نگاهی به عملکرد قادر آشنا در سال کرونایی
یازده هدف برای بهبود وضعیت تئاتر ایران
ایران تئاتر – سید رضا حسینی: قادر آشنا پس از شروع کار به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اهدافی را به عنوان رئوس برنامه‌های خود اعلام کرد. حال که بیش از یک سال از نشستن او بر مسند مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گذرد مروری داریم به سرانجام اجرایی این سرفصل ها .
در آخرین روزهای سال ۱۳۹۸ خورشیدی و پس از آغاز بحران کرونا قادر آشنا به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب شد. او پس از تعطیلات نوروز و در فروردین ماه سال ۱۳۹۹،یازده سرفصل را به عنوان رئوس برنامه‌های خود اعلام کرد. در مطلب پیش رو به مرور این سرفصل‌ها می‌پردازیم و میزان دستیابی به هریک را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
پرداخت تعهدات قدیمی به هنرمندان
نخستین هدفی که قادر آشنا به عنوان یکی از رئوس برنامه‌های خود اعلام کرد از این قرار بود:«پرداخت تعهدات به هنرمندان در کوتاه‌ترین زمان ممکن با مساعدت وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونین محترم امور هنری و توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.»
بنابر اعلام صورت گرفته مدیرکل جدید هنرهای نمایشی در روزهای نخست آغاز فعالیت خود تا حدی توانست به این وعده عمل کند؛ به گونه‌ای که در همان نخستین روزهای سال ۱۳۹۹ خورشیدی بخش مهمی از مطالبات هنرمندان تئاتر توسط انجمن هنرهای نمایشی پرداخت شد. به بیان دقیق‌تر مطالبات هنرمندان تئاتر در شش ماه نخست سال ۱۳۹۸ خورشیدی از اداره کل هنرهای نمایشی و همچنین مطالبات هنرمندان حاضر در سی و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر پس از آغاز کار مدیرکل جدید هنرهای نمایشی در آغاز سال ۱۳۹۹ خورشیدی به آنها پرداخت گردید. در همان زمان اعلام شده بود که تمام مطالبات هنرمندان تئاتر در سال ۱۳۹۸ خورشیدی تا پایان اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ به آنها پرداخت شده است. بر این اساس و بنابر اخبار موجود می‌توان نخستین برنامه اعلام شده توسط قادر آشنا را تحقق یافته قلمداد کرد.
قادر آشنا در جریان برگزاری نشست رسانه‌ای روز شانزدهم مرداد ماه سال ۱۴۰۰ خورشیدی ضمن اشاره به پرداخت بدهی ۱۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی سال‌های قبل توضیح داد:«در این مدت،بابت سنوات گذشته حدود ۱۱ میلیارد تومان پرداخت کرده‌ام و تلاش دارم وقتی میز مدیریت را به نفر بعدی تحویل می‌دهم بدهی‌ها صاف شده باشد. در این شرایط وقتی به اداره کل آمدم دریافتم که با یک تعهد مالی سنگین نسبت به بودجه تئاتر مواجه هستیم. بودجه تئاتر در بدبینانه‌ترین شکل ۱۸ میلیارد و در خوش‌بینانه‌ترین وضعیت ۲۴ میلیارد تومان است که این بودجه جوابگوی تعهدات،بیکاری هنرمندان و شرایط ویژه کرونایی نیست. ما با بدهی سنگینی مواجه بودیم که مربوط به گذشته بود و صرفا مربوط به یکی دوسال پیش از من و دوره مدیریت آقای کرمی هم نبود،بلکه دوران فعالیت آقای شفیعی را نیز شامل میشد و حتی مربوط به دوره پیشین مدیریت خود من در زمینه مالیات ارزش افزوده نیز بود. ضمن اینکه پایان سال مالی و بیکاری هنرمندان نیز مزید بر تمام این مسائل گردید.»
مدیرکل هنرهای نمایشی در جریان همین نشست رسانه‌ای مشکلات مالیاتی را یکی از عوامل به مخاطره افکندن انجام تعهدات دانست و افزود:«از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۳ حدود ۱۳ میلیارد تومان و تا سال ۱۳۹۷ اصل و فرع ۲۷ میلیارد تومان بدهی مالیاتی داشتیم. اوضاع به قدری بد بود که می‌خواستند حساب‌های انجمن هنرهای نمایشی را ببندند. در این شرایط ما سعی کردیم فعالیت‌های انجمن را ساماندهی کنیم و حدود سه میلیارد تومان از اصل بدهی را به مالیات پرداخت کردیم تا حساب‌های ما را نبندند و بتوانیم برخی از مشکلات را حل کنیم. با جلساتی که داشتیم توانستیم از جریمه ده میلیاردی موجود،۹۰ درصد بخشودگی بگیریم؛ اما چون اساسا فعالیت‌های ما طبق قانون معاف از مالیات است و درآمدی هم تحصیل نمی‌شود که مشمول مالیات باشد،شکایت به دیوان عدالت اداری بردیم که همان را هم پس بگیریم و پیگیری‌های لازم را حتما انجام می‌دهیم تا این مسئله را به نتیجه و سرانجام قانونی برسانیم.»
حمایت از تئاتر به عنوان یکی از مشاغل زیان دیده
دومین برنامه‌ای که قادر آشنا در آغاز فعالیت به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود اعلام کرد چنین بود:«تشریح شرایط هنرمندان نئاتر به عنوان یکی از مشاغل زیان دیده در وضعیت فعلی و پیگیری مصوبات دولت و دستورات وزیر محترم مبنی بر حمایت از این گونه مشاغل در دو ماه اخیر.»
این برنامه در شرایطی اعلام شد که حدود دو ماه از آغاز بحث جدی شیوع ویروس کرونا در ایران می‌گذشت و زمزمه تعطیلی سالن‌های تئاتر اندک اندک شکل واقعی به خود می‌گرفت. در حال حاضر که بیش از یک سال از اعلام این برنامه می‌گذرد می‌توان گفت که قادر آشنا و مجموعه تحت سرپرستی او در تشریح وضعیت هنرمندان تئاتر به عنوان یکی از مشاغل زیان دیده در شرایط بحرانی پس از شیوع ویروس کرونا و پیگیری این موضوع عملکرد قابل قبولی داشتند؛ چنانچه در اثر همین تعیین وضعیت و پیگیری مستمر هنرهای نمایشی از گروه سه مشاغل به گروه دو تغییر وضعیت داد. با این حال نمی‌توان چشم بر این حقیقت مهم بست که در اثر محدودیت بودجه و اختیارات اداری هنرمندان تئاتر با وجود حمایت‌های محدود در قالب کمک نقدی،تامین هزینه بیمه تامین اجتماعی برای دو دوره سه ماهه در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ و امکان برخورداری از وام‌های کم بهره و... از حمایت‌های مادی کافی برخوردار نشدند.
این وضعیت موجب شد که اعضای خانه تئاتر در دی ماه سال ۱۳۹۹ تجمعی را مقابل مجلس شورای اسلامی برگزار کنند و خواهان پیگیری مطالبات خود شوند. یکی از نتایج این گردهمایی اعتراضی تصویب حمایت ۳۵۰ میلیون تومانی از هنرهای نمایشی در خرداد ماه امسال بود. البته بنابر اعلام احسان قاضی زاده هاشمی،عضو کمیسیون فرهنگی و رئیس کمیته فرهنگی و اجتماعی تلفیق مجلس شورای اسلامی،این کمک مالی در قالب مستمری و مقرری ایام بیکاری هنرمندان برای صندوق اعتباری هنر در نظر گرفته شده است و باید با پیگیری صندوق اعتباری هنر از سازمان هدفمندی یارانه‌ها دریافت شود. در واقع این کمک مالی باید ابتدا توسط سازمان هدفمندی یارانه‌ها به صندوق اعتباری هنر واریز شود و پس از آن از طریق این صندوق در اختیار جامعه هنرمندان قرار گیرد.
این به آن معنی است که در صورت نبود اعتبار امکان دارد کمک مالی مذکور توسط سازمان هدفمندی یارانه‌ها در اختیار صندوق اعتباری هنر قرار نگیرد؛ البته احسان قاضی زاده هاشمی تاکید کرده که این موضوع مصوب شده است و حکم قانونی و لازم‌الاجرا برای دولت به شمار می‌رود و اگر اجرا نشود دستگاه‌های نظارتی نظیر دیوان محاسبات بازرسی کل کشور و مجلس شورای اسلامی قادر خواهند بود به موضوع ورود نمایند. به هر حال موضوع کمک به هنرمندان تئاتر در دوران بحرانی پس از شیوع کرونا در بسیاری از موارد تنها در حد حرف باقی مانده و به مرحله عمل و اجرا نرسیده است.
از سوی دیگر پیگیری‌های مستمر اداره کل حدود یک سال طول کشید تا پیگیری‌ها به نتیجه برسد و با تایید ستاد ملی مقابله با کرونا تئاتر و مشاغل مربوط به آن از گروه سه به گروه دو منتقل شوند. تا پیش از بهار امسال تئاتر و مشاغل مرتبط با آن در گروه سه دسته بندی مشاغل قرار داشت و در صورت قرار گرفتن شهرها در وضعیت نارنجی کرونا سالن‌های نمایش بلافاصله تعطیل میشد. اما اکنون تعطیلی سالن‌های نمایش تنها در شرایطی رقم خواهد خورد که شهرها در وضعیت قرمز کرونا قرار بگیرند. بنابراین می‌توان گفت که تشریح وضعیت هنرمندان و پیگیری وضعیت آنها از سوی اداره کل هنرهای نمایشی در شرایط کنونی در حد قابل قبولی بوده اما این موضوع به دلیل عدم توجه کافی از سوی نهادهای بالادستی نتایج چندان قابل توجهی را به همراه نداشته است. هرچند که قادر آشنا در همان دی ماه سال ۱۳۹۹ خورشیدی اعتراف کرده بود:«با هنرمندان همدردیم اما توازنی بین منابع بودجه با خسارت‌ها وجود ندارد.»
قادر آشنا به تازگی در مورد تصمیم‌گیری در رابطه با اجرای تئاتر در سالن‌های دولتی و خصوصی و تفاوت آن با سینما این گونه توضیح داده است:«در سینما هم سالن‌های دولتی تعطیل است. ضمن اینکه چند هفته قبل پس از بحرانی شدن شرایط تهران در جریان یک مصاحبه در پاسخ به پرسشی گفتم که بر اساس قانون،تئاتر در شرایط قرمز تعطیل است اما از طرفی درآمد ناچیز هنرمندان هم به همین اجراها وابسته است. آرزویم اجرای تئاتر و کمک به سالن‌ها و گروه‌هاست و گرفتن تصمیم تعطیلی تئاتر،به شدت تصمیم سختی است؛ من در انتخاب تصمیمی بین تعطیلی و اجرای تئاتر در شرایط قرمز کرونایی،در رنج هستم.»
حمایت‌های شفاف
سال ۱۳۹۹ برای اهالی تئاتر که تنها ویترین خود یعنی تماشاخانه‌ها را به خاطر تعطیلات مستمر ناشی از کرونا و عدم استقبال مخاطبان ازدست‌داده بودند،سالی سخت و نامیمون بود.
هنرمندان که سال ۹۹ را با ۴ماه تعطیلی آغاز کردند و باوجود بازگشایی سالن‌ها،با چالشی بزرگ به نام نگرانی مخاطبان تئاتر برای حضور در فضاهای بسته با تراکم بالای و احتمال بسته شدن مجدد سالن‌ها روبرو بودند. اتفاقی که در پاییز نیز بار دیگر تجربه شد و در نهایت سالن‌های تئاتر را به تعطیلی مداوم کشاند.
تعطیلاتغیر قابل پیشبینی و طولانی‌مدت،هنرمندان بسیاری را خانه‌نشین کرد و حتی برخی را به سمت مشاغل کاذب هدایت نمود. این موضوع باعث شد تا اداره کل هنرهای نمایشی در حد بضاعت،حمایت از هنرمندان را در دستور کار قرار دهد و به‌نوعی در ضررهای ناشی از این تعطیلات با هنرمندان شریک شود.
به همین منظور اداره کل هنرهای نمایشی در اطلاعیه‌ای که در روز اول شهریورماه ۱۳۹۹ منتشر شد،اعلام کرد:اداره کل هنرهای نمایشی برای نمایش‌های اجراشده در تهران بر مبنای قیمت بلیت ۳۰۰۰۰ تومان و بر اساس تعداد بلیت فروخته‌شده برای هر نمایش بین ۵۰ تا ۷۰ درصد عدد به‌دست‌آمده و برای سایر استان‌ها با در نظر گرفتن میانگین قیمت ۲۰۰۰۰ تومان(در شهرهای کوچک‌تر این میانگین با توجه به سابقه قیمت بلیت در یک سال اخیر می‌تواند کمتر-حداقل ۸۰۰۰ تومان- باشد)از گروه‌های نمایشی حمایت کنند.
این طرح مستقل از دیگر حمایت‌های این اداره کل ازجمله حمایت از گروه‌هایی که آمادگی اجرا و ارائه اثرشان در فضای مجازی را داشته باشند تا سقف ۳۰ میلیون تومان،پرداخت ۵۰ تا ۷۰ درصدی به‌علاوه فروش به گروه‌هایی که در بازگشایی سالن‌ها به صحنه رفتند،اختصاص ۴۶ درصد از بودجه حمایتی به استان‌ها،کمک بیش از ۴۲۲ میلیون تومان از تماشاخانه‌های خصوصی،دریافت حمایت تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان با بهره ۴ درصد به تماشاخانه‌ها،پیشبینی پرداخت ۱۲۰ میلیارد تومان به‌عنوان کمک بلاعوض به اصحاب فرهنگ و هنر ازجمله هنرمندان تئاتر از طریق صندوق اعتباری هنر،اختصاص مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان از سامانه تحفه برای حمایت از کل خانواده هنرمندان،بخشودگی اجاره‌بهای سالن‌های زیر نظر انجمن هنرهای نمایشی و... بود.
هم‌زمان با اعلام گزارش هزینه‌های سال ۱۳۹۹ اداره کل هنرهای نمایشی که در راستای اجرای سیاست‌های شفاف‌سازی و دسترسی آزاد به اطلاعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه شد و به‌منظور شفاف‌سازی موضوع،به تشریح تفکیکی این گزارش می‌پردازیم:
الف:حمایت از آثار روی صحنه
همان‌گونه که اشاره شد،اداره کل هنرهای نمایشی،سال گذشته بر اساس دستورالعملی،از نمایش‌های اجراشده در تهران،بر مبنای قیمت بلیت ۳۰,۰۰۰ تومان و بر اساس تعداد بلیت فروخته‌شده برای هر نمایش بین ۵۰ تا ۷۰ درصد عدد به‌دست‌آمده و در سایر شهرستان‌ها،با در نظر گرفتن میانگین قیمت ۲۰,۰۰۰ تومان(در شهرهای کوچک‌تر این میانگین با توجه به سابقه قیمت بلیت در یک سال اخیر می‌تواند کمتر-حداقل ۸۰۰۰ تومان- باشد)از گروه‌های نمایشی حمایت شد.
بر اساس آمار به‌دست‌آمده،۵۶ اثر نمایش در سال گذشته در استان‌ها و ۱۴۹ اثر در تهران حمایت شدند.
اداره کل هنرهای نمایشی برای حمایت از این آثار،۲۱ میلیارد و ۹۴۳ میلیون بودجه قرارداد که سهم هنرمندان تهرانی ۱۹ میلیارد و ۷۴۷ میلیون و ۳۷۲ هزار و ۵۰۰ ریال و سهم آثار استان‌ها ۲ میلیارد. ۱۹۶ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال بود.
ب:حمایت از آثار شرکت‌کننده در جشنواره‌ها
در سال ۹۹ و با توجه به شیوع کرونا که تا حد زیادی امکان اجرا جشنواره‌ها،همایش‌ها،نشست و... را از همه سازمان‌ها و ارگان‌ها گرفته بود،اداره کل هنرهای نمایشی تلاش کرد به‌منظور حمایت از هنرمندان فعال،به هر نحو ممکن جشنواره‌های مهم و تأثیرگذار تئاتری را برگزار نماید.
جشنواره بین‌المللی فجر،جشنواره عروسکی تهران مبارک و تئاتر صاحب دلان سه رویدادی بودند که در سال ۹۹ برگزار و ۱۸۳ گروه نمایشی از سراسر کشور(۱۰۳ اثر در جشنواره فجر،۶۰ اثر در جشنواره عروسکی تهران مبارک و۲۰ اثر در جشنواره صاحب دلان)از حمایت مالی این جشنواره برخوردار شدند.
ضمن آنکه به دلیل عدم اجرای جشنواره تئاتر مریوان،اداره کل هنرهای نمایشی برنامه خیابان تئاتر ایران را با حضور ۴۷ گروه نمایشی مطرح کرد. با این تعداد اثر،۲۴۴ گروه در سال ۹۹ موردحمایت جشنواره‌های نمایشی قرار گرفتند.
بر اساس آمار و اطلاعات به‌دست‌آمده از گزارش اداره کل هنرهای نمایشی،۵۴ ردیف فعالیتی برای جشنواره فجر تعریف‌شده بود که از این میزان،۷ ردیف بودجه‌ای به‌صورت ویژه کمک‌هزینه به شرکت‌کنندگان بخش‌های مختلف را مدنظر داشت.
بر اساس این آمار،۱۰۳ اثر نمایشی در این جشنواره کمک‌هزینه‌ای بالغ‌بر ۱۶ میلیارد و ۴۴ میلیون ریال دریافت نموده‌اند.
در بررسی میزان حمایت‌های انجام‌گرفته در بخش مسابقه جشنواره فجر،بیشترین حمایت از نمایش اپیدمی اثر رضا پور تراب زاده از گرگان(۳۰۷ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال)شده و ۲۷ اثر دیگر نیز کمک‌هزینه‌های ۲۵۰ میلیون ریالی(۶اثر)،۲۰۰ میلیون ریالی(۲۰ اثر)و ۱۵۰ میلیون ریالی(یک اثر)دریافت نموده‌اند.
در بخش ویژه،یک اثر ۵۰۰ میلیون ریال،۲ اثر ۳۵۰ میلیون ریال،۴ اثر ۳۰ میلیون،۳ اثر ۲۵۰ میلیون،۸ اثر ۲۰۰ میلیون و یک اثر ۱۰۰ میلیون ریال کمک‌هزینه دریافت کردند.
کمک‌هزینه بخشی خیابانی نیز از ۴۰ تا ۱۲۰ میلیون ریال برآورد شده است،۳ اثر ۱۲۰ میلیون ریال،۳ اثر ۱۱۰ میلیون ریال،۶ اثر ۱۰۰ میلیون ریال،۷ اثر ۹۰ میلیون ریال،۳ اثر ۸۰ میلیون ریال،۲ اثر ۶۰ میلیون ریال و ۲ اثر ۴۰ میلیون ریال دریافت کردند.
در بخش سرباز انقلاب یک اثر ۱۳۰ میلیون ریال،یک اثر ۱۱۰ میلیون ریال،یک اثر ۱۰۰ میلیون ریال،۴ اثر ۹۰ میلیون ریال،۲ اثر ۸۰ میلیون ریال و ۳ اثر ۷۰ میلیون ریال دریافت کردند.
در بخش فیزیکال تئاتر نیز به هر گروه ۴۰ میلیون ریال کمک‌هزینه دریافت شد.
در بخش دیگرگونه‌های اجرایی نیز علاوه بر ۲۱۸ میلیون ریال هزینه برای آماده‌سازی ۲۰ گروه نمایشی،به ۱۱ گروه حاضر در جشنواره یک میلیارد و ۵۲۷ میلیون ریال کمک‌هزینه اعطا شد.
از ۳۷ ردیف بودجه هجدهمین جشنواره عروسکی تهران مبارک،۷ ردیف بودجه به کمک‌هزینه آثار نمایشی مرتبط بود.
در این جشنواره اداره کل هنرهای نمایشی،برای ۳ صحنه‌ای خردسال ۲۶۵ میلیون ریال،۲۴ اثر صحنه‌ای بزرگسال،۳ میلیارد و ۶۷۵ میلیون ریال،برای ۱۱ اثر نمایشی محیطی و خیابانی،یک میلیارد و ۵۰ میلیون ریال،برای ۸ اثر نمایش عروسکی سنتی ۵۲۵ میلیون ریال،برای ۲ اثربخش ویژه ۴۵۰ میلیون ریال،برای ۴ اثربخش ایده‌های نو ۲۱۰ میلیون ریال و برای ۵ اثربخش مجازی ۱۹۵ میلیون ریال کمک‌هزینه اعطا کرد.
ضمن آنکه ۴۶ نمایش عروسکی راه نیافته به جشنواره نیز ۸۴۹ میلیون ریال(۳۴ میلیون ریال برای دو نمایش عروسکی خردسال،۵۰۰ میلیون ریال برای ۲۰ نمایش صحنه‌ای بزرگسال،۲۲۵میلیون ریال برای ۱۵ نمایش خیابانی و محیطی و ۹۰ میلیون ریال برای ۹ نمایش سنتی)حمایت مالی دریافت کردند.
به عبارتی از مجموع ۱۵ میلیارد و ۹۳۷ میلیون ریالی که صرف برپایی جشنواره شد،۷میلیارد و ۲۱۹ میلیون ریال آن فقط بابت حمایت از گروه‌ها اختصاص یافت.
حمایت از هنرمندان تئاتر در برنامه خیابان تئاتر ایران
در سال گذشته با توجه به برگزار نشدن جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان به شکل مرسوم به جهت تبعات شیوع ویروس کرونا،اداره کل هنرهای نمایشی و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کردستان با همراهی انجمن هنرهای نمایشی ایران و انجمن هنرهای نمایشی استان کردستان،اقدام به برگزاری برنامه خیابانی تئاتر ایران کردند.
در این برنامه که در راستای حمایت از آثار هنرمندان تئاتر کشور با رویکرد استمرار ارتباط شهروندان با تئاتر و به‌ویژه نمایش‌های خارج از صحنه‌های مرسوم در سه بخش «اجرا» با زیرمجموعه‌های «آزاد»،«نمایش‌های آیینی و سنتی» و «نمایش‌های کودک و نوجوان» و همچنین «مسابقه طرح و ایده» و «کارگاه‌های آموزشی» برگزار شد،۴۷ اثر نمایشی حضور یافتند و اداره کل هنرهای نمایشی به‌منظور حمایت از هنرمندان حاضر در این جشنواره،۲میلیارد و ۷۰۹ میلیون ریال بودجه در نظر گرفت که سهم عمده آن در مسیر حمایت از هنرمندان بود.
ج:حمایت از تماشاخانه‌های خصوصی
یکی دیگر از اقدامات مهم اداره کل هنرهای نمایشی حمایت از تماشاخانه‌های خصوصی بود. تماشاخانه‌های که به دلیل تعطیلی چندباره،عدم تمایل برخی هنرمندان فعال برای اجرای نمایش به خاطر شیوع کرونا و فاصله گرفتن مخاطب از تئاتر سال پرضرری را تجربه می‌کردند.
اداره کل هنرهای نمایش در سال ۹۹،بودجه‌ای به میزان ۹ میلیارد و ۶۳۴ میلیون تومان برای این منظور اختصاص داد که ۲۱ تماشاخانه تهران در این مدت ۸ میلیارد و ۲۵۰ میلیون ریال کمک‌هزینه و ۲۴ تماشاخانه استانی مبلغی در حدود یک میلیارد و ۳۸۰ میلیون ریال دریافت کردند.
بیشترین حمایت مالی از تالارهای زیرمجموعه بنیاد رودکی بود که به دلیل بروز کرونا امکان اجرای فقط یک نمایش در سال گذشته را داشت و به‌طور کامل فعالیت تئاتری در این مجموعه فعال تعطیل بود.
اداره کل هنرهای نمایشی ۲میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال به‌منظور حمایت از این مجموعه اختصاص داد و سایر تماشاخانه‌ها نیز در حدود ۶ ماه از سال تعطیل بودند،بسته میزان فعالیت،تعداد نمایش‌ها و خسارت‌های ناشی از کرونا حمایت شدند.
این میزان جدای از کمک بیش از ۴۲۲ میلیون تومان به تماشاخانه‌های خصوصی،دریافت حمایت تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان با بهره ۴ درصد به تماشاخانه‌ها و بخشودگی اجاره‌بهای سالن‌های زیر نظر انجمن هنرهای نمایشی بود.
د:حمایت از آثار هنرمندان استان‌ها
حمایت از فعالیت‌های نمایشی استان‌ها شامل پرتال‌های استانی،شعب انجمن هنرهای نمایشی و جشنواره‌های استانی از دیگر برنامه‌های اداره کل هنرهای نمایشی در مسیر حمایت از هنرمندان بود.
بودجه این بخش اگرچه محدود بود اما به دلیل عدالت محوری و اقدام بر پایه توافق‌نامه‌ها استانی،مورد رضایت هنرمندان استان‌ها بود. چراکه هنرمندان بر پایه عملکرد و فعالیت خود از این مزایا بهره‌مند شدند.
اداره کل هنرهای نمایشی ۹میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال برای حمایت از تئاتر استانی در سال ۹۹ هزینه کرد.
یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال از این بودجه صرف حمایت از پرتال‌های استانی،۳ میلیارد و ۶۶۰ میلیون ریال در جهت حمایت از انجمن‌های نمایشی و ۴ میلیارد و ۵۴۰ میلیون ریال بابت برگزار جشنواره‌ها بود.
این تفکیک هدفمند،باعث شد تا در سال گذشته استان‌ها بر اساس عملکرد بودجه دریافت کنند به‌نحوی‌که مثلا استان‌های البرز،ایلام،قم و کرمان که جشنواره استانی را برگزار نکردند از بودجه اختصاص‌یافته برای این منظور محروم شدند.
بر اساس آمار به‌دست‌آمده،انجمن نمایشی استان تهران با دریافت ۴۸۰ میلیون ریال،بیشترین بودجه حمایتی را در سال گذشته دریافت نمود.
هـ:حمایت از پژوهشگران و محققان
اداره کل هنرهای نمایشی با علم به اهمیت توجه به کلیه خانواده هنر تئاتر،در کنار توجه به هنرمندان و عوامل اجرایی تئاتر،نیم‌نگاهی نیز به پژوهشگران،محققان،نمایشنامه نویسان و نویسندگان داشت.
حمایت از تألیف،انتشار و توزیع ۴ شماره فصلنامه علمی و پژوهشی تئاتر،حمایت از انتشار ۱۳ شماره ماهنامه نمایش،حمایت از تألیف،ترجمه و انتشار کتب تخصصی یادگار رهایی،بیتوته،ماندگاران صحنه،دانشنامه جهانی نمایش عروسکی،نمایشنامه نویسان معاصر ایران و... و حمایت از خلق و انتشار نمایشنامه در قالب پروژه قلم روشن ۲ ازجمله اقدامات انجام‌گرفته در این حوزه بود.
اداره کل هنرهای نمایشی ۸ میلیارد و ۵۹۵ میلیون ریال بابت حمایت از اقدامات پژوهشی سرمایه‌گذاری کرد.
ی:ایجاد فضای حرفه‌ای برای عرضه آثار نمایشی،آموزشی و...
یکی از مشکلات اصلی هنرمندان تئاتر در فضای مجازی،نبود یک فضای تخصصی و شناخته‌شده برای تماشای فیلم تئاتر از سوی مخاطبان بود. پلتفرمی ویژه که در آن بتوان همه رویدادهای تئاتری اعم از اجرا و سایر برنامه‌های نمایشی و آموزشی پوشش و انعکاس داده شود.
یکی از اتفاقات بسیار خوب و قابل دفاع انجمن هنرهای نمایشی در سال گذشته،راه‌اندازی تلویزیون تئاتر ایران در مسیر پخش مجازی آثار نمایشی،باهدف عدالت محوری،توجه به آثار هنرمندان نخبه استانی،اجرای نمایش برای مخاطب فراتر از جغرافیای زمانی و مکانی و... بود.
در این پلتفرم که بی‌شک به دلیل نوع عملکرد و تأکیدی که بر پخش نمایش با کمترین قطعی داشت،زیرساختی مطمئن و گروه پشتیبانی باتجربه محسوس بود و در نگاه حرفه و تخصصی،لازمه اجرای آن صرف هزینه گزاف بود.
اما در عین ناباوری تلویزیون تئاتر ایران،برای تأمین زیرساخت با هزینه‌ای در حدود ۱۱۵ میلیون ریال،پشتیبانی حقوقی و محتوایی با هزینه‌ای در حدود ۴۷۹ میلیون ریال و در مسیر طراحی و توسعه نرم‌افزاری در ۳ فاز عرضه محتوای رایگان،پوشش دو جشنواره فجر و عروسکی و عرضه فیلم تئاتر،یک میلیارد و ۵۳۸ میلیون و ۹۰۰ هزار ریال هزینه کرد.
اداره کل هنرهای نمایشی با صرف ۲ میلیارد و ۱۳۲ میلیون ریال دنیای جدیدی را برای اهالی هنر تئاتر نمایان کرد که بی‌گمان در آینده قابل‌درک‌تر خواهد بود.
براساس این روند به نظر می‌رسد اجرای محورحمایت از تئاتر به عنوان یکی از مشاغل زیان دیدهدر شرایط تلخ کرونایی و با توجه به تمامی محدودیت ها نتیجه مقبولی برای اداره کل هنرهای نمایشی به دنبال داشته .
مشورت با تشکل‌های صنفی
سومین موضوعی که قادر آشنا در بدو انتخاب به عنوان مدیرکل جدید هنرهای نمایشی از آن به عنوان یکی از اهداف و برنامه‌های اصلی خود نام برد این بود:«بهره‌گیری از مشورت تشکل‌های صنفی برای عبور از شرایط فعلی.»
یکی از جلسات مهم و اصلی قادر آشنا با تشکل‌های صنفی تئاتر جلسه او با اعضای انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران بود که در همان آغاز دوران فعالیت او یعنی در ۲۵ فروردین ماه سال ۱۳۹۹ خورشیدی انجام گرفت. در این جلسه اعضای انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران گزارشی را از خسارت‌های وارد آمده به سالن‌های نمایش پس از شیوع ویروس کرونا و تعطیلی تماشاخانه‌ها ارائه دادند و قرار شد پس از برآورد خسارت‌ها بر اساس بودجه موجود کمک‌های مالی معینی در اختیار صاحبان سالن‌های نمایش قرار گیرد. مبالغ پرداخت شده به برخی از این تماشاخانه‌ها تحت عنوان حمایت به تازگی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است و ما در مطالب پیشین ایران تئاتر(که با عنواننگاهی به حمایت‌های اداره کل هنرهای نمایشی در سال ۹۹منتشر شد) به آمار و ارقام دقیق آن اشاره کردیم.و در محور پیشین مروری اجمالی به آن داشتیم.
این درحالی است که تشکل‌های صنفی تئاتر پیش از آنکه بخواهند در مورد موضوعات مهم مورد مشورت قرار گیرند یا تاثیر ملموس و مهمی در حل و فصل معضل‌های بزرگ عرصه هنرهای نمایشی داشته باشند،باید ابتدا به طور کامل سر و سامان بگیرند و ظاهر و باطن مستحکم و قدرتمندی داشته باشند. در حال حاضر چنین خصلتی در اکثر تشکل‌های صنفی مرتبط با هنرهای نمایشی مشاهده نمی‌شود و بسیاری از آنها مانند کودکان نوپا حتی توان تامین منافع صنفی محدود را نیز ندارند. ضمن اینکه سال ۱۳۹۹ به ایجاد شرایط ثبت صنوف تئاتری در زیر مجموعه وزارت کار گذشت. اتفاقی خجسته که بعد از سال‌ها امکان ارائه تعریف شغلی حرف این خانواده هنری را فراهم خواهد کرد.
تثبیت و تقویت انجمن هنرهای نمایشی ایران
مدیرکل هنرهای نمایشی در طول یک سال اخیر در ارتباط با تثبیت،تقویت و ساماندهی فعالیت هنرهای نمایشی در سراسرکشور دو نشست جمعی در فضای مجازی با روسای انجمن‌های هنرهای نمایشی ایران در استان‌ها برگزار کرد. در این نشست‌ها محور هایی چون،تغییرات اساسنامه،مشکلات عمومی،تقویت ارتباط با ادارات کل استان‌ها و.. بررسی و به راهکارهای اجرایی رسید.
راهکارهایی که زمینه حیات مجدد این تشکل کشوری را فراهم کرد و در حالی که مدیر کل پیشین با خبر انحلال انجمن هنرهای نمایشی این جایگاه را ترک کرد اقدامات به موقع قادر آشنا نه تنها مانع این رخداد شد بلکه زمینه ثبت مستقل انجمن‌های استانی را فراهم کرد و اینگونه اقتدار،آزادی عمل و تقویت جایگاه انجمن‌های‌های نمایشی در سراسر کشور را رقم زد.
درکنار این اقدام حیاتی بازنگری و فعال سازی تفاهم نامه‌های استانی پس از دو سال تعطیلی از دیگر اقدامات شایسته برای تقویت تشکل‌های استانی بود. تامین منابع مالی مطمئن و پایدار از جمله مهمترین اقداماتی است اکه از طریق اعمال تفاهم نامه‌های استانی می‌تواند راهگشای تئاتر استان‌ها باشد.
مدیر کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای عمل به این برنامه همچنین دیدارهایی را با نهادها و انجمن‌های وابسته به هنرهای نمایشی استان‌های مختلف کشور ترتیب داده است که در آغاز امسال بیش از سال گذشته شاهد برگزاری آنها بودیم. به عنوان مثال می‌توان به نشست او با گروه‌های نمایشی استان کهگیلویه و بویر احمد و دیدار با هنرمندان و مسئولان تئاتر این استان در تیر ماه امسال اشاره کرد. در این نشست‌ها و ملاقات‌ها قادر آشنا به این نکته اشاره کرد که در سال جاری پنجاه درصد اعتبارات حوزه نمایش را به اجراهای استانی اختصاص داده‌ایم. او همچنین تاکید کرد:«از تمام نمایشنامه‌های این استان که قابلیت تبدیل به آثار نمایشی داشته باشند حمایت خواهیم کرد.»
علاوه بر موارد یاد شده،در نشست با گروه‌های نمایشی استان کهگیلویه و بویر احمد به راه‌اندازی نهضت نمایشنامه‌نویسی در کشور برای انتخاب آثار فاخر و تبدیل آنها به اجرا نیز اشاره شد. در همین ماه قادر آشنا با فعالان تئاتر تبریز نیز در هتل بین‌المللی این شهر دیدار کرد؛ ملاقاتی که در حاشیه مراسم بازگشایی مجموعه فرهنگی هنری تربیت یا تئاتر شهر تبریز انجام شد. او در این ملاقات به تلاش برای ارتقای کمی و کیفی متون نمایشی این شهر اشاره کرد.
پیش از آن در خرداد ماه امسال نیز نشست هم افزایی با گروه‌های نمایشی استان مازندران در شهرستان نور برگزار شد که قادر آشنا در جریان برگزاری آن مواردی نظیر مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا را بر شمرد. او همچنین به تخصیص ۸ میلیارد تومان بودجه به استان‌ها در سال جاری اشاره کرد و به معرفی سه طرح حمایتی «قلم روشن» و «نقد صوت» و «راه روشن» در عرصه نمایشنامه‌نویسی برای کشف استعدادهای جدید پرداخت. پیش از این در نخستین بخش از مطلب نگاهی به حمایت‌های اداره کل هنرهای نمایشی در سال ۹۹(که لینک آن در سطور پیشین متن پیش رو موجود است)به اعداد و ارقام مربوط به میزان حمایت مالی از پروژه قلم روشن اشاره شد. به هر حال باید دید که چنین همکاری‌ها و نشست‌هایی با نهادها،تشکل‌ها،سازمان‌ها و انجمن‌های تئاتر فعال در مناطق مختلف کشور چه نتایج ملموس و درخوری را تا پایان سال جاری به همراه خواهد داشت.
همکاری با نهادهای مرتبط با هنرهای نمایشی
چهارمین برنامه‌ای که قادر آشنا از آن به عنوان یکی از رئوس برنامه‌های اصلی خود یاد کرد چنین اعلام شده بود:«همکاری با سازمان‌ها،نهادها،انجمن‌ها و تشکل‌های فعال حوزه تئاتر با هدف هم‌افزایی ظرفیت‌های مادی و معنوی.»
در کنار روال روزمره ارتباط سازمانی اداره کل با نهادهای فرهنگی مرتبط اقدامات قابل توجهی برای ایجاد ارتباط معنی دار و موثر با نهادهای مرتبط با هنرهای نمایشی در سطوح مختلف انجام شد. مدیر کل هنرهای نمایشی در این زمان محدود با نهادهایی نظیر شهرداری نیز گفتگو و تعامل داشته است که مهمترین نمونه آن را در جریان بحث حریم تئاتر شهر مشاهده شد.اقداماتی هدفمند برای ایجاد اجماع بین شهرداری تهران،سازمان میراث فرهنگی و اداره کل هنرهای نمایشی برای تعیین حریم تئاتر شهر که در مقطعی از سوی برخی از اعضای غیر مرتبط شورای شهر سابق به حواشی کشیده شد.
قادر آشنا به تازگی ضمن تاکید بر پیگیری این قضیه اظهار داشت:«با مدیران شهری و شهرداری‌ها و میراث فرهنگی در سطوح مختلف دیدار داشتیم و این موضوع را پیگیری می‌کردیم. حتی برخی من را با ترامپ مقایسه کردند که در فکر کشیدن دیوار هستی! اما من کوتاه نیامدم و پیگیر بودم. آقای دکتر صالحی هم با شهردار گفتگو کرد تا حریم مشخص شود. تا امروز دو بار میراث فرهنگی تهران جلسه داشته و آنها حریم را تعریف کرده‌اند اما طرح گیر کرده و تصور من این است که می‌خواهند اجرایش را برای دولت بعدی بگذارند. با این حال باورم این است که تئاتر شهر احتیاج جدی به حریم دارد. ضمن اینکه در جلسات مختلف،کسی سر موضوع ایجاد حریم مخالفتی نداشت بلکه بحث بر سر چگونگی ایجاد حریم بود. همچنان پیگیر هستیم برای کشیدن نرده‌های شکیل و هنری که کار سختی هم نیست.»
تعامل با سازمان مالیاتی کشور برای رفع بدهی‌های حوزه تخصصی،بیمه تامین اجتماعی،صندوق اعتباری هنر و... از دیگر موارد شاخص این رویکرد است.
تعامل پویا با اهالی رسانه
تعامل پویا با اهالی رسانه پنجمین محوری بود که قادر آشنا به عنوان یکی از رئوس برنامه‌های اصلی خود اعلام کرد. در حال حاضر رسانه‌های مختلفی در کشور وجود دارد که در نگاه کلی به سه شاخه دیداری،شنیداری و نوشتاری تقسیم می‌شوند. در کشور ما رسانه‌های دیداری و شنیداری به صدا و سیما محدود و منحصر می‌شود و وجود گونه دیگری از این نوع رسانه‌ها را شاهد نیستیم. تعامل پویا با صدا و سیما همواره دو سمت دارد و از سوی مقابل یعنی مسئولان این رسانه نیز باید برقرار گردد. متاسفانه در سال‌های اخیر مسئولان صدا و سیما تمایل چندانی به برقراری این تعامل از خود نشان نداده‌اند و به نوعی تئاتر را نادیده گرفته‌اند. به همین واسطه این رویکرد در طول یک سال اخیر یعنی پس از آغاز فعالیت قادر آشنا به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی کشور تغییر چندانی نسبت به قبل نیافته است. ب
نوع تعامل با رسانه‌های نوشتاری نظیر خبرگزاری‌ها و نشریات اما با توجه به روحیه پاسخگویی در قادر آشنا با وجود شرایط پر حاشیه کرونایی پرتحرک است.
قادر آشنا به تازگی و در جریان برگزاری نشست رسانه‌ای روز شانزدهم مرداد ماه امسال در این زمینه اظهار داشت:«برای یک سال و نیم فعالیت خود یازده برنامه اعلام کردم،زیرا در این دوره کوتاه انجام کار بنیادی امکان‌پذیر نبود. خودم و مجموعه را به اصحاب رسانه و هنرمندان پاسخگو می‌دانم و بر اساس همین اصل با ۷۴۶ هنرمند در این مدت به شکل حضوری و با ۲۸۷ نفر نیز به صورت تلفنی گفتگو داشته‌ام و به مشکلات آنها رسیدگی کردم. با انجمن‌ها و نهادهای صنفی تئاتر هم چندین جلسه داشته و ارتباط مستقیم برقرار کرده‌ام. برای مدیریت کرونا نیز اقداماتی انجام دادیم و اولین اطلاعیه رسمی در این زمینه را به تاریخ نهم اردیبهشت ماه ۱۳۹۹و در زمینه بیمه تامین اجتماعی و سایر موارد صادر کردیم. اطلاعیه‌های بعدی نیز در مورد شناسایی گروه‌های در حال اجرا یا آنها که مجوز گرفته بودند و همچنین ارزیابی میزان خسارت وارده به گروه‌ها و سایر موارد بود. شرایط به قدری بد بود که وقتی می‌خواستیم سالن‌ها را بازگشایی کنیم،عده‌ای گفتند هنرمندان را به مسلخ می‌برید.»
همکاری با ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی
ششمین سرفصلی که مدیرکل جدید هنرهای نمایشی به عنوان یکی از رئوس برنامه‌های خود اعلام کرد این بود:«همکاری بیش از پیش با ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در جهت کاستن مشکلات موجود در حوزه تئاتر استان‌ها.»
فارغ از افزایش سطح تعامل اداره کل هنرهای نمایشی با ادارت کل استان‌ها در سطح زیرساخت‌ها و منابع مالی وتفاهم نامه‌های استانی و... اقدامات موضوعی بسیاری نیز شکل گرفت. مهمترین مثال موجود در رابطه با اجرای این برنامه امضای تفاهم‌نامه‌ای با مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان،محمدرضا علیزاده احمدآبادی،در سال گذشته بود. به موجب این تفاهم‌نامه که در ابتدای زمستان سال ۱۳۹۹ خورشیدی به امضا رسید مقدمات واگذاری مجموعه تئاتر شهر کرمان به انجمن هنرهای نمایشی این شهر،هم‌زمان با آغاز بهره‌برداری این مجموعه تئاتر،فراهم شد. علاوه بر آن اداره کل هنرهای نمایشی موظف گردید تا از تولید و اجرای عمومی آثار در استان کرمان حمایت کند و برای انجام این مهم نسبت به اعزام گروه‌های نمایشی به این استان اقدام نماید. در کنار موارد اشاره شده مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان موظف شد فرآیند تامین امکانات فنی مجتمع فرهنگی و هنری کرمان(تئاتر شهر)را بر عهده بگیرد.
از دیگر مفاد و بندهای این تفاهم‌نامه می‌توان به مواردی نظیر کمک به صندوق توسعه تئاتر استان جهت تولید و اجرای عمومی آثار طی ضوابط مشخص،ارائه مشاوره‌های فنی و تخصصی به انجمن هنرهای نمایشی استان در خصوص مدیریت و بهره‌برداری از مجموعه و همچنین حمایت از برنامه‌ها و فعالیت‌های توسعه‌ای مجموعه تئاتر شهر اشاره کرد. قادر آشنا یکی از مهمترین مشکلات تئاتر شهرستان‌ها را کمبود فضاهای استاندارد نمایش می‌داند و از همین رو یکی از وظایف اصلی اداره کل هنرهای نمایشی را حمایت از استان‌های کشور برای فراهم نمودن امکانات و فضاهای استاندارد نمایشی بر می‌شمارد.
یکی دیگر از اقدامات انجام گرفته در رابطه با تحقق این برنامه نشست مشترک قادر آشنا و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل بود که در تیرماه امسال انجام شد. هدف اصلی این گردهمایی بررسی ظرفیت‌های مشارکت استان اردبیل برای برگزاری جشنواره آیینی و سنتی عنوان شده بود. به این منظور امکانات و قابلیت‌های فرهنگی و هنری استان اردبیل برای این مشارکت مورد بررسی و بحث کارشناسی قرار گرفت تا در صورت تحقق یافتن این امر به نوعی از رویدادهای تئاتر کشور تمرکززدایی صورت گیرد.پ
تثبیت جایگاه انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها در گسترش تئاتر
هفتمین سرفصلی که به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی مدیرکل جدید هنرهای نمایشی برای اجرا تعیین گردید این گونه بیان شد:«توجه جدی به تثبیت جایگاه و نقش انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها در گسترش تئاتر.»
به منظور اجرای این برنامه و در پی هماهنگی‌های انجام شده با انجمن هنرهای نمایشی ایران و رئیس این انجمن یعنی رضا بصیرت مقرر گردید به دلیل وجود شرایط خاص ناشی از شیوع ویروس کرونا اختیاراتی به انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها داده شود تا اعضای آنها به صورت نیمه مستقل به حمایت از هنرمندان تئاتر بپردازند. از همین رو مبالغی در اختیار انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها قرار گرفت تا از هر گروه نمایشی فعالی که اقدام به تولید آثار نمایشی می‌کند حمایت مالی صورت گیرد.
یکی دیگر از اقداماتی که در زمینه تحقق و اجرای برنامه یاد شده انجام گرفت فراهم آوردن مقدمات لازم برای افزایش استقلال انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها بود. همچنان که در سطور بالا اشاره شد به این منظور شرایطی فراهم شد تا انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها امکان ثبت شدن بیابند و شکل قانونی مستقل به خود بگیرند تا بتوانند در عین حفظ پیوستگی با انجمن مرکزی هنرهای نمایشی از ظرفیت‌های فعالیت به عنوان یک انجمن واقعی مستقل و نه اسمی استفاده کنند. این انجمن‌ها در صورت کسب هویت مستقل از این امکان برخوردار می‌شدند تا بتوانند به ثبت قراردادهای مستقل بپردازند و برای بهبود وضعیت هنرهای نمایشی از مشارکت نهادها و بخش خصوصی و عمومی بهره‌مند گردند. این اقدامات به تدوین اساسنامه جدیدی در سال ۱۳۹۹ خورشیدی انجامید که در همان زمان به شعب انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها ابلاغ شد.
در کنار تهیه و تنظیم اساسنامه مذکور مصوبه شورای معاونان وزارتخانه نیز مورد پیگیری قرار گرفت؛ بر اساس این مصوبه تالارهای اصلی تئاتر شهر مراکز استان‌ها باید به انجمن هنرهای نمایشی آن استان واگذار شود تا اعضای انجمن بتوانند قرارداد اجرا در این سالن‌ها را تنظیم و منعقد نمایند. همان گونه که در سطور پیشین متن پیش رو به آن اشاره شد مجموعه تئاتر شهر استان کرمان طی تفاهم‌نامه امضا شده در زمستان سال گذشته در اختیار انجمن هنرهای نمایشی این استان قرار گرفت. بر این اساس می‌توان گفت که در سال گذشته جایگاه انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها در گسترش هنرهای نمایشی تا حدی تثبیت شد یا حداقل برای تحقق این امر تلاش‌هایی صورت گرفت.
شفاف‌سازی فرآیندها و فعالیت‌ها
در میان رئوس برنامه‌های اصلی اعلام شده توسط قادر آشنا توجه به شفاف‌سازی فرآیندها و فعالیت‌ها نیز به چشم می‌خورد که در قالب هشتمین اولویت او این گونه عنوان شده بود:«شفاف‌سازی فرآیندها و فعالیت‌ها بر اساس سیاست‌های ابلاغی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.»
بخش قابل توجهی از این برنامه ماه گذشته در قالب انتشار اطلاعات مربوط به گزارش حمایت‌های مستقیم اداره کل هنرهای نمایشی در سال ۱۳۹۹ تحقق یافت. همان گونه که در مطالب پیشین خود به آن اشاره کرده بودیم اطلاعات موجود در این گزارش همراه با اعداد و ارقام مربوط به آن به تدریج و ظرف روزهای آینده در قالب مطالب جداگانه درایران تئاتر به تفصیل مورد تشریح قرار گرفت و منتشر شد. در صورت تمایل می‌توانید به این صفحه مراجعه کنید تا از مفاد موجود در گزارش مذکور آگاهی یابید.
در همین رابطه مدیرکل هنرهای نمایشی به تازگی در جریان نشست رسانه‌ای روز شانزدهم مرداد ماه امسال اعلام کرد:«در ساختار اداری شفاف‌سازی مانع فساد می‌شود. هرچه دامنه فساد بیشتر باشد،به سمت حکمرانی بد حرکت می‌کنیم و برعکس؛ بر همین اساس به سمت شفاف‌سازی هزینه‌ها رفتیم. قبلا بودجه‌ها به صورت کلی اعلام میشد اما ما آمدیم و جزئیات را نیز اعلام کردیم،از همین رو معتقدم قطعا می‌شود این کار را بهتر از این نیز انجام داد. اینکه برخی می‌گویند گروه‌های شهرستانی از حمایت مالی کمتری نسبت به پایتخت برخوردار شده‌اند باید بگویم که ۴۷۶ گروه نمایشی در جشنواره‌ها مورد حمایت قرار گرفتند که ۶۷ درصد آنها استانی بودند. در این زمینه کل اعتبارات دریافتی ما از وزارتخانه بود و از سایر نهادها تنها امکانات گرفتیم.»
تلویزیون تئاتر ایران اقدامی کم هزینه و ماندگار
یکی دیگر از مواردی که قادر آشنا اخیرا به شفاف‌سازی در مورد آن پرداخته پلتفرم تلویزیون تئاتر ایران است. آشنا در نشست رسانه‌ای روز شانزدهم مرداد ماه امسال در این زمینه توضیح داد:«در فضای مجازی برای اجرای این پروژه و در ابتدای کار با مشکلاتی از جمله دریافت مجوز روبه‌رو شدیم اما بعدها کار روی روال افتاد. ما به این فکر افتادیم که خود انجمن هنرهای نمایشی باید یک پلتفرم نمایشی را مخصوص تئاتر راه‌اندازی کند. در همان زمان من دو سه هدف اصلی را برای این کار مدنظر داشتم. از همه مهم‌تر این هدف بود که چون در شرایطی خواهیم بود که احتمالا نمی‌توانیم جشنواره‌های خود را به طور فیزیکی و با حضور تماشاگر برگزار کنیم،بنابراین باید به سمت استفاده از فضای مجازی برویم. بر اساس این ضرورت ما تلویزیون تئاتر ایران را راه‌اندازی کردیم و شما دیدید که در جشنواره تئاتر فجر و عروسکی به بهترین شکل ممکن،فعالیت‌هایمان را بارگذاری کردیم. البته بسیار کار سختی بود و جشنواره پرچالشی را تجربه کردیم؛ چون وقتی گروه نمایشی وارد میشد،ما فیلمبرداری می‌کردیم،بعد می‌رفت برای نهادهای ناظر که سازمان سینمایی و ساترا بودند؛ باید می‌آمدند و نمایش را می‌دیدند،مجوز می‌دادند،اشکال می‌گرفتند،اصلاح میشد و پس از گذشت ۴۸ ساعت روی پلتفرم قرار می‌گرفت.یعنی در واقع باید کاری انجام میشد که برای انجام آن از زمان فیلمبردای و پروسه دریافت مجوز و مسائل فنی تا بارگذاری در پلتفرم تنها ۴۸ ساعت وقت داشتیم که کار بسیار سنگینی بود؛ اما با همه این مشکلات بالاخره تلویزیون تئاتر ایران راه افتاد.»
او در ادامه توضیحات خود افزود:« اکنون که داریم با هم صحبت می‌کنیم نزدیک به ۳۰۵ افتتاحیه و اختتامیه و سمینار آموزشی و پژوهشی در این پلتفرم بارگذاری شده است. همچنین تا اکنون ۳۵ فیلم‌تئاتر در سامانه تلویزیون تئاتر ایران بارگذاری شده و در دسترس مخاطبان قرار گرفته است که اکثرا هم از شهرستان‌ها هستند. به هر حال شما می‌دانید و من هم می‌دانم که پلتفرم‌های خصوصی به سود خود توجه دارند که حرف درستی است و انتظار دارند فعالیتشان همراه آورده نهایی برای آنها باشد. اما ما نماینده دولت هستیم و نقش حامی داریم و باید هم حمایت کنیم،عموما هم از کارهای شهرستان‌ها حمایت می‌کنیم. من باید یک نکته مهم را همین جا بگویم که از ما اشکال گرفتند که میلیاردها تومان برای این کار هزینه کرده‌ایم. ما با حدود ۲۰۰ میلیون تومان این کار را انجام دادیم. من در شفاف‌سازی هم این موضوع را قرار دادم؛ کسانی که کار فنی را بلد هستند و این حوزه را می‌شناسند بروند و بررسی کنند که آیا می‌شود این کار را با چنین رقمی انجام داد؟ اکنون تلویزیون تئاتر ایران را به گونه‌ای ارتقا داده‌ایم که با کمترین هزینه بهترین خروجی ممکن را داشته باشیم.»
مدیر کل هنرهای نمایشی همچنین با اشاره به اعلام آمادگی دبیران سه رویداد بزرگ تئاتری کشور برای همکاری با تلویزیون تئاتر ایران و بهره‌مندی از امکان نمایش آنلاین این پلتفرم هم اظهار داشت:«ما در جشنواره تئاتر فجر و کودک و نوجوان و تلاش داریم اگر شرایط فراهم شود در جشنواره آیینی سنتی هم این اتفاق بیفتد چون دبیران هر سه جشنواره اعلام آمادگی کرده‌اند که ما دیگر چیزی به عنوان سی دی آثار نداشته باشیم و دیگر شرایط اینگونه نباشد که استان کارهایش را در مثلا هفت یا هشت سی دی آماده کند و ما نگران باشیم که آیا برای ارسال آنها با اتوبوس مشکلی پیش آمده است یا نه. استان‌ها می‌توانند با دریافت امکان دسترسی به پلتفرم تلویزیون تئاتر ایران و نام کاربری،نمایش مورد نظر را بارگذاری می‌کند و دبیر ما اینجا رویت می‌کند و همراه با کد دسترسی آن را برای داوران ارسال می‌کند. دیگر نیازی نیست که ما داوران را در تهران جمع کنیم. داور ما می‌تواند در هرمزگان یا هر نقطه دیگری از کشور باشد و آثار را داوری کند. تلاش کرده‌ایم سیستم را آی‌تی بیس یا آی‌تی محور طراحی و سامانمند کنیم.»
بهبود صدور پروانه اجرای نمایش با محوریت دولت الکترونیک
دیگر برنامه اعلام شده توسط مدیرکل جدید هنرهای نمایشی در رابطه با چگونگی صدور پروانه اجرای نمایش بود که در قالب نهمین برنامه او این گونه اعلام شد:«اهتمام در بهبود فرآیندها و تسریع انجام خدمات به ویژه در زمینه صدور پروانه اجرای نمایش با محوریت دولت الکترونیک.»
در سال ۱۳۹۸ خورشیدی و در زمان حضور شهرام کرمی به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی،با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیران اداره کل هنرهای نمایشی و دفتر نوسازی و تحول اداری،دستورالعمل صدور پروانه اجرای نمایش در این وزارتخانه بازنگری و منتشر شد. این دستورالعمل از آن زمان تا کنون تغییر خاصی نکرده و تقریبا به همان صورت مورد استفاده و اجرا قرار می‌گیرد.
با این حال حجم فعالیت فیزیکی در قالب نامه مکتوب و پاسخ گویی حضوری صدور پروانه اجرای نمایش به گونه‌ای بود که با عصر و زمانه حاضر همخوانی چندانی نداشت. به همین دلیل لزوم بهبود در آن احساس میشد و این امر مورد توجه مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اداره کل هنرهای نمایشی قرار گرفت. فرآیند بهبود و تسریع انجام خدمات در زمینه صدور پروانه نمایش با محوریت دولت الکترونیک در قالب «سامانه صدور مجوز آثار نمایشی» تعریف شد. مراحل طراحی این سامانه از آذر ماه سال ۱۳۹۸ خورشیدی،پیش از فعالیت قادر آشنا به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی،آغاز شد و این سامانه در شهریور ماه سال ۱۳۹۹ خورشیدی،چند ماه پس از آغاز کار قادر آشنا به عنوان مدیرکل جدید هنرهای نمایشی،افتتاح و رونمایی گردید.
قادر آشنا افتتاح سامانه صدور مجوز آثار نمایشی را اقدامی در جهت تحقق سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص حرکت در راستای اهداف دولت الکترونیک می‌داند و معتقد است:«ما به عمل در فضای سنتی عادت کرده‌ایم،اما در فضای جدید کاغذ کنار می‌رود و امور تسهیل می‌شود و به این ترتیب می‌توان همه چیز را با سرعت بسیار بیشتری نسبت به گذشته رصد کرد.»
او اخیرا در این مورد اظهار داشت:«همچنین سامانه صدور مجوز را راه اندازی کردیم و سالن‌های دولتی نسبت به رعایت این امر مکلف هستند. برخی از سالن‌های خصوصی اشکال گرفتند که ما نمی‌توانیم در این چارچوب کار کنیم. می‌دانید چرا؟ چون کسی که مجوز سالن را گرفته با کسی که دارد سالن نمایش را مدیریت می‌کند تفاوت دارند و کد ملی آنها یکی نیست. بنابراین تلاش داریم که هنرمندان کمتر درگیر کاغذبازی شوند و مجبور به نوشتن نامه درخواست مجوز و ارسال حجم عظیمی از کاغذ برای سالن نباشند. در شرایط فعلی هنرمند با استفاده از سامانه درخواست خود را به سالن مورد نظر می‌فرستد و سالن هم نامه را به همین طریق برای نهاد نظارتی ما ارسال می‌کند و اثر توسط کارشناسان مربوطه بررسی می‌شود و تا حصول نتیجه نهایی کارها در یک پروسه سامانمند و شفاف و راحت پیگیری می‌شود. ما تا حدودی با این کار از شر سی دی و کاغذ و پروسه‌های غیرشفاف و زمان‌بر پیشین راحت شده‌ایم. بدیهی است که این کار برای موفقیت نهایی نیاز به همکاری مدیران و مسئولان سالن‌ها و تمام هنرمندان دارد. هر کار جدید و نوینی که پایه گذاری می‌شود تا بیاید حرکت کند و جا بیفتد،در گام‌های نخست کار دشواری به نظر می‌رسد و ناگزیر به تحمل برخی دشواری‌ها خواهد بود و نیاز به پیگیری و سماجت و تاکید ورزیدن دارد.»
آشنا همچنین سامانه صدور مجوز آثار نمایشی را مکملی برای فرآیند مستندسازی آثار نمایشی تولید شده پس از انقلاب می‌داند و در زمان رونمایی از این سامانه نظر خود در این رابطه را این گونه بیان کرد:«مستندسازی نمایش‌های پس از انقلاب یکی از اموری است که برای انجام آن در حال برنامه‌ریزی هستیم و سامانه صدور مجوز آثار نمایشی در این زمینه یاری‌رسان ما خواهد بود. این سامانه ما را غنی خواهد کرد،آمار و اطلاعات را به صورت آنلاین در اختیارمان قرار خواهد داد و گذشته را به امروز وصل خواهد نمود. در پی راه‌اندازی سامانه صدور مجوز آثار نمایشی،اداره کل هنرهای نمایشی و معاونت امور هنری گنجینه ارزشمندی در اختیار خواهند داشت. این اتفاق بزرگی است و علی‌القاعده هر کاری که شروع می‌شود در ابتدا نواقصی دارد و تلاش ما به حداقل رساندن آن است. امید است که بتوانیم این هدف را به بهترین شکل ممکن اجرا کنیم و شاهد رشد خوبی در عرصه تئاتر باشیم.»
آشنا به تازگی اظهارات خود در مورد مستندسازی آثار نمایشی را تکمیل کرده است:«ما در کنار کارهای روتین و معمول خود کار مستندسازی اجراهای نمایشی ایران را هم در برنامه داشتیم. برای این کار از مجموعه‌های تابعه خود شروع کردیم که می‌توان به تئاتر شهر،سنگلج و هنر اشاره کرد. تا امروز ۲۱۶۸ نمایش سالن‌های زیر مجموعه اداره کل در تهران و کل کشور در این سامانه بارگذاری شده است. به طور مثال اگر اکنون نام استاد علی نصیریان را در این سامانه جستجو کنید،برای شما کلیه اطلاعات مربوط به این هنرمند بزرگ را خواهد آورد؛ در چند نمایش بازیگر یا کارگردان و نویسنده بوده است. یا اگر در مورد سالن‌ها مثلا سنگلج جستجو کنید به شما خواهد گفت که در سال‌های مختلف چه نمایش‌هایی در آن روی صحنه رفته‌اند. البته ممکن است اشکال و نواقصی وجود داشته باشد که من از هنرمندان خواهش می‌کنم برای دسترسی به اطلاعات کامل و درست در این راه ما را یاری کنند. همچنین جمع آوری و بارگذاری اطلاعات اجراهای سالن‌های استان‌ها نیز آغاز شده است.»
بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی
از جمله اهدافی که در رئوس برنامه‌های یازده‌گانه قادر آشنا قرار داشت و به عنوان برنامه دهم او اعلام شد بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی بود که به این ترتیب بیان گردید:«بهبود و ارتقا مشارکت با موسسات غیردولتی در راستای بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی.»
این رویکرد در جشنواره‌های استانی تئاتر نمود قالب ملاحظه‌ای دارد. به نحوی که برگزارکنندگان استانی در سال جاری در حال تلاش برای جلب مشارکت بخش خصوصی برای پشتیبانی مالی و برگزاری این جشنواره هستند. البته چنین سخنانی معمولا پیش از برگزاری رویدادهای هنری مرتبط با تئاتر شنیده می‌شود اما اغلب اطلاع دقیقی در مورد مشارکت و عدم مشارکت یا چگونگی مشارکت بخش خصوصی برای حمایت و بهبود کیفیت آنها ارائه نمی‌گردد اما در ساختار جدید مدیریت امور استان‌های اداره کل هنرهای نمایشی امسال در تلاش است میزان موفقیت و عدم موفقیت استان‌ها در این امر را رصد کند.
از سوی دیگر این گونه به نظر می‌رسد که پس از آغاز بحران کرونا بخش خصوصی فعال در عرصه هنرهای نمایشی کشور خود دچار مشکلات فراوانی شده است و نیاز به تقویت دارد و به دلیل دریافت ضربات مهلک ناشی از بحران کووید ۱۹ توان چندانی برای ارتقا دادن کیفیت هنر تئاتر ندارد. چنانچه در بخش تماشاخانه‌ها نیازمند و مودر حمایت اداره کل هنرهای نمایشی قرارگرفتند.همچنان که ردسطور پیشین و در سرفصل حمایت از تماشاخانه‌های خصوصی همین مطلب به آن اشاره شد.
اداره کل هنرهای نمایش در سال ۹۹،بودجه‌ای به میزان ۹ میلیارد و ۶۳۴ میلیون تومان برای این منظور اختصاص داد که ۲۱ تماشاخانه تهران در این مدت ۸ میلیارد و ۲۵۰ میلیون ریال کمک‌هزینه و ۲۴ تماشاخانه استانی مبلغی در حدود یک میلیارد و ۳۸۰ میلیون ریال دریافت کردند.
این میزان جدای از کمک بیش از ۴۲۲ میلیون تومان به تماشاخانه‌های خصوصی،دریافت حمایت تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان با بهره ۴ درصد به تماشاخانه‌ها و بخشودگی اجاره‌بهای سالن‌های زیر نظر انجمن هنرهای نمایشی بود.
به این ترتیب می‌توان برنامه دهم از یازده اولویت اعلام شده توسط قادر آشنا در آغاز فعالیت به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی را برنامه‌ای دانست که در حال حاضر و پس از گذشت یک سال از اعلام آن به سرانجام ملموسی رسیده است.
بازنگری در فرآیند برگزاری جشنواره‌ها
آخرین برنامه اعلام شده توسط قادر آشنا در زمان آغاز فعالیت به عنوان مدیرکل جدید هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد جشنواره‌ها و رویدادهای هنری مرتبط با تئاتر بود و این گونه بیان گردید:«بازنگری در فرآیند برگزاری جشنواره‌ها متناسب با شرایط فعلی،انتخاب دبیران در بازه زمانی مناسب،مطالعه برای چابک‌سازی و مدیریت منابع در این حوزه.»
به منظور اجرای این برنامه اداره کل هنرهای نمایشی در خرداد ماه سال ۱۳۹۹ خورشیدی اعلام کرد که به دلیل شیوع ویروس کرونا و پس از مشورت با نهادهای مسئول نظیر ستاد ملی مبارزه با کرونا برنامه‌ای برای حمایت از برگزاری «جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان» و «جشنواره تئاتر خیابانی مریوان» ندارد. در ادامه دو رویداد هنری «فصل امید» و «خیابان تئاتر ایران» جایگزین این دو جشنواره شد. رویداد فصل امید نوعی مسابقه نمایشنامه‌نویسی به شمار می‌رفت و رویداد خیابان تئاتر ایران نیز مسابقه طرح و ایده برای خلق و اجرای آثار نمایشی بود. این رویدادها به این منظور جای جشنواره‌های لغو شده مذکور را گرفتند تا عرصه هنرهای نمایشی در کشور به طور کامل تعطیل نشود و اندکی از حالت رکود خارج گردد.
در ادامه شرایط مشابهی رقم خورد و بیست و سومین دوره «جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر» نیز به دلیل وجود بحران کووید ۱۹ لغو شد و رویداد نمایشنامه‌نویسی «نخل سرخ» جای آن را گرفت. این رویداد هنری به تصمیم اداره کل هنرهای نمایشی و انجمن هنرهای نمایشی ایران و با کمک و همراهی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد اروند برگزار شد تا بسترهای نمایشنامه‌نویسی کشور در دوران رکود هنرهای نمایشی و تعطیلی رویدادهای هنری مرتبط با تئاتر حفظ و تقویت شود.
پس از آن نوبت به برگزاری سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر و هجدهمین جشنواره نمایش عروسکی تهران مبارک رسید. تصمیم نهایی اداره کل هنرهای نمایشی و سایر دست‌اندرکاران برگزاری این دو جشنواره با توجه به اهمیت آنها بر آن شد تا این دو رویداد هنری را برگزار کنند. در واقع هر دو جشنواره مذکور این بار به شکل ملی برگزار گردیدند و از حالت بین‌المللی خارج شدند. با آغاز به کار پلتفرم جدید تلویزیون تئاتر ایران جشنواره فجر علاوه بر برگزاری محدود در قالب حضوری،به صورت مجازی نیز برگزار گردید. تجربه برگزاری این جشنواره در حالت مجازی موجب شد که جشنواره نمایش عروسکی تهران مبارک کاملا به صورت مجازی برگزار گردد و اجرای زنده نداشته باشد.
در این میان قادر آشنا چابک‌سازی جشنواره‌های مربوط به اداره کل هنرهای نمایشی(فجر،عروسکی و آیینی سنتی)را هدفی خواند که نتوانست آن را محقق کند و یادآور شد:«به نظر من وجود سه جشنواره برای یک اداره کل زیاد است؛ باید به‌جای آن یک جشنواره با بخش‌های مختلف وجود داشته باشد. البته که اجرای چنین ایده‌ای لعن و نفرین و دعوا هم دارد. اما ساماندهی جشنواره‌ها،آرزویی است که دلم می‌خواهد بعد از رفتنم هم انجام شود؛ اینکه این سه جشنواره یکی شود و دبیرش برای چهار سال حکم بگیرد تا هزینه کمتری به سیستم تحمیل شود. با این وجود ما توانستیم کاری کنیم که این جشنواره‌ها تا حدی تغییر رویه دهند. این حجم از اجرای جشنواره باعث شده است از اجرای عمومی و تولید تئاتر غافل شویم.»
در پایان می‌توان گفت با توجه به شرایط خاص ناشی از بحران کووید ۱۹ در کشور که تاثیر قابل توجهی بر هنرهای نمایشی گذاشت،قادر آشنا توانست در عمل به برنامه‌های یازده‌گانه خود توفیق داشته باشد و با توجه به دیگر فعالیت های بنیادی این مدیر باسابقه ، عملکرد او در طول ماه های کرونایی را مطلوب و موثر ارزیابی کرد.
