هنر نمایش بستری موثر برای ترویج فرهنگ دینی است

موضوع نمایش به رویدادی تاریخی هنگام محاصره آبادان و نفوذ نیروهای عراقی به شهر برمی‌گردد. موقعیتی ویژه در تاریخ دفاع مقدس که اگر مدافعان شهر به موقع خبردار نمی‌شدند و جلوی حرکت بعثی‎ها گرفته نمی شد، شاید سرانجام این دفاع قهرمانانه جور دیگری رقم می‌خورد. کهکش‌پور در اجرا و ساختار نمایش، شیوه روایی و فضاسازی خاصی را طرحی کرده که دیدن این نمایش را جذاب کرده است. با پریسا کهکش پور که در کارنامه خود سابقه کارگردانی «دو متر در دو متر جنگ» نوشته حمیدرضا آذرنگ را هم دارد، در مورد نمایش «مثل بی‌کس‌ترین جاشوی دریا» و نیز تئاتر صاحبدلان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

نمایش «بی‌کس‌ترین جاشوی دریا» بر اساس رخدادی واقعی نوشته شده. چطور شد سراغ این سوژه رفتید؟

نمایش «بی‌کس‌ترین جاشوی دریا» در فضایی برساخته از رؤیا و خیال و در یک موقعیت و مکان خاص از آبادان، روایتگر لحظه انتخاب سرنوشت‌ساز و خطیر یکی از  قهرمانان ملی دفاع مقدس یعنی شهید دریاقلی سورانی است. دریاقلی سورانی یک اوراقچی است که در فاصله ۱۵ کیلومتری از آبادان جایی را برای کار و امرار معاش با عنوان کمپانی دریاقلی در نظر گرفته است؛ حالا دریاقلی در دوراهی انتخاب تاثیرگذار خویش است؛ یعنی زمانی که دریاقلی می‌تواند تصمیم بگیرد فرزند بیمارش را بردارد و از آبادان مورد هجوم و تحت محاصره بعثی‌ها فرار کند و برای ادای نذر خود برای شفای پسرش، او را به همراه مادر پیر خود به پابوس امام رضا (ع) ببرد یا این‌که به داخل شهر برگردد و به مردم، حضور مهاجمان عراقی و محاصره آبادان را خبر داده و شهر را نجات دهد. موقعیت دشواری است؛ اما در آخر مابین فرار کردن یا رفتن نزد نیروهای مدافع ایرانی و نجات شهرش تصمیم می‌گیرد با دوچرخه‌ای که از لوازم اوراقی ساخته به سمت آبادان رفته و شهر و مردم را نجات بدهد و از طرفی از ضامن آهو می‌خواهد به او توان و نیرویی ببخشد که ابتدا به مردم خبر حصر آبادان را بدهد تا شهرش به دست نیرو‌های بعثی نیفتد و سپس برگشته و فرزندش را همراه یک خانواده که در حال خارج شدن از آبادان هستند، به سوی مادر خود در اصفهان بفرستد تا مادر و فرزندش برای شفا به پابوس آقا امام رضا بروند. در نهایت او به مدافعان شهر می‌پیوندد و به قلب نیروهای دشمن می‌زند.

در مورد ساختاری که برای اجرای نمایش انتخاب کردید، برایمان بگویید.

اکثر کار‌های دفاع مقدس رئال هستند ولی من سعی کردم این اثر را به شیوه اکسپرسیونیست ببندم و دریاقلی سورانی را در فضایی از توهم و رؤیا و خیال قرار دادم. دو نفر در فضای ذهنی با او در تضاد هستند و دریاقلی را ترغیب به دفاع از شهر و رشادت و شهادت می‌کنند یعنی دو نیروی آنتاگونیست و یک پروتاگونیست در نمایش دیده می‌شود. ‌گره‌هایی برای تشویق به رفتن با ارائه روایتی از آن روزهای خرمشهر و آبادان و خوزستان، باز می‌شود.

نکته‌ای که می‌خواهم اضافه کنم این است که در طراحی میزانسن صحنه به دو قسمت متقارن تقسیم می‌شود و هر اتفاقی که در یک طرف صحنه هست کاملا برعکس و به صورت متقارن در طرف دیگر صحنه باز تکرار می‌شود. تکنیکی که در دید بازیگر استفاده کردم آیینه‌ای هست؛ یعنی وقتی بازیگر در آوان‌سن قرار دارد، دید کاملا مستقیم بوده ولی وقتی در بقیه محیط صحنه حرکت می‌کند با زاویه ۴۵ درجه، مخالف و برعکس نگاه وجود دارد. هیچ‌کدام از بازیگران همدیگر را روی صحنه نمی‌بینند ولی وقتی مخاطب دید را دنبال می‌کنه برعکس بودن دید، چیزی شبیه به روبه رو بودن بازیگران را در مقابل یکدیگر را نشان می‌دهد.

چندمین دوره‌ای است که حضور در تئاتر صاحبدلان را تجربه می‌کنید؟

اولین دوره‌ای است که در تئاتر صاحبدلان شرکت می‌کنم. متاسفانه تجربه قبلی نداشتم. فراخوان را مطالعه کردم و در این رویداد شرکت کردم.

جایگاه و اهمیت تئاتر صاحبدلان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

 اهمیت این‌گونه رویدادها در اشاعه مفاهیم منبعث از دین و دیانت و معنویت است و همان‌طور که همه مطلع هستیم هنر نمایش می‌تواند بستری مناسب و موثر در راه ترویج فرهنگ دینی و اسلامی به وجود بیاورد و اگر دولت بهای بیشتری به این‌گونه رویدادهای نمایشی بدهد قطعا تاثیر شگرفی در نگرش جوانان انقلابی این مرز و بوم خواهد داشت. همچنین با توجه به روال و تاکید تئاتر صاحبدلان در مورد تولید و روی صحنه رفتن نمایش‌ها در شهرهای مختلف کشور، شخصا امیدوارم متولیان امر نمایش در شهرستان‌ها بیش از پیش به این مهم توجه کنند. ان‌شاءلله در حین اجرا‌ها متوجه توجه و عنایت مسئولان شهرم خواهم شد.

همزمانی ایام محرم و نیز هفته دفاع مقدس با تئاتر صاحبدلان را در هر چه غنی‌تر شدن این رویداد چقدر موثر می‌دانید؟

حال و هوای محرم قطعا تاثیر به‌سزایی در برگزاری هر چه باشکوه‌تر جشنواره اعمال می‌نماید و امیدوارم هر سال در شرایط دفاع مقدس و یا محرم و صفر این امکان جهت برگزاری رویدادی چون صاحبدلان تداوم داشته باشد.

انجام تمرین های نمایش در روزهایی که کرونا محدودیت و نگرانی‌های زیادی پدید آورده بود، تاثیری در روند کلی کار شما و گروه‌تان ایجاد نکرد؟

 در مورد تاثیر بیماری کرونا که باید گفت یکی از جوامع متضرر در این دوسال همه‌گیری کرونا جامعه تئاتر است و همیشه اولین جا و اولین چیزی که تعطیل می‌شد در این برهه زمانی تئاتر بود، بعد سینما و... متاسفانه تئاتر هنوز در کشور ما به عنوان یک شغل دیده نشده و هنرمندان این عرصه بسیار قشر مظلوم و قابل احترامی هستند که باید دیدگاه دولت در مورد آنان بسیار فراتر در نظر گرفته شود، ان‌شاءلله...

و سخن پایانی...

یک پیشنهاد دارم؛ اگر امکانی به وجود می‌آمد که هر کارگردان اجرایش را در لایو می‌گذاشت از طریق صفحه اینستاگرام جشنواره، همکاران تئاتری یا افراد مشتاق بیشتری می‌توانستند کار‌ها را ببینند و لذت ببرند و از تجربیات هم استفاده کنند.