دبیر کمیته بانوان انجمن تئاتر کمدی تهران در گفتگو با ایران تئاتر:
رفع مشکلات بانوان در تئاتر کمدی را در دستور کار داریم
نقش تئاتر کمدی در تحول فرهنگی و اجتماعی
مریم قلهکی با اشاره به اینکه کمیته بانوان انجمن تئاتر کمدی تهران به تازگی و با تصمیم هیئت مدیره انجمن شکل گرفته است، گفت: بررسی مشکلات بانوان تئاتر کمدی به ویژه در حوزه معیشتی و پوشش بیمه از جمله کارهای مهم ما محسوب می‌شود.
به گزارش ایران تئاتر، مفهوم تئاتر آزاد سال‌هاست به عنوان پدیده‌ای در حاشیه فعالیت‌های حرفه‌ای تئاتر در حال پیگیری است و این ژانر تئاتری که معمولاً در سالن‌های مشخص و بعضاً سالن‌های سینما دنبال می‌شود اتفاقاً به جهت فضای طنز و کمدی که در آن وجود دارد از اعتبار و جایگاه ویژه‌ای در میان مخاطبان عام تئاتر برخوردار است که به این واسطه گردش مالی خوبی را نیز در این بخش شاهد بوده و هستیم.
چند صباحی است که اینگونه تئاتر در قالب یک نظام صنفی و در کسوت انجمن تئاتر کمدی تهران به حیات خود ادامه می‌دهد و به تازگی براساس مصوبه هیئت مدیره انجمن تئاتر کمدی، کمیته‌ای تحت عنوان کمیته بانوان تشکیل شده است.
برای بررسی فعالیت‌های این کمیته تازه تأسیس با مریم قلهکی؛ دبیر و سخنگوی این کمیته گفت‌و‌گویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
در مورد چگونگی ایجاد این کمیته و مختصات آن در انجمن تئاتر کمدی تهران توضیح دهید؟
اخیراً در راستای تئاتر آزاد شاهد ایجاد یک حرکت صنفی بودیم؛ همانطور که می‌دانید پیشینه این تئاتر در قالب تئاتر آزاد به اجرای آثاری غالباً کمدی در برخی از سالن‌های نمایشی و همچنین برخی سالن‌های سینما برمی‌گردد و پیگیری برخی از فعالان و دلسوزان این ژانر تئاتری منجر به تشکیل یک هیئت مدیره صنفی شد.
این هیئت مدیره بنا بر معیار انتخابی و برخی مؤلفه‌های حرفه‌ای و براساس تجارب صورت گرفته در آن، برخی از بانوان فعال در این حوزه را برای تشکیل کمیته‌ای ویژه بانوان تئاتر کمدی دعوت به همکاری کرد که اعضای هفت نفره این کمیته مجموعه فعالیت‌هایی را به انجام برسانند که غالباً رسیدگی به امور بانوان در تئاتر کمدی است و نخستین جلسه آن 30 فروردین‌ماه سال جاری تشکیل شد.
در پایان همان جلسه نیز با مشورتی که بانوان دعوت شده به انجام رساندند، خانم مژگان طاهریان به عنوان رئیس کمیته بانوان، خانم نازنین بنی‌زهرایی به عنوان نائب رئیس، اینجانب به عنوان دبیر و سخنگو و خانم شیوا ایوبی به عنوان مدیر اجرایی و خانم کیانا اطهری‌نژاد به عنوان مسئول روابط عمومی این کمیته انتخاب شدند.
باید به این نکته اشاره کنم که تا پیش از این بسیاری از این عناوین وجهه تشریفاتی داشتند هر چند که در همان شرایط هم بانوان فعال در عرصه تئاتر کمدی با هم یکدل و یکصدا بودند اما با تشکیل این شاکله صنفی در تلاش هستیم که در جهت ریشه‌یابی و شناخت و برطرف کردن مشکلات بانوان فعال در عرصه تئاتر کمدی برآییم.
براین اساس زین پس هر دوشنبه جلسه‌ای دایر خواهد شد که البته با مجموعه‌ای از پیش فرض‌ها همراه خواهد بود تا با طرح آنها سرآخر در پایان هر جلسه به یک جمع‌بندی و نتیجه کلی برسیم و باید بگویم که اهداف مختلفی را دنبال خواهیم کرد هر چند که مجزا کردن مشکلات و دغدغه‌های قشر آقایان فعال در این حوزه از خانم‌ها بسیار سخت است چرا که همه ما اعضای یک جامعه هنری یعنی جامعه تئاتری هستیم اما وقتی وارد جزئیات می‌شویم مشاهده می‌کنیم که در عین حالیکه بسیاری از مشکلات میان این دو قشر مشترک است اما برخی از آنها مختص بانوان تئاتر کمدی است.
مهمترین چیزی که شخصاً در این مدت که به شکل پیگیری در حال برگزاری جلسات کمیته بودیم، شاهد بودم و محوریت اغلب صحبت‌های ما را تشکیل می‌داد حوزه وضعیت معیشتی بانوان فعال در این عرصه بود و ما به ویژه خیلی سعی کردیم که ابتدا به وضعیت بیمه ایشان رسیدگی کنیم چرا که اغلب فاقد پوشش بیمه‌ای مناسب هستند هر چند که همانطور که گفتم با توجه به اینکه تا به امروز ساختار و شاکله صنفی نداشتیم لذا براساس قانون کار مشکلاتی بر سر راه پوشش بیمه‌ای بانوان وجود دارد و همچنان در حال بررسی آن هستیم که موانع قانونی رفع شود.
تئاتر آزاد یا به تعبیر دیگر تئاتر کمدی طی این سال‌ها با اقبال خوبی از سوی مخاطبان روبرو شده است و اغلب تماشاگران عادی و نه حرفه‌ای تئاتر به جهت فضای شاد توأم با طنز و کمدی که در آن حاکم است رغبت زیادی برای مواجهه با آن دارد که این امر موجب شده است که این ژانر تئاتر گردش مالی مطلوبی داشته باشد و حتی گاه به چنان خودبسندگی برسد که نیازی به حمایت و سوبسیدهای دولتی نداشته باشد. با این وجود چرا این ژانر تئاتری همواره در حاشیه است و پرداخت جدی به آن نشده و یا حتی به چشم آثاری چیپ و سبک به آن نگاه می‌شود؟
اتفاقا این مسئله دغدغه و مسئله بزرگی است که اغلب فعالان این ژانر تئاتری نیز پیرامون آن به بحث و اظهار نظر می‌پردازند چرا که به غیر از پیشکسوتان و اصطلاحاً قدیمی‌های این عرصه که به شکلی کاملاً تجربی به این حرفه پرداخته‌اند و البته باید گفت که تجربه آنها نیز بسیار گرانسنگ و ذی‌قیمت است اما بسیاری از دوستان فعال در این عرصه دارای مدرک و تحصیلات دانشگاهی هستند و این توقع می‌رود که پرداختن به این نوع نیز پرداختی حرفه‌ای و براساس متر و معیار درست و ضابطه‌مند تئاتری باشد اما متأسفانه در عمل شاهد هستیم که اینگونه نیست و در بسیاری از موارد عرصه تئاتر کمدی ما به سمت هجو و هزل کشیده شده است و تماشاچیان این نوع تئاتر و حتی آنها که با این ژانر تئاتر زاویه دارند آن را به چشم تئاتر مردمی لاله‌زاری که فاقد هر نوع نگرش علمی برپایه قواعد و اصول تئاتری است می‌بینند.
این نگاه تا به آنجا پیشروی و رسوخ کرده است که صرف داشتن یک طرح چند خطی برای تولید یک اثر نمایشی در این ژانر کفایت می‌کند و همین امر موجب می‌شود که آثار تولید شده در آن فاقد یک متن نمایشی مدون باشند و اغلب برپایه بداهه‌پردازی‌ها به پیش می‌روند که لاجرم همان مواردی که به آن اشاره کردم یعنی لوده بازی و بیانی نوعاً سخیف و هجویات وارد فضای نمایشی می‌شود.
باید قبول داشت که چنین فضایی برای حضور بانوان بازیگر و فعال در عرصه تئاتر کمدی چندان مطلوب نیست و غالباً حضور آنها را در این آثار در قالب یک عنصر تزئینی در روند روایت یک اثر نمایشی تنزل می‌دهد حال آنکه ما درصدد هستیم که با برگزاری ورک شاپ‌های آموزشی به مدرسی دوستان تحصیل کرده نیروهایی را برای تولیدات نمایشی زین پس آموزش بدهیم که در آن همه اصول و قواعد تئاتر حرفه‌ای رعایت شود و پیش از همه این آثار دارای یک متن مدون قابل ارائه باشند ضمن آنکه شاهد اجرای اثر نمایشی باشیم که در آن کارگردانی، طراحی صحنه و لباس و همچنین مکان مناسبی را برای اجرای یک اثر نمایشی شاهد باشیم.
بحث گردش مالی نسبتاً مناسب این ژانر تئاتری مطرح شد و تصور می‌کنم این حوزه نمایشی تنها باید به دنبال یک شوک به بدنه خود باشد که برمبنای مواردی که به آنها اشاره کردم می‌تواند تبدیل به یک ژانر فاخر با توسل به پرداختن به موضوعاتی که جامعه مبتلا به آن است شود به شرط آنکه این پرداخت بسیار هوشمندانه، حرفه‌ای و همانطور که اشاره کردم فاقد هر گونه هجو و لوده بازی‌های سبکسرانه باشد.
چگونه می‌توان میان این ژانر نمایشی و قشری از مخاطبان که چندان میانه ای با آن ندارند و آنها را فعالیتی حاشیه‌ای در عرصه تئاتر می‌دانند، ارتباط برقرار کرد؟
اجازه بدهید در پاسخ به این پرسش شما از بیان استاد فرهاد ناظرزاده کرمانی وام بگیرم که پس از مشاهده یکی از این آثار که به دعوت ما صورت گرفت نقل به این مضمون اشاره داشتند که می‌توان با ظرفیت و قابلیتی که این ژانر تئاتری دارد به سمت تئاتر ملی سوق پیدا کرد؛ تئاتری که همه جامعه به آن علاقه‌مندند به شرط رعایت همان اصول حرفه‌ای تا ظرفیت و پتانسیل نهفته در این ژانر نمایشی که هم در نهاد بازیگران و عوامل آن موجود است و هم در شکل روایت آن بیش از پیش شکوفا شود. اغلب بازیگران تئاتر کمدی از رفلکس بدنی و فیزیکی بالایی برخوردارند و بسیاری از آنها خوش‌الحان بوده و صدای خوب آوازی دارند و تعبیر این استاد بزرگوار این بود که باید دراماتیک‌تر به این مسئله نگاه شود و به ویژه نقش زنان را در تولیدات نمایشی این ژانر پررنگ‌تر و تأثیرگذارتر جلوه دهیم.
تا چه اندازه از ظرفیت تئاتر کمدی می‌توان در جنبه‌های کاربردی در حوزه مسائل اجتماعی و فرهنگی بهره جست و مثلاً این آثار مبلغ پویش‌های گوناگونی باشند که امروزه در بسیاری از فضاها به ویژه شبکه‌های اجتماعی فعال هستند؟
بسیار زیاد، ما حتی آن زمان که هنوز فعالیت صنفی نداشتیم، گروه‌هایی را داشتیم که با هزینه شخصی از برخی مراکز خدماتی برای اجرای نمایش دعوت می‌کردند و حتی یک بار برای یکی از مراکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست اجرای نمایشی داشتیم که صفر تا صد هزینه‌ها برای دعوت و پذیرایی از آنها را نیز خودمان تقبل کردیم. به نظرم این گونه آثار و حمایت از پویش‌های اجتماعی و فرهنگی که به آن اشاره کردید در سایه تشکیل نهادی صنفی بیشتر و با کیفیت مطلوبتری به انجام خواهد رسید اما پیش از هر چیز ما باید این نهاد صنفی را تبلیغ کرده و مراد از ایجاد آن را به بسیاری از دوستان همکار و مردم بیان کنیم و در گام‌های بعد فعالیت و عملکردی منظم در برخورداری حوزه‌های کاربردی اجتماعی و فرهنگی از نمایش کمدی را شاهد باشیم.
تئاتر کمدی و حضور بانوان فعال در آن تا چه اندازه می‌تواند در تغییر نوع نگاه و تحولی اجتماعی که ممکن است براساس یک نگاه سنتی فعالیت زن را در این حوزه ها چندان برنمی‌تابد، مؤثر باشد؟
تئاتر کمدی بسیار زیاد در این حوزه نقش دارد چرا که برخلاف تئاتر حرفه‌ای که شاید مخاطب یکی دو بار بیشتربه دیدن آن نمی‌رود به دلیل کثرت نوبت‌های اجرای این آثار شاهد هستیم که مثلاً مخاطبانی هستند که اگر اغراق نباشد بالای 10 تا 15 دفعه برای تماشای یک اثر کمدی مراجعه می‌کنند و ارتباط خوبی نیز با کمدین‌ها می‌گیرند و حتی پس از اجرای تئاتر وارد بحث با ما می‌شوند که مثلاً در اجرای قبل چنین کردی ولی در اجرای امشب آن کار را حذف کردی. می خواهم بگویم که بخشی اعظمی از بدنه مخاطبان تئاتر که به تماشای این نمایش‌های می‌نشینند چنین نگاه موشکافانه و دقیق نسبت به رویدادهای صحنه دارند در نتیجه می‌توان به شکلی کاملاً زیربنایی و فرهنگساز در نوع روایت این آثار به سمتی رفت که با بیانی طنازانه بسیاری از باورهای غلط مصطلح در جامعه به ویژه در مورد حقوق زنان را تابوشکنی و در نهایت منسوخ کرد.
