تلویزیون تئاتر ایران کمک حال هنرمندان تئاتر است
«امیر» الهام گرفته از شخصیت من است

همه ما گاهی اوقات درباره رفتار و شخصیت افراد مختلف درگیر توهم هستیم. این توهم‌ها اشکال گوناگونی دارند و متاسفانه در زندگی ما بسیار تاثیرگذار هستند. سوژه امیر دژاکام در آخرین اثر نمایشی اش بر پایه همین تفکر است.

«ایوب خان»، روایتگر قصه کودکی است به دنبال پدرش می‌گردد و از هرکس سراغ پدر می گیرد، بدون آنکه محل دقیقی از او بگوید به شرح شخصیت ایوب خان آنگونه که در ذهن پرورانده می پردازد و داستان ها می سراید. 12 داستانی که در نهایت شالکه نمایش بر پایه آنها استوار می شود...

دژاکام برای به صحنه بردن ایوب خان، یکسال کار تیمی انجام داد. با توجه به شیوع کرونا، شیوه نقالی را برگزید تا بتواند در هر مکانی نمایش را به اجرا در آورد. با او درباره نمایش صحبت کردیم:

کرونا و تعطیلی سالن های نمایشی کار برای اجرای ایوب خان سخت و طاقت فرسا کرد، اما یکسال تمرین کردید و امروز ثمره اش را در معرض دید عموم گذاشتید. از فرآیند تمرین تا اجرا برایمان بگویید؟

ایوب خان محصول حدود یکسال تمرین است. در بهمن ماه سال گذشته و پس از پایان جشنواره فجر، ما با پدیده ای به نام کرونا مواجه شدیم و تماشاخانه ها تعطیل شدند. اما تئاتر شغل ماست و نمی‌توان تعطیلش کرد پس باید با شرایط پیش آمده سازگار می‌شدیم. به همین دلیل با همکاری گروهی از دانشجویانم نمایش «ایوب خان» را با رعایت همه دستورالعمل‌های بهداشتی آغاز کردم. با توجه به اینکه عقل سلیم حکم می‌کرد که باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم از این رو کلاس‌هایم را تبدیل به کلاس‌های از راه دور کردم و تمرین‌های نمایش هم در فضای مجازی برگزار شد. در این نوع تمرین‌ها من متن را به آنها می دادم، آن‌ها تمرین می کردند و به همین ترتیب کم کم متن نمایش در حین تمرین شکل گرفت. متن نمایش براساس ریخت نقالی نوشته شده و صحنه خالی است. همچنان نقالی که آرایش دارد اما صحنه آرایی ندارد. به همین دلیل ما در هر فضایی این امکان را داشتیم که نمایش را اجرا کنیم. به دنبال آن بودیم نشان دهیم که می توان براساس مکان رفتارمان را تغییر دهیم هرچند ماهیت نمایش سرجایش باقی باشد. میزانس نمایش نیز به گونه‌ای طراحی شده است که در هر صحنه بازیگرها تک تک یا به تعداد کم روی صحنه می‌آمدند.

نمایش را در کاخ سعدآباد و کنار دریاچه چیتگر به صحنه بردیم و آزمایش کردیم و حالا بر صحنه چهارسو است.

شما قرار بود احمد شمس را در سالن اصلی روی صحنه ببرید، چرا تغییر برنامه دادی؟

پس از باز شدن تماشاخانه ها، قرار بود نمایش «احمدشمس» را در سالن اصلی تئاترشهر به روی صحنه ببرم نمایشنامه تایید شده اما چون تعداد جمعیت زیاد است امکان اجرا در این ایام نبود. لذا تصمیم گرفتیم در چهارسو ایوب خان را اجرا کنیم. چون اعتقاد دارم در هر مکانی، نمایش را از اول اجرا می کنم و نمایش ثابت وجود ندارد، یکماه در چهارسو تمرین کردیم. ده شب قبل از جشنواره فجر اجرا شد و بعد از جشنواره نیز 20 شب اجرا خواهیم داشت.

با اینکه در نمایش بر یک جغرافیای خاص تاکید دارید، اما قصه همه قومیت ها را در بر می گیرد و به نوعی فرامکانی است، علت این توجه به قومیت های مختلف در نمایش چیست؟

نمایش در اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ می‌گذرد و ماجرای زنی را روایت می‌کند که قرار است همسرش که چند مامور ژاندارمری را زده است را اعدام کنند. این زن از گلبافت به جلوی خانه ایوب خان که فرد ورزشکار و خیری است، آمده تا با کمک او برای شوهرش پول دیه جمع کند و او را از اعدام نجات دهد. قصه در محله ای واقعی به نام گلبازخان کرمان رخ می دهد. در آنجا بخشی به نام میدان باغ وجود دارد که همه قومیت ها را در خود جای داده است و ما نیز در این داستان هر شخصیت را براساس یک قوم انتخاب کردیم. البته می توانستیم اینکار را هم نکنیم اما دوست داشتم همه فرهنگ ها را در بر گیرد و کمی عام تر باشد. ایوب خان فرامنطقه ای است. در همه جا می تواند باشد.

امیر قصه شما، به نظر خود شما هستید، درست حدس می زنم؟

بله؛ امیر الهام گرفته از شخصیت من است. من در بچگی بسیار سختی کشیدم و بایت این قضیه، افتخار می کنم چون همه آنها دانشگاههای من بودند. من قبل از ورود به دانشگاه هنرهای زیبا، در دانشکده های مختلف زندگی درس خواندم. با پول کارگری کتاب می خریدم و می خواندم. قصه امیر بسیار به زندگی من نزدیک است. اسامی شخصیت های خانواده ام نیز واقعی هستند. ایوب خان نام پدر خدابیامرز من است. نصرت خانم مادرم و برادرهای قصه نیز، برادرهای من هستند. من سعی کردم از کوچه خودم به سمت دنیا حرکت کنم.

اولین جشنواره تئاتر بعد از کروناست که با حضور مخاطبان برگزار می شود، چه احساسی دارید؟

بی شک قدر عافیت کسی داند که به مصیبتی گرفتار آید. این نمایش نکوداشت مقام زندگی است. ما باید به شدت قدردان تمام کادر درمانی کشور، پزشکان، پرستاران و ... باشیم. به همه توصیه های آنها در زندگی شخصی و در تمرینات تاکید داشتم.

به عقیده من در تئاتر چون فواصل زیاد است و محیط بزرگ است، برخوردها و احتمال بیماری کمتر است. ولی بی شک ما جانمان را کف دست گرفتیم. منتی بر سر کسی نیست چون خودمان دوست داشتیم. چون عشقمان تئاتر است.

یکی از اقدامات بسیار خوب مسئولان تئاتری کشور  راه اندازی تلویزیون تئاتر ایران است، به نظرتان وجود این پلتفرم چه تاثیر در ارتقای کیفی تئاتر کشور دارد؟

از قدیم می گویند وقتی آب نیست تیمم می شود کرد. بی شک وضو چیز دیگری است اما در نبود آب، تیمم یک راه جدید است. تلویزیون تئاتر ایران نیز همین است کار بسیار خوبی است و می تواند کمک حال هنرمندان باشد.

البته ارتباطی هم به کرونا ندارد و هر زمانی می توان از این پلتفرم بهره گرفت. من با تئاتر مدرن و پست مدرن با خرید سی دی آثار آشنا شدم. من امکان حضور در سالن اجرای هنرمندان بزرگ را نداشتم به همین دلیل سی دی آثار کارگردانانی نامی را نگاه می کردم. کارهای زیادی با سی دی دیدم و یادگرفتم. تلویزیون تئاتر خیلی خوب است.

تاثیر استفاده از این پلفترم را در فرصت برابر دیده شدن آثار؛ افزایش تجربه و آموزش برای همه هنرمندان به ویژه هنرمندان شهرستان ها چقدر است؟  

به نظر من خیلی مفید است. به هرحال با این روش یک محک، مقایسه و بررسی هم وسط می آید. یکی در شهرستان کاری اجرا می کند، دیگری در تهران و ... آثار را در این پلتفرم می گذارند و مخاطب براساس سلیقه و کیفیت انتخاب می کند. به نظر من فضای مجازی پس از کرونا به ویژه در بحث برخی بحث های آموزشی باقی خواهد ماند. واقعا چه دلیلی دارد یک نفر برای یک کلاس نظری مسافتی را طی کند و سرکلاس بیاید و بی شک فضای مجازی کمک شایانی به بحث آموزش هم خواهد کرد.

گفت و گو از: علی رحیمی