شکل گیری صنف ؛دیرینه آرزویی از مشروطه تا امروز

به گزارش ایران تئاتر به نقل از روابط عمومی عمارت نوفل شاتو، در ابتدای این برنامه علی جعفری فوتمی با بیان اینکه در یک سال و نیم گذشته، با ضربه‌های مهلک کرونا بر پیکر نحیف تئاتر در کشور، نام خانه‌ تئاتر هم بیشتر و هم کمتر شنیده شد گفت، «بیشتر» از آن رو که بسیاری از اهالی تئاتر از فعالیت‌های خانه تئاتر برای جلب نظر مسئولان و مدیران در حمایت از فعالان و هنرمندان تئاتر و تلاش برای جبران بخشی از خسارت‌های وارده پرس و جو می‌کردند و «کمتر» از آن رو که به نظر می‌رسید در فقدان نهاد‌های صنفی واقعی و کارآمد تئاتر، خانه‌ تئاتر علی رغم برخی تلاش‌ها آنطور که باید نتوانست صدای فعالان و هنرمندان تئاتر را به گوش آنان که باید برساند.

در این برنامه درباره خانه تئاتر و جایگاهش صحبت می‌کنیم.

امید طاهری هم در ادامه این برنامه گفت: دوران قاجار یکی از سیاه‌ترین دوره‌های حکومت داری در ایران است. تقسیم مناصب حکومتی بین اقوام و خویشاوندان و وابستگان، چنان افراد نالایقی را در راس امور قرار داده بود که در همه بخش‌های اداری و حکمرانی مملکت، فساد رواج پیدا کرده بود و هیچ چیز سر جای خودش نبود. به همان اندازه که اقتصاد وجغرافیای ایران در این دوران ویران شد و ازدست رفت، فرهنگ و هنر نیز مورد ظلم و کج فهمی‌ها و نفهمی‌های حکام قاجار قرار داشت. در این دوران، هیچ نظر مساعدی نسبت به نمایشگران و هنرمندان تئاتر در میان حکام وجود نداشت، همین کج فهمی‌ها و نفهمی‌ها را در دوران پهلوی اول و دوم هم شاهدش هستیم.

اما تصور ما و باور ما بر این است که مدیران و دولتمردان فعلی، هیچ مشابهتی با حکمرانان قاجار ندارند. پس زمان آن رسیده که اگر قاجاریه و پهلوی پا بر گلوی هنرمندان می‌گذاشتند، امروز بگذارند این قشر نفس بکشند، اگر قاجاریه و پهلوی نگذاشتند صنف واقعی در تئاتر شکل بگیرد، امروز دیگر با دولتمردان فعلی مشکلی بر سر فهم تئاتر و ضرورت توسعه آن برای اعتلای فرهنگ و هنر جامعه نداشته باشیم.

شهرام گیل آبادی در پاسخ به آنچه در برنامه مطرح شد نیز عنوان کرد: بحث صنفی نیاز به تعجیل ندارد و نیازمند زمان است. از نظر تنوع و تکثر در تئاتر پیشرفت‌هایی حاصل شده ولی در حوزه صنف هیچ پیشرفتی نداشته‌ایم. دانش و آگاهی صنفی به وجود نمی‌آید زیرا هیچ عامل تسریع‌کننده در درون جامعه تئاتری برای رفتن به سمت صنف وجود ندارد از طرفی سیستم حاکم بر مدیریت تئاتر مانند سیستم‌های دیگر نمی‌خواهد سیستم به سمت مدیریت مردم گرا حرکت کند به همین دلیل به تفرق بیشتر از تجمع کمک می‌کند. رقیب اصلی حوزه‌های صنفی دولت‌ها هستند.

محمود رضا رحیمی نیز در ادامه بیان کرد: تئاتر نابود شد زیرا تئاتر را به دولت واگذار کردند تغییر تئاتر ملی به تئاتر دولتی یک خودکشی دسته جمعی بود، در واقع باید حمایت دولت را درخواست می‌کردند تا از تئاتر حمایت شود. خانه تئاتر قدم اول خودش را به اشتباه برداشت زیرا در هیچ جای دنیا تئاتری‌ها صنف را تشکیل نمی‌دهند بلکه این کمپانی‌ها هستند که صنف را تشکیل می‌دهند و در راستای آن مطالبه‌گری نیز به درستی انجام می‌شود. من از خانه تئاتر خارج شدم چون به چشم دیدم اگر برای ما اتفاقی هم بیافتد برای کسی و ارگانی اهمیتی ندارد.

امید طاهری نیز موارد بسیار مهمی را عنوان کرد از جمله: خانه تئاتر اگر بنا باشد صرفا یک موسسه فرهنگی هنری باقی بماند و دنبال تامین منافع اعضا و هیئت موسس و مدیره خود باشد، هم به لحاظ قانونی و هم اخلاقی نمی‌تواند در رایزنی‌ها و جذب حمایت‌ها از منابع دولتی و خصوصی، خود را نماینده جامعه تئاتر بنامد. تا همین جا هم حمایت‌هایی که از این خانه شده، فراتر از میزان عرف حمایت از یک موسسه با مسوولیت محدود و چتر حمایتی برای معدود اعضای آن است. بنابراین ضرورت دارد که موانع تحقق تبدیل موسسه خانه تئاتر به صنف شناسایی و برطرف شود و هرچه سریعتر ما شاهد تحقق این آرمان صنفی باشیم.

اما این موانع را بر اساس همین گفتگویی که انجام شد در سه بخش می‌توان برشمرد:

اول عدم ایجاد همگرایی در جامعه تئاتر برای حمایت و عضویت در خانه تئاتر.

دوم: بی‌اعتمادی، بی‌توجهی، و توهم توطعه بخش دولتی در مورد تئاتری‌ها و سنگ‌اندازی در برداشتن موانع شکل‌گیری صنفی قدرتمند در تئاتر ایران.

سوم: اشخاصی که در خود خانه تئاتر جزو موسسین و یا هیئت مدیره در ادوار مختلف بودند و ترجیح می‌دهند خانه تئاتر تحت نام آن‌ها باقی بماند و با تبدیل شدن به یک تشکل صنفی از ید قدرت آن‌ها خارج نشود.

در هر سه این موارد موانع تحقق آرمان صنفی تئاتری‌ها وجود دارد و متاسفانه با وجود اینکه ازدوره مشروطه تا کنون برای ایجاد صنف تئاتر تلاش‌هایی صورت گرفته، اما همچنان این آرمان برای ما محقق نشده است.

برنامه «دراماتیک رادیو نوفل» هر شنبه به صورت زنده از عمارت نوفل لوشاتو از ساعت 19 الی 21 از درگاه اینستاگرام به صورت زنده برای مخاطبین پخش می‌شود، شما می‌توانید برنامه «دراماتیک رادیو نوفل» را به صورت فایل صوتی در فضای مجازی و آپارات دریافت کنید.