گفت و گو با کارگردانان نمایشهای پخش شده در یک پلتفورم تخصصی
مناسبات جدید عرضه و تقاضا با تلویزیون تئاتر ایران
فرصتی که باعث شد تئاتر هنر مرگ نباشد
ایران تئاتر- علی رحیمی: دههها پیش پرویز زاهدی در مطلع مقالهای با عنوان تئاتر «تئاتر نمیمیرد»، (مجله نمایش آبان ۶۶)، نوشت: تئاتر را هنر مرگ گفتهاند. همچنان که سینما را هنر زندگی. چرا مرگ، چون در یک محدوده زمانی مشخص به دنیا میآید و میمیرد.و امروز بعد از سه دهه و اندی، با ورود تلویزیون تئاتر ایران باید بگوییم تئاتر دیگر هنر مرگ نیست.
پس از راهاندازی سامانه اینترنتی «تلویزیون تئاتر ایران» در آخرینهای روز دی 1399 ،متولیان امر که بهمنظور حمایت از تولیدات نمایشی کشور، بهرهمندی از ظرفیتهای فضای مجازی برای ارائه آثار، ایجاد سازوکاری قانونی برای عرضه آثار در فضای مجازی، ضبط باکیفیت نمایشها در حد استاندارد، توجه به مستند نگاری و جلوگیری از نابودی گنجینههای هنری، برنامه یکساله این پلتفرم را در سه فاز غنیسازی آرشیو، پوشش جشنوارهها و پخش اینترنتی آثار نمایشی اعلام کردند.
فرصت برابر آموزش
تلویزیون تئاتر ایران در فاز اول برنامههای خود، بارگذاری محتوای آموزشی و پژوهشی مربوط به سمینارها، همایشها، میزگردها و نشستهای تخصصی برگزارشده در دو دهه اخیر را بهصورت رایگان در اختیار هنرمندان و علاقهمندان به این حوزه هنری قرارداد.
در این مرحله 276 نشست، سمینار، همایش و ... سمینار تئاتر و ظرفیتهای غیردولتی (1395)، سمینار بینالمللی تئاتر شرق؛ سنتگرایی و مدرنیسم (1386)، سمینار پژوهشی نقش گروهها و نهادهای سازمانیافته در شکلگیری تئاتر (1394)، سومین سمینار، بینالمللی نمایشهای آیینی و سنتی (1390)، سمینار پژوهشی تئاتر ملی (1386)، سمینار پژوهشی بررسی تئاتر پس از انقلاب اسلامی (1397)، سمینار پژوهشی تئاتر خصوصی در ایران (1387)، پنلهای مربوط به جشنواره فجر 36 (1396)، دومین سمینار بینالمللی نمایشهای آیینی و سنتی (1388)، سمینارهای مربوط به هفته تئاتر لهستان (1394)، همایش شهر، شهروندی و تئاتر (1395)، کارگاههای آموزشی و نشستهای پژوهشی جشنواره عروسکی 18 (اسفند 1399)، اختتامیههای مربوط به جشنواره عروسکی، اختتامیههای مربوط به جشنواره فجر، اختتامیههای مربوط به جشنواره آیینی و سنتی، اختتامیههای مربوط به جشنواره کودک و نوجوان، آیین شاد پیمایی هفدهمین جشنواره بینالمللی تئاتر عروسکی تهران-مبارک در اختیار عموم قرار گرفت.
تجربه دیدن و دیده شدن در سراسر کشور
این سامانه در دومین مأموریت خود، وظیفه خطیر پوشش سی و نهمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر و هجدهمین جشنواره عروسکی تهران – مبارک را بر عهده گرفت. اقدامی که در گام اول به لحاظ فنی و زیرساختی، بسیار سخت و غیرقابل اجرا به نظر میرسید.
موفقیت در این مأموریت با پوشش سراسری 112 نمایش (45 نمایش در جشنواره فجر و 67 نمایش در جشنواره تهران-مبارک) تلویزیون تئاتر ایران را خیلی سریع در میان هنرمندان و علاقهمندان بهویژه در میان مخاطبان شهرستانی محبوب کرد و زمزمه آیندهای درخشان برای آن به گوش رسید. بهویژه آنکه در همین فاز تلویزیون تئاتر ایران حمایت از تولید و پخش 11 فیلم از آیینهای نوروزی اقوام مختلف ایرانی را در دستور کار قرارداد و در قالب یک برنامه مناسبتی تحت عنوان «نوروزِ نمایش» در دسترس عموم گذاشت.
امکان عرضه نمایشها
فاز سوم مأموریت این پلتفرم از خردادماه 1400 آغاز شد و طی آن تعداد قابلتوجهی فیلم تئاتر مربوط به سالهای اخیر که کارگردانهای آنها تمایل به پخش اینترنتی اثرشان دارند، عرضه خود را در تلویزیون تئاتر ایران شروع کردند.
در این فاز، اولویت اولیه با نمایشهایی است که یا در خارج از شهر تهران تولیدشده و یا در جشنوارههای رسمی کشور حاضر بودهاند و فیلم باکیفیت و مناسب عرضه دارند،. در حال حاضر 40 اثر (اجتماعی 10 اثر، کودک و نوجوان 7 اثر، خردسال و کودک 5 اثر، کمدی 4 اثر، تراژدی 2 اثر، مقاومت 4 اثر، محیطی (خیابانی) 5 اثر، درام غیر ایرانی 2 اثر و نمایش عروسکی یک اثر) بارگذاری شده است . ظرفیتی که بهصورت مستمر در حال افزایش است.
فرصتی برای بارها دیده شدن
باوجود انتقاداتی که برخی صاحبنظران بر عرضه هنرهای نمایشی در فضای مجازی دارند، اما تئاتر می رود تا جایگاه خود را در این عرصه پیداکرده و با عبور از مرزهای مکانی و زمانی، نشان داد که دیگر به یکزمان و یک مکان خاص وابسته نیست.
حسین فدایی حسین محقق و پژوهشگر تئاتر، که نمایش ویری ویری در سرزمین سلامت را پس از اجرا در تالار هنر به این پلتفرم آورده است، در این خصوص گفت: به نظر من پرونده نمایشی که پس از ماهها تمرین تولید میشود حیف است با چند اجرا بسته شود. ما هم پس از اجرا در تالار هنر تلاش داشتیم نمایش را در فرهنگسراهای مختلف به اجرا گذاریم اما با ماجرای کرونا امکانش فراهم نشد. لذا تصمیم گرفتیم حالا که امکان حضور مخاطب در سالن نیست، ما به سراغ مخاطب برویم.
تلویزیون تئاتر ایران هنرهای نمایشی را به خانه ها برد
وی افزود: تئاتر به دنبال راهی بود تا به خانهها برود و تلویزیون تئاتر ایران این کار را انجام داد. این اقدام گرچه تأثیر تئاتر زنده را ندارد ولی غنیمت است چون اصل مطلب یعنی انتقال پیام در آن وجود دارد و این اتفاق خوبی است.
وحید کبیری کارگردان نمایش گرگ دختر نیز در این خصوص گفت: بااینکه برخی معتقدند تئاتر زنده باید برگزار شود ولی در حاضر بهویژه با شیوع کرونا، این پلتفرم میتواند کمک زیادی به دیده شدن نمایشها و تبادل اندیشه کند.
وی افزود: گروه برای اجرای یک نمایش زحمات زیادی میکشد نباید بعد از چند اجرا این زحمت هدر برود. راهاندازی این پلتفرم به تئاتر در این خصوص کمک شایانی میکند و به نظرم این فرصت به روزهای کرونا محدود نمی شود .
عدالت فرهنگی؛ عبور از جغرافیای زمانی و مکانی
تلویزیون تئاتر ایران با عبور از جغرافیای زمانی و مکانی این فرصت را ایجاد کرد که هرکس در هرکجا و در هرزمانی که اراده کند نمایش دلخواه خود را فقط با فشردن یک کلید، مشاهده کند و این فرصت خوبی برای علاقهمندان شهرستانی که امکان دیدن آثار موردعلاقه خود را نداشتند.
فاطمه باغبادی کارگردان نمایش یه گلوله ماه نقرهای در این خصوص معتقد است: این یک فرصت خوبی است تا علاقهمندان تئاتر در شهرستانها نیز با کمترین هزینه نمایش موردعلاقه خود را ببینند.
وحید کبیری کارگردان گرگ دختر نیز عدالت را یکی از اصلیترین امتیازات این پلفترم عنوان کرد و گفت: حالا دیگر مرزهای جغرافیای مکانی برداشته شد و هم هنرمندان شهرستانی میتوانند آثارشان را در سراسر کشور نمایش دهند و هم علاقهمندان به تئاتر در هرکجای کشور میتوانند این آثار را ببیند. این موضوع یک عدالت را در تئاتر ایجاد کرد.
حامی گروههای مستقل
یکی دیگر از ویژگیهای منحصربهفرد پلتفرم تلویزیون تئاتر ایران، حمایت از گروههای مستقل است. گروههایی که باوجود اجرای خوب، به دلیل مشکلات مالی آنگونه که باید دیده نمیشوند.
سعیده آجربندیان کارگردان نمایش «ناگهان همه برمیخیزند... به آوازی دیگر» در این خصوص گفت: «ناگهان همه برمیخیزند... به آوازی دیگر» از سوی اساتید با استقبال خوبی روبرو بود اما چون در زمان خوبی به اجرا درآمد متأسفانه با اقبال عمومی همراه نبود.
وی افزود: ما 8 ماه برای این نمایش تمرین کردیم و آن را در یک سالن خصوصی به روی صحنه بردیم. ما باید گیشه را تضمین میکردیم و تضمین گیشه نیاز به تهیهکننده، حامی مالی و حتی بازیگر چهره دارد. بهویژه آنکه زمان اجرای نمایش با دو جشنواره تئاتر و فیلم فجر مقارن شد و به همین دلیل استقبال خوب مخاطب را از دست دادیم.
آجربندیان تأکید کرد: این پلتفرم میتواند حامی خوبی برای نمایشهایی که بر اساس داشتههای خود و کاملاً مستقل به روی صحنه میروند باشد. گروه ما بازیگر چهره و سرشناس نداشت اما گروهی بودند که سالها در تئاتر فعالیت کردهاند و پای قولی که به خود در این عرصه داده بودند ماندند و همیشه دوست داشتم تلاش اعضای گروه ماندگار بماند و امیدوارم تلویزیون تئاتر ایران پای این حرکتی که شروع کرده بایستد.
وحید کبیری کارگردان گرگ دختر نیز با تأکید بر اینکه فکر میکنم این پلتفرم زودتر از اینها باید طراحی میشد، گفت: متأسفانه نمایش گرگ دختر را در بهشهر به روی صحنه بردیم اما باوجود تمرین بسیار زیاد، بعد از سه روز اجرا متوقف شد. با تلویزیون تئاتر ایران ما این فرصت را پیدا کردیم که این نمایش را که ماحصل ماهها تلاش گروه بود ماندگار کنیم.
سهولت در تعاملات بینالمللی
یکی دیگر از خدمات مؤثر تلویزیون تئاتر ایران، سهولت در تعاملات بینالمللی گروههاست. درگذشته گروهها برای حضور در عرصههای بینالمللی نیاز به فیلم نمایش داشتند که این موضوع به دلیل هزینه زیاد، نیاز به تخصص ویژه و ... برای همه امکانپذیر نبود.
با توجه به اینکه تلویزیون تئاتر ایران زیر نظر انجمن هنرهای نمایشی ایران ، اهداف کلان حمایتی اداره کل هنرهای نمایشی را پیش می برد به یقین آثار عرضه شده در آن مهر تأیید دارند،به همین دلیل گروهها میتوانند بهراحتی با ارسال آدرس نمایش آثار خود را به جشنوارههای بینالمللی ارائه کنند.
رضا کرم زاده کارگردان نمایش دستهایت کو ممد حسن که نمایشش پس از اجرا در جشنواره فجر، مجوز حضور در جشنواره تاتارستان روسیه را کسب کرد، در این خصوص گفت: درگذشته مجبور بودیم برای حضور در جشنوارهها فیلم نمایش را تهیه و در یک پلتفرم بارگذاری، تا داوران جشنوارههای بینالمللی آن را بازبینی کنند، اما با پخش نمایش در تلویزیون تئاتر ایران این مشکل رفع شد و فقط کافی است لینک نمایش را برای بازبینی ارسال کنیم.
وی با بیان اینکه این پلتفرم تلاش دارد با تصویربرداری حرفه ای ، آثار را طبق استانداردهای جهانی تئاتر اعرضه کند، تصریح کرد: می توانیم فقط با یک زیرنویس آثارمان را به جشنوارههای بینالمللی ارسال کنیم.
حسین فدایی حسین نیز که ویری ویری در سرزمین سلامت را با اقتباس از اثر دیوید وود نویسنده کودک و نوجوان انگلیسی، به روی صحنه برد، با ابراز خرسندی از اجرای نمایش در این پلفترم گفت: همیشه بعد از اجرای یک نمایش که نویسنده خارجی دارد تلاش دارم اثر را برای ایشان ارسال کنم، با راهاندازی تلویزیون تئاتر ایران، زیر ساخت این امکان فراهم شده تا اثر را برای نویسنده متن اول ارسال کنم. قولهایی در خصوص اراده کدهای بینالمللی دادهشده که منتظر عملی شدن آن ها هستیم.
تبلیغات را جدی بگیریم
باوجود اقدامات قابلتوجه و خدماتی که در طول این چند ماه متولیان تلویزیون تئاتر ایران داشتهاند، متأسفانه هنوز آنگونه که باید این پلافرم در گام اول میان هنرمندان و اهالی تئاتر و در گام دوم مخاطبان شناختهشده نیست و علت اصلی آن عدم سرمایهگذاری در بحث تبلیغات مؤثر است.
حسین فدایی حسین در این خصوص گفت: کار تبلیغات یک کار مشترک است که همگروه و هم تلویزیون تئاتر ایران باید انجام دهند.
وی افزود: ما در حال حاضر دو مشکلداریم اول اینکه هنوز مخاطب با این موضوع که تئاتر را در فضای مجازی ببیند آشنا نیست و باید تبلیغ شود و دوم آنکه تلویزیون تئاتر ایران نیز بهعنوان یک پلتفرم پخشکننده تئاتر شناخته نیست لذا نیاز است اداره کل هنرهای نمایشی بهطور وسیع از طریق رسانههای ارتباطجمعی ازجمله تلویزیون، رادیو، رسانهها، سایتها و حتی سالنها و تماشاخانهها در این خصوص اطلاعرسانی نماید.
فدایی حسین ادامه داد: گروهها نیز باید اثر خود را تبلیغ کنند. بیشک وقتی یک گروه شروع به تبلیغات میکنند تلویزیون تئاتر نیز تبلیغ میشود حتی مخاطب با ورود به این پلفترم آثار دیگر را نیز میتواند مرور کند.
فاطمه باغبادی کارگردان نمایش یه گلوله ماه نقرهای، نیز تبلیغات را موضوع مهمی در دیده شدن این پلتفرم میداند. وی گفت: با توجه به ارتباط مؤثری که با خانوادههای علاقهمند تئاتر دارم در بررسیهای بهعملآمده، فهمیدم آنها یا میخواهند تئاتر را بهصورت زنده در سالن ببینند و یا اجرای آنلاین داشته باشیم. اگر این شرایط نیز ایجاد شود مخاطبان بیشتری جذب پلفترم میشوند.
تلویزیون تئاتر ایران نوزاد نوپایی است که در یک شرایط نامساعد کرونایی به کمک دنیای تئاتر آمده است . بی شک این پلتفرم از یکسو نیاز به حمایت همهجانبه مسئولان و هنرمندان و از دیگر سو با صبر و حوصله گام های پربرکتی بر می دارد .