گفت وگو ایران تئاتر با هادی مرزبان نویسنده و کارگردان تئاتر
«دکتر نون»را بهار سال آینده در سالن اصلی روی صحنه می‌برم
ادبیات ایران منبع مهم و قابل اعتنایی برای اجرای نمایش است
هادی مرزبان بدون شک از بزرگان تئاتر ما در این پنج دهه اخیر است.او جزو هنرمندان نسل دوم تئاتر ایران است که که دلباخته ادبیات ایرانی است و رویکردش استفاده از آثار نمایشنامه نویسان ایرانی است.او اغلب نمایشنامه‌های اکبر رادی را در این سه چهار دهه روی صحنه اجرا کرده است.
مرزبان در کنار کارگردانی در تئاتر،در بازیگری در سینما وتلویزیون نیز حضور موثری دارد.پلکان،هاملت با سالاد فصل،آمیز قلمدون،شب روی سنگفرش خیس و ملودی شهر بارانی،مومیا، تانگوی تخم مرغ داغ،سیمرغ وبازارعاشقی از جمله کارهای مهم تئاتری مرزبان محسوب می‌شوند.با هادی مرزبان درباره فعالیت‌های جدید تئاتریش و بازگشایی سالن‌های نمایشی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
با توجه به برگزاری موفق جشنواره تئاتر فجر و بازگشایی سالن هایی نمایشی چه برنامه هایی برای اجرای تئاتر دارید؟
برگزاری جشنواره تئاتر بسیار حائز اهمیت و مثبت بود. سال قبل در چنین زمانی طبق مذاکراتی که با تالار وحدت داشتم قرار بود نمایش«دکتر نون» را اردیبهشت ماه در این تالار روی صحنه ببرم که با شیوع کرونا و تعطیلی سالن‌های تئاتر اجرا به تعویق افتاد.مدتی است که با مدیریت تئاتر شهر برای اجرای «دکتر نون» در خرداد ماه سال1400 در سالن اصلی به توافق رسیده‌ایم.
رمان «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» نوشته شهرام رحیمیان یکی از رمان های جذاب در سال‌های اخیر است. این متن برایتان چه ویژگی‌هایی دارد که برای اجرا انتخابش کردید؟
رمان در بستر اجتماعی، سیاسی و عاشقانه و سیال ذهن روایتی متفاوت از کودتای 28 مرداد سال 1332 را در ایران شرح می‌دهد.این رمان اولین بار در آمریکا به زبان فرانسه منتشر شد.انتشارات نیلوفر در سال 1380 این اثر را روانه‌ی بازار نشر ایران کرد.من به همراه دلارا نوشین متن را برای اجرا آماده کردیم .شخصیت اصلی متن دکتر نون نماد مرد روشنفکر جامعه آن دوران است و مابه ازا واقعی تاریخی ندارد و در کنارش شخصیت های واقعی نظیر دکتر فاطمی،دکتر مصدق و... وجود دارند.قلم نویسنده بسیار روان و سلیس است .بازی‌های زمانی که گاه در گذشته و گاه در حال اتفاق می‌افتند و نقدی که در لایه‌های زیرین از باورهای مردم در این اثر پایه‌ریزی شده است از نکات قوت این متن اجتماعی وعاشقانه و سیاسی تاریخ معاصر است و البته من بیشتر روی وجوه عاشقانه این متن کار کرده‌ام.
آیا دکتر نون نمایش شخصیت محوری اسـت؟
در این اثر خاطرات و جدال‌های روحی دکتر محسن نون حقوق‌دان و معاون دکتر مصدق در قالب مواجه با سایر شخصیت‌ها روایت می‌شود.او مشاور و معتمد دکتر مصدق است و در نخست وزیر شدن مصدق نقش کلیدی دارد و در زمان کودتای 28 مرداد سال 1332 دستگیر شده و به زندان می رود اما وفاداریش را به مصدق حفظ می‌کند.اما عشقق به زنی دغدغه‌های او به مصدق را کم رنگ می‌کند.
اغلب اجراهای شما کارهای پر شخصیتی مثل همین دکتر نون هستند. این پر شخصیت بودن برایتان چه ویژگی هایی دارد؟
معمولا اغلب نمایش‌هایم پر شخصیت و شلوغ و پر از حرکت و زندگی هستند.این نمایش ده شخصیت اصلی و در حدود چهل بازیگر نقش‌های حاشیه‌ای و کوچک تر را ایفا می‌کنند .
در تیم بازیگری طبق روال کارهای قبلیتان آیا به سراغ استفاده از چهره های نام آشنا رفته اید؟
بله، دکتر نون را رضا کیانیان بازی می‌کند.حبیب اسماعیلی ، همایون ارشادی ، فرزانه کابلی، آزیتا ترکاشوند،مریم مؤمن،درویش نژاد و مجید غفاری سایر بازیگران نمایش هستند.
به نظر می رسد با توجه به سابقه موفق شما در تئاتر،استفاده از داستانی متقاوت و تیم بازیگری جذاب نمایش «دکتر نون» جزو اولین نمایش های پر مخاطب دوران کرونا باشد؟
امیدوارم چنین اتفاقی رخ بدهد وکار موفقی رخ بدهد و مردم از دیدن نمایش لذت ببرند.
اغلب علاقمندان تئاتری شما را با اقتباس های ادبی که از متن های ایرانی انجام داده اید می‌شناسند.این رویکرد را بر اساس چه ویژگی‌هایی مورد توجه قرار دادید؟
من از واژه استفاده از ادبیات ایرانی در نمایش‌هایی که روی صحنه برده‌ام استفاده می‌کنم.در این چهار دهه بیش از 12 نمایشنامه اکبر رادی را در سال‌های مختلف اجرا کرده‌ام و نمایش‌هایی مثل شب روی سنگ فرش خیس با توجه به استقبال مخاطبان چندین بار هم اجرا شد.در کنار استفاده از آثار رادی در چند کار آخرم مثل بازار عاشقی و بنگاه تئاترال به سراغ سایر متون ایرانی از نویسندگانی نظیر علی نصیریان هم رفته‌ام.
به چه دلیل اغلب کارگردان های جوان تئاتری تمایلی به استفاده از ادبیات ایرانی برای اجرای نمایش ندارند و به سراغ نمایشنامه نویسان مشهور خارجی می‌روند؟
اولین دلیل مهم چنین رویکردی نوع نگاه استاتیدی است که در دانشگاه‌های تئاتر به تدریس مشغول هستند.آن دوستان می‌بایست به گونه‌ای جوان‌ها را تحت آموزش قرار بدهند که باور داشته باشند ادبیات ایرانی منبع مهم و قابل اعتنایی برای اجرای نمایش است و به جوان ها تاکید کنند که به شعارهای روشنفکری سطحی که کارهای ایرانی عمق ندارد و کارهای خارجی با کلاس و عمیق است،توجهی نکنند. در مقطعی کار به جایی رسیده بود که عده‌ای عنوان می‌کردند ما در ایران ادبیات نمایشی بومی نداریم .فلان دوست کارگردان می‌رود در جشنواره های خارجی دوتا تئاتر می‌بیند. عیناً همان کار را کپی برداری می‌کند و در کشور روی صحنه می‌برد و بعد از اجرای این نوع نمایش‌ها چون کارش تقلیدی است و فاقد عمق و دانش و معرفت است کفگیرش ته دیگ می‌خورد و دیگر نمی تواند کار کند.
عده‌ای عنوان می کند چون تئاتر هنر وارداتی از غرب است،ناگریز هستیم که از متون خارجی برای اجرای نمایش استفاده کنیم؟
من هم قبول دارم تئاتر یک هنر وارداتی است و هیچ وقت تئاتر غرب را نفی نکرده‌ام. حرف من این است که اول داشته‌های خودمان را بشناسیم و هویتمان را گم نکنیم و بعد برویم به سمت ادبیات غرب.اگر به فرهنگ غنی خودمان باور و اعتقاد داشته باشیم می‌توانیم کارهای مهمی را اجرا کنیم و بعد برویم سراغ تخم مرغ همسایه.
بنابراین در این بحث رویکرد افراطی به تئاتر غرب از سوی جوان‌ها نوک تیز انتقاد باید به سیستم آموزشی و دانشگاه‌های هنری کشور باید متمرکز باشد؟
بله،بازیگر جوانی با من در کاری تمرین می‌کرد و از او پرسیدم در دوران تحصیل چند نمایشنامه ایرانی را به عنوان اتود درس کلاسی اجرا و یا بازی کرده ای؟این بازیگر در جواب به من گفت هر وقت خواستم چنین کاری انجام بدهم و از نمایشنامه های ایرانی استفاده کنم،استادم با کراهت و ناراحتی به من اجازه چنین کاری را داد.این بی اعتنایی به متون ایرانی درد و معضل بسیار بزرگی است و باید به سمت اصلاحش گام برداریم.
گفت وگو از : احمد محمد اسماعیلی
