تلویزیون تئاتر ایران مهمترین اتفاق نمایشی امسال است

به گزارش ایران تئاتر، سامانه تلویزیونی تئاتر ایران به همت انجمن هنرهای نمایشی ایران و باهدف پوشش رویدادهای نمایشی کشور اعم از اجراهای تئاتر، برگزاری جشنواره‌ها و... 30 دی‌ماه با حضور سید مجتبی حسینی؛ معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رونمایی شد. این سامانه قرار است پوشش وسیع و لحظه‌به‌لحظه رویدادهای مربوط به سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر در کنار جمع‌آوری تدریجی سوابق نمایشی طی 4 دهه گذشته را در دستور کار قرار دهد.
به این بهانه با رضا حامدی‌خواه مدیر بخش تله‌تئاتر و گزارش صحنه‌ای سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر درباره سامانه تلویزیون تئاتر ایران و اینکه تا چه اندازه می‌تواند در گسترش و فراگیری تئاتر در سراسر ایران و در گام نخست در کشورهای آسیایی تأثیرگذار باشد، گفت‌و‌گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

ابتدا در مورد مدیریت تله‌تئاتر و گزارش صحنه‌ای  جشنواره تئاتر فجر که مسئولیت آن را به عهده‌دارید، توضیح دهید و اینکه قرار است چه‌کاری انجام شود؟

این دو بخش را با توجه به ماهیت و ساختار هرکدام از یکدیگر تفکیک کردیم و در بخش تله‌تئاتر آثاری که ازنظر علمی برای دوربین و تلویزیون نوشته، طراحی و ضبط‌شده‌اند را شاهد خواهیم بود و هر اثری که برای تماشاگر و مخاطب زنده تئاتر تولیدشده است که البته فیلمبرداری نیز از آن‌ها صورت گرفته، در بخش گزارش صحنه‌ای طبقه‌بندی می‌شود هرچند که در پی فراخوان ارسال آثار برخی از دوستان به‌اشتباه آثاری با ماهیت گزارش صحنه‌ای که شکل خبری از یک اجرای نمایش بود را متقاضی حضور در بخش تله‌تئاتر کرده بودند که پس از بررسی در گروه گزارش صحنه‌ای طبقه‌بندی شدند.

ویژگی این بخش‌ها این است که هر دو در جشنواره به شکل رقابتی هستند؟
بله؛ در حقیقت ما چشم‌اندازی به آینده داریم و با توجه به شرایط پیش‌آمده شاهد هستیم که در کل دنیا پلتفرم‌های جدیدی در حوزه تئاتر به وجود آمده است و این امر لازم و ضروری است که ما علاوه بر تولیدات صحنه‌ای محصولاتی را نیز در این بخش داشته باشیم و لذا برای ترغیب و تشویق هنرمندان تئاتر و به‌منظور تأمین ساختار جدید در آینده، این بخش‌ها را به شکل رقابتی برگزار می‌کنیم که البته بیشتر ملاک نظر ما در ارزیابی توجه به مسائل و وجوه فنی است، از کارگردانی تلویزیونی، تصویربرداری گرفته تا صدابرداری و طراحی نور که البته ما در این بخش به حوزه مسائل هنری؛ بازیگری کارگردانی هنری و نظایر آن ورود نکرده‌ایم.

در دوران کرونا شاهد اتخاذ سازوکار جدید به‌منظور پوشش اجراهای تئاتری همچون اجرای آنلاین بودیم که صرف‌نظر از اینکه حس و حال اجرای زنده را نداشت اما مزیت آن فراگیرتر شدن مخاطبان تئاتری برای تماشای اثر نمایشی بود. به‌تبع این اتفاقات، سامانه تلویزیونی تئاتر ایران نیز ایجاد شد. در مورد لزوم ایجاد چنین سامانه‌ای چه نظری دارید؟
این اتفاق یکی از مهم‌ترین رویدادها در عرصه هنرهای نمایشی بود که اتفاقاً به نظر من باید از چند دهه قبل‌تر ما به فکر ایجاد آن می‌افتادیم. ما اقدام زیربنایی در مورد اسناد تصویری پژوهشی و تاریخچه تئاتر حداقل طی چند دهه گذشته به انجام نرساندیم و این سامانه می‌تواند مرجعی برای بارگذاری این اطلاعات و در دسترس قرار دادن آن برای عموم مخاطبان و علاقه‌مندان باشد. اگر اقدام منظم و با برنامه، زین پس در این سامانه صورت گیرد در آینده این قابلیت ایجادشده می‌تواند مهم‌ترین و معتبرترین مرجع ویدیویی تئاتر برای نسل‌های بعدی ما باشد. ما باید از همین ابتدا شرایط حاکم را موردبررسی قرار دهیم و استانداردهایی را رعایت کنیم تا در آینده دسترسی مطلوب به آثار بارگذاری شده امکان‌پذیر باشد.

قرار بر این شد که در جشنواره امسال که 48 نمایش صحنه‌ای به اجرا درخواهند آمد؛ ضبط تصویری آن‌ها به‌گونه‌ای صورت گیرد که همان‌طور که گفته شد حداقل‌ها به لحاظ فنی در آن‌ها رعایت شود چراکه تجربه نشان داده است در پوشش تصویری بسیاری از آثار نمایشی تاکنون برخی اهمال و کوتاهی‌ها صورت گرفته و مثلاً درعین‌حال که یک اجرای ضبط‌شده از تصویر خوبی برخوردار است اما مشکل صدا دارد و یا با تک دوربین ضبط‌شده و درنتیجه نمی‌تواند تنوع قاب در روایت تصویری نمایش اجراشده در آن‌ها مشاهده کرد که این تا حد زیادی قابلیت‌ها و جزئیاتی همچون بازی بازیگران را مورد غفلت قرار می‌دهد.

بر همین اساس در ضبط آثار این دوره از جشنواره تلاش شده است تا همان‌طور که گفته شد حداقل استانداردها رعایت شود هرچند که ضبط تصویری نمایش‌ها در زمان برگزاری جشنواره با توجه به ازدحام اجرای آثار نمایشی و اینکه گروه تصویربرداری و فنی فرصت کافی برای دقت بر جزئیات ضبط آثار را ندارد و تنها می‌تواند برای هر اثر چیزی حدود 2 تا 3 ساعت وقت صرف کند اما همین میزان اهتمام مسئولان به ضبط و ثبت رویدادهای نمایشی مغتنم است. مضافاً بر اینکه این سنت می‌تواند در طول سال و در خلال اجرای عمومی آثار باکیفیت بالایی تداوم یابد اما عجالتاً به آثار نمایشی حاضر در جشنواره گفته‌شده است که یک اجرا برای مخاطبان اجرای زنده اثر داشته باشند و یک اجرا نیز مختص ضبط تصویری به‌منظور بارگذاری در این سامانه داشته باشند.

این اقدام به نظر کم‌کاری تلویزیون در تولید تله‌تئاتر و ... را هم دربرمی گیرد ...

بله مضافاً بر اینکه تلویزیون طی این سال‌ها از پشتیبانی تولیدات تله‌تئاتر و همچنین پوشش مطلوب تصویری وقایع تئاتری شانه خالی کرده است و درست در این خلأ به وجود آمده اتفاقاً اقدام برخی در بخش خصوصی می‌تواند کارساز باشد و به شکل پررنگی از پراکنده‌کاری‌ها و اینکه تنها بر اساس دلسوزی آن‌هم از سوی عوامل نمایش تصاویری از اجرای نمایش صورت می‌گرفت جلوگیری شده و شاهد انجام یک رویداد منسجم و هدفمند باشیم. تأکید می‌کنم که بخش خصوصی قابیلت زیادی برای ورود به این عرصه و تجربه نو در ارائه آثار نمایشی در پلتفرم جدید را دارد چراکه حمایت و پشتیبانی از تولیدات تله‌تئاتر ازجمله رسالت‌ها و وظایف اداره کل هنرهای نمایشی ارشاد نیست.

در مورد آثار نمایشی که پیش‌ازاین تولید و اجراشده‌اند و البته بیشتر تأکید بر آثار فاخر نمایشی است و اینکه ممکن است آرشیوی باکیفیت به لحاظ تصویری از آن‌ها موجود نباشد، آیا امکان بازتولید آن‌ها به‌منظور ضبط تصویری وجود دارد؟

بازتولید که امری تقریباً غیرممکن است و اگر هم درصدی ممکن باشد هزینه‌های زیادی به دنبال خواهد داشت اما بهتر است از لفظ بازسازی استفاده کنیم. توجه داشته باشید که این سامانه مرجع است و تشکیل‌شده از منابع و مدارک تاریخی و پژوهشی پیرامون وقایع تئاتری و برخی اسناد معتبر که می‌تواند موردتوجه هنرجویان؛ پژوهشگران و فعالان تئاتری قرار گیرد و در کنار آن نیز در مورد آثار نمایشی که پیش‌ازاین تولید و اجراشده‌اند به‌شرط اینکه فیلمی از اجرای آن‌ها در اختیار مسئولان سامانه قرار گیرد؛ تنها می‌توان برخی نقاط ضعف و اختلال‌هایی که درزمینهٔ تصویری و صوتی در آن‌ها به‌مرورزمان ایجادشده را مرتفع کرد. مبنای ما در رسمیت بخشی به فعالیت این سامانه آثار نمایشی حاضر در سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر به بعد آن است و اگر زین پس کسی باوجود سامانه‌ای که ایجادشده است در ثبت و ضبط تصویری رویداد نمایشی خود کوتاهی کند، در حق آیندگان ما که طبیعی است بدانند پیش‌تر چه فعالیت‌ها و مرارت‌هایی در جهت تولید آثار نمایشی کشیده است؛ ناجوانمردی خواهد شد.

نکته آخر...

 در مورد برخی واژگان و الفاظ که به‌غلط مصطلح شده است نکاتی را پیش‌تر عرض کرده‌ام و باید فرهنگ‌سازی شود که زین پس دیگر به کار نرود. مفاهیمی همچون تله‌تئاتر، ضبط تصویری و گزارش صحنه‌ای و موارد ازاین‌دست که به نظرم نیاز به بازتعریف دارد اما از همه مهم‌تر که بسیاری از مراجع تخصصی تئاتر نیز آن را به‌اشتباه به کار می‌برند، واژه فیلم تئاتر است که به آثار سینمایی اطلاق می‌شود که از روی یک اثر دراماتیک ساخته‌شده باشند اما این عبارت را در مورد تله‌تئاتر و یا ضبط تلویزیونی یک نمایش استفاده می‌کنند که باید گفت اشتباه است و نباید دیگر به‌کاررفته شود.

تلویزیون تئاتر ایران از سی دی‌ماه با ارائه برنامه‌های موضوعی، مراسم افتتاحیه و اختتامیه جشنواره‌های رسمی کشور در ادوار گذشته، فیلم‌های همایش‌، سمینار، میزگرد، کارگاه، نشست و پنل‌های تخصصی تئاتر در کنار ارائه آرشیو غنی از نشست‌های پژوهشی، کارگاه‌های تخصصی آغاز به کارکرده است و با ارائه آثار جشنواره تئاتر فجر وارد فاز دوم عرضه فیلم تئاترها می‌شود.

تلویزیون تئاتر ایران در نشانی tv.tharater.ir در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.