تئاتر صاحبدلان ظرفیت این را دارد که انقلابی در تئاتر کشور به وجود آورد
تجربه ام در این شش دوره حضور، مشکل‌پسندی صاحبدلان است

او که سابقه نوشتن و کارگردانی نمایش‌های «جاثلیق»، «درختی با سایه گسترده»، «سلمان اهل بیت» و... را در کارنامه خود دارد، در نمایش «زبان اشاره» به فعالیت مبارزان انقلابی و مسلمان علیه رژیم پهلوی و دستگاه امنیتی آن یعنی ساواک پرداخته و درونیات و پایبندی دو تن از این مبارزان به ارزش‌های اخلاقی و انسانی را در بزنگاهی نفسگیر واکاوی کرده است.

متین‌وفا که در سال 91 از تهران هجرت کرده و ساکن دماوند شده، با وجود همه مشکلات اما به یاری همدلانی موافق، گروه نمایشی متین را تشکیل داده و به کارهای هنری پرداخته است. او در گفت‌وگو با ایران تئاتر، تئاتر صاحبدلان را به درختی ریشه‌دار تشبیه می‌کند که عرصه تئاتر ایران از میوه و بار آن غنی خواهد شد. متین‌وفا به آینده این رویداد سخت خوشبین است و باور دارد با توجه بیشتر متولیان فرهنگی کشور، اثرگذاری تئاتر صاحبدلان روز‌به‌روز بیشتر خواهد شد. گفت‌وگوی ایران تئاتر را با محسن متین‌وفا که خاکی بودن و صفای وجودی‌اش زبانزد است، در ادامه خواهید خواند.

از نمایش «زبان اشاره» و چگونگی نوشتن متن آن برایمان بگویید. ایده این نمایش از کجا آمده ؟

در نمایش «زبان اشاره» به مشی انقلاب حضرت امام خمینی(ره) با تحلیل شیوه مبارزاتی مقلدان امام پرداختیم که باید گفت روشنگری و بیداری مردم بدون خشونت بود. طرح این متن را هفت سال پیش به صورت خلاصه نوشته بودم که با علامت‌گذاری به صورتی که کشمکش و تعلیق‌ها از نقطه مناسبی شروع و با طی رخدادهایی منطقی به پایان برسد. بعد صحنه‌بندی نمایش انجام شد. در مرحله پایانی هم متن را برای حضور در تئاتر صاحبدلان بازنویسی مجدد کردم.

در مورد خلاصه قصه نمایش هم می‌توانم بگویم حول شناسایی محدوده فعالیت دو انقلابی(حاجی و محمد) توسط ساواک است که در پوشش کارگر، اتاقی (انبار یک بقالی) را اجاره کرده‌اند. صاحبخانه، (صاحب بقالی) که خود مخبر ساواک است، دنبال پخش‌کننده اعلامیه‌های امام می‌گردد تا اطلاعاتش رابه ساواک بفروشد‌، ساواک با زدن رد واسطه رساندن اعلامیه‌ها(مهدی) به این دو انقلابی نزدیک شده و محله را زیرنظر دارد تا به مکان آن‌ها دست یابد. حاجی و محمدکه خود را در محاصره ساواک می‌بینند منتظر فرصتی هستند که به طریقی از آمدن مهدی جلو‌گیری کنند. حاجی که پیش صاحبخانه در پوشش یک فرد لال با زبان اشاره با محمد سخن می‌گفته در حال نماز خواندن لو می‌رود و توسط صاحبخانه شناسایی می‌شود. حاجی با وجود مخمصه‌ای که در آن قرار دارند به محمد اجازه استفاده از خشونت را نمی‌دهد و با اعتقاد به یاری خداوند با زیرکی محمد و اعلامیه‌ها و اسلحه‌ای را که متعلق به محمد است، توسط خود صاحبخانه از آنجا خارج کرده تا از آمدن مهدی جلوگیری کند.

درباره گروه اجرای نمایش و همچنین ویژگی خاص اجرایی این اثر بگویید..

این گروه از سال ۹۱ که از تهران به دماوند مهاجرت کردم با جمعی از علاقه‌مندان به هنر نمایش شکل گرفت. شاید بتوان به جرئت گفت تنها یا از معدود گرو‌ه‌هایی است که در کشور توانسته با همت خود و بدون کمک دیگران سالن نمایشی را تجهیز کند و در منطقه‌ای که همواره نبود سالن و فقر تئاتر دلیل عدم ارتباط مردم با هنر نمایش بوده، توانسته با تولیدات خود در میان بدنه جامعه و عموم مردم جای خود را باز کند. این را هم بگویم که در صورت توجه و احساس نیاز از سوی متولیان تئاتر کشور، شاید بتوان از بخش مفید تجربیات این گروه برای الگوی مردمی کردن تئاتر کشور استفاده کرد.

شاید برای شما جالب باشد اگر بگویم در اینجا روحانیون بزرگوار مثل امام جمعه و مدیر حوزه علمیه و امام جماعت درک و شناخت صحیح و معلومات بسیاری نسبت به هنر نمایش دارند، طوری که حاج آقا فتاح دماوندی امام جمعه محترم دماوند از تماشاگران و نقادان همیشگی کار‌های ما هستند و حاج آقا میثم کریمایی امام جماعت مسجد امام سجاد(ع) مطالعاتی وسیع از تئاتر یونان تا چخوف دارد. این را مقایسه کنید با کسانی که ادعای تئاتری بسیاری دارند اما به اسم تئاتر صرفا اهل ادا و اطوار هستند و خروجی قابل توجهی ندارند.

درباره تجربه اجرای سال‌های گذشته که در صاحبدلان بودید یا اگر مخاطب آن بودید، برایمان بگویید...

تجربه‌ای که من و اعضای گروهم در این شش سال از صاحبدلان داشتیم مشکل‌پسندی صاحبدلان بوده، چه از نظر قالب و چه محتوا که همین باعث تلاش مضاعف گروه‌ها بوده است. و الحق متن‌خوانی و بازبینی آثار ارائه‌شده با عزیزانی است که چند پیراهن بیشتر پاره کرده‌اند. حالا قیاس با کجا؟ بماند، شاید بنگاه‌های شادمانی مختلفی که داریم. جا دارد بگویم عزیز دلم استاد محمود فرهنگ که از اول انقلاب ایشان و خانواده متدین ایشان را می‌شناسم، خود صاحب‌دلی هستند بزرگوار و به جرئت می‌گویم اکنون قطبی هستند برای تئاتر دینی کشور.

اهمیت رویدادی مثل تئاتر صاحبدلان چیست و جایگاه آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چقدر این رویداد را در امر فرهنگ‌سازی و ارتباط مستمر با جامعه و عموم مردم موثر می‌دانید؟

اهمیت وجود و برگزاری رویداد تئاتری صاحبدلان پرداختن به موضوعاتی است که مغفول و مهجور مانده. ویژگی دیگر آن که بسیار بااهمیت است، اتکای صاحبدلان به متن‌های داخلی است. صاحبدلان ستونی است محکم برای رسیدن به تئاتر ملی مردمی و حتی ظرفیت این را دارد که در آینده جنبش و انقلابی در تئاتر کشور به وجود آورد.

با توجه به این‌که تئاتر صاحبدلان به اجرای نمایش در استان‌ها توجه خاص دارد و تلاش می‌کند هر اثر در استان خودش اجرا بشود، این امر چه تاثیری بر تئاتر استان‌ها و هنرمندان آن استان خواهد داشت؟ آیا باعث می‌شود هنرمندان و مدیران هنری به اجرا در استان خود اهمیت بیشتری بدهند؟

از خصوصیات با اهمیت صاحبدلان همین دوری از مرکز بودن و تحرک بیشتر در استان‌های مختلف و بومی کردن نمایش در نقاط مختلف کشور و فهم هنرمندان از اولویت‌ها و موضوعات و نیازهای همان منطقه و همان مردم است و این امر باعث جذب بدنه مردم به تئاتر تماشاچی‌گریز خواهد شد. و امید واثق دارم بنابر دلایلی که عرض کردم -متن‌های داخلی، موضوعات نزدیک با فرهنگ عامه و...- تئاتر در سبد هزینه‌های فرهنگی مردم جای خاصی پیدا خواهد کرد. ان‌شاءالله. آن ظرفیتی که در پاسخ پرسش قبلی عرض کردم همین‌جا پدید می‌آید.

نظر شما درباره اهمیت تداوم برگزاری تئاتر صاحبدلان در ایام محرم و صفر هر سال چیست؟ در مورد این‌که شرایطی فراهم شود که نمایش‌ها در طول سال اجرا شوند، چه نظری دارید؟

 اهمیت برگزاری تئاتر صاحبدلان در ماه محرم و صفر را می‌توانیم در فرازی از رهنمود‌های ماندگار بنیان‌گذار جمهوری اسلامی امام خمینی(ره) تعریف کنیم که فرمودند ما هرچه داریم از محرم و صفر است. پس تئاتر را هم می‌توانیم از برکت این داشته‌ها محروم نکنیم و طریق مردمی را با اعتقادات و باور‌هایمان بپیماییم که سرشار از مضامین پربار است و حداقل آن‌که انتخاب این دو ماه تئاتر را از لوده‌بازی و آتراکسیون دور و به تئاتر اندیشمند نزدیک می‌کند.

این‌که در این رویداد آثار داوری نمی‌شوند و در واقع عرصه‌ای برای تولید و اجرای آثار نمایشی در سراسر کشور محسوب می‌شود، چه ویژگی به این رویداد می‌دهد؟

هنر جز حرکت در مسیر ارتباط با مخاطب هویت نمی‌یابد و هنرمند اصیل مضمون اثرش را در قالبی زیبا در معرض رویت مخاطب قرار می‌دهد و اگر زیبایی مما یدرک ولا یوصف باشد باید در داوری آن نیز تردید داشت.

در تئاتر صاحبدلان، نمایش پس از خواندن و بازبینی، به قضاوت تماشاگر گذاشته می‌شود و صاحب‌دل جایزه‌اش را از حضور مخاطب می‌گیرد. قبل از همه‌گیری بیماری کرونا، تماشاگرانی داشتیم کهن‌سال که اصلا تئاتر ندیده بودند، آنان امروز از ما سراغ نمایش جدید را می‌گیرند و این رگه‌هایی از جنبش هنر نمایش است که چون شعر و تجسمی مانند کتیبه‌های کاشی‌کاری با تئاتر صاحبدلان درون مذهب مردم راه یافته است.

با توجه به محدودیت‌ها و ابتلائات ناشی از همه‌گیری کرونا، تجربه امسال شما برای آماده‌سازی نمایش «زبان اشاره» در یازدهمین دوره صاحبدلان چگونه بود؟

چون اجرای گروه ما هفته آخر مهر است در هفته دفاع مقدس قرار نمی‌گیریم و فعلا هم برای گفتن از تجربه‌ای که به دست خواهیم آورد زود است؛ اما در انجام تمرینات با شرایط کرونایی دشواری بسیاری تحمل کردیم و رعایت تعادل در امر انجام پیگیر و جدی تمرینات به همراه گروه و نیز رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی برای حفظ سلامت گروه کاری فرساینده بود که به لطف پروردگار و جدیت همه اعضا آن را پیش بردیم. دعا کنید بتوانیم مفید فایده باشیم.

تئاتر صاحبدلان را در پرورش نسلی از نمایشنامه نویسان و کارگردان‌هایی که به طور حرفه‌ای و تخصصی در حوزه تئاتر دینی و نمایش‌هایی مبتنی بر ارزش‌های اخلاقی فعالیت می‌کنند، چقدر موفق می‌دانید؟

بنده به حرکت صاحبدلان در این زمینه بسیار خوشبین هستم و باور دارم که این بذر در آینده حتما نتایج بسیاری به بار خواهد آورد، ان‌شاءالله.

مخاطبان و علاقه‌مندان تئاتر، «زبان اشاره» تا چه زمانی می‌توانند ببینند؟

به امید پروردگار اجرای نمایش «زبان اشاره»  از ۲۳ مهر آغاز شده و تا ۲۹ مهر در  سالن آمفی‌تئاتر (حسینیه هنر) مسجد امام سجاد(ع) واقع در دماوند، شهرک روح‌افزا اجرا می شود.

و سخن آخر...

در پایان از شما و همه عزیزان و خادمان صاحب‌دل مخصوصا استاد فرهنگ تشکر می‌کنم و آرزوی توفیق برای همه شرکت‌کنندگان در این اتفاق هنری دینی را دارم.