثال ما حمله پهپادی به کاروان حاج قاسم سلیمانی که منجر به شهادت ایشان شد را با حرکات فرم دوستان همکارم نشان دادیم.

 

با توجه به اینکه شخصیت شهید سلیمانی به عنوان یک شخصیت بین‌المللی حداقل در سطح منطقه خاورمیانه مطرح است لذا این نمایش در معرفی وی، داعیه حرف جهانی دارد. علاوه بر حضور این نمایش در جشنواره تئاتر فجر که گویا تقریباً مسجل شده است، امکان حضور بین المللی و اجرای این نمایش در کشورهای دیگر هم وجود دارد، به عنوان یک طراح و مجری حرکات فرم نمایشی برای چنین عرض اندامی تا چه اندازه تصور می‌کنید باید تغییراتی در طراحی‌های حرکات این نمایش برای فهم بیشتر مخاطب جهانی داشته باشید؟

زبان بدن یک زبان بین‌المللی است و با وجود آنکه ممکن است در جریان یک اثر نمایشی در خدمت روایت حتی خاص آن قرار گیرد اما مبتنی بر یک مجموعه داده‌ها و اصولی است که براساس آن ساختار که به آن «کروگرافی» می گویند شکل می‌گیرد و اینگونه نیست که تصور شود آنچه که در روی صحنه اجرای هر نمایش از جمله «سرباز» شاهدش هستیم اصطلاحاً من درآوردی است. در این نمایش و آثار دیگری که حداقل ما در گروه قبیله با پروژه‌های گوناگون همکاری داشتیم تمام سعی ما بر این بوده است که از این اصول و استانداردها پیروی کنیم. خاطرم هست زمانی در کشور فرانسه و در حین اجرای نمایش«غزل کفر» به کارگردانی حسین مسافرآستانه، جریان شهادت حضرت عباس (ع) را با حرکات فرم اجرا کردیم و جالب این بود که برخی از مخاطبان فرانسوی سر این اجرا گریه کردند که برای ما هم تعجب آور بود و این نشان از آن دارد که این زبان از المان ها و نشانه هایی برخوردار است که بین‌المللی بوده و مشترک همه تئاترها در سراسر دنیا است.

گفتگو از سجاد دبیریان