سوره مهر یک نشر دولتی
بی‌رغبتی مردم به مطالعه، پایین بودن توان خرید، نبودن یک شبکه توزیع منسجم سراسری و کافی نبودن کتاب فروشی‌ها از یک سو و اتکا به یارانه‌های دولتی در زمینه کاغذ و مواد اولیه از سوی دیگر گلوی ناشران را می‌فشارد.
زهرا شایان‌فر:
نشر سوره متعلق به حوزه هنری را در گذشته به عنوان برگ می‌شناختیم که مدیر مسئول آن سیدمهدی شجاعی نویسنده معاصر بود.
اوج و فرودهای دنیای نشر پرونده نشر برگ را پیچید و پس از توقف چند ساله فعالیت‌های انتشاراتی حوزه هنری، سوره مهر شکل گرفت. حمزه‌زاده، مدیرعامل نشر سوره مهر، فعالیت این نشر را چنین بیان می‌کند:«انتشارات سوره مهر شخصیت انتشاراتی حوزه هنری است. مشخصا تولید کننده محتوا نیست، بلکه سازمان دهنده محتوای تولید شده توسط حوزه هنری است. حوزه پنج دفتر اصلی دارد، مرکز سینمایی، ادبیات، نمایش، موسیقی و پژوهش که هر کدام معاونت‌های دیگری نیز دارند که تولید آثار برعهده آنهاست. یکی از این تولید کننده‌ها، مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری است.»
حمزه زاده ادامه‌می‌دهد:«ناشر اصلی، مرکز هنرهای نمایشی است که مسئولیت آن با سعید کشن‌فلاح است و امور مکتوبات بر عهده نصرالله قادری است. آنها هستند که تشخیص می‌دهند، نیاز هنرمندان کجاست و آنها برای محتوا برنامه‌ریزی می‌کنند و تشخیص می‌دهند که چه نیازهایی در جامعه است و خواسته‌های مخاطبان چیست و باید چه کتاب‌هایی منتشر شود. نتیجه را به ما می‌دهند تا آن را منتشر کنیم و امور پخش آن را سامان دهیم.»
وی با بیان تاریخچه‌ای کوتاه از نشر سوره مهر می‌گوید:«انتشارات حوزه هنری سابقه‌ای به اندازه خود حوزه دارد. عمدتا به دلیل اینکه متولیان اولیه آن از فعالان ادبی کشور بودند، در بخش ادبیات داستانی و ادبیات نمایشی فعالیت بیشتری وجود داشت.
آثار زیادی از مخملباف، کشن‌فلاح، سلحشور و محمد کاسبی که در هسته اصلی حوزه نیز بوده‌اند چاپ شد. از حدود 1700 عنوان کتاب تولید شده در حوزه تئاتر، 50 تا 60 عنوان کتاب در حوزه هنری تولید شده است. بعدها حوزه مسیر خود را به سمت سینما، ادبیات داستانی و موسیقی تغییر داد و جز چند کتاب نظری که همین آقایان آن را نوشتند کتابی منتشر نشد.
از سال 78 تا 81 بدون فعالیت بوده‌ایم و از سال 81 به بعد شروع به کار کرده‌ایم. تئاتر و نشانه‌ها، نمایشنامه‌های بچه‌های مسجد و چند نمایشنامه دیگر را چاپ کردیم. به طور کلی 10 تا 12 عنوان کتاب در حوزه هنرهای نمایشی طی این سال‌ها چاپ کرده‌ایم.
امسال مرکز هنرهای نمایشی حوزه با برنامه‌ای که ارائه می‌کند به ما خواهد گفت که در طول سال چند عنوان کتاب برای چاپ به ما تحویل می‌دهد.»
روند فعالیت نشر تا پخش
حمزه‌زاده که کارشناس ادبیات نمایشی است، برنامه‌های کاری نشر را به طور خلاصه شرح می‌دهد: «بحث کارشناسی اولین مرحله است. ولی از آنجا که نشر حوزه شناخته می‌شویم، مسلما اول کتاب را به ما تحویل می‌دهند. هسته کارشناسی مطالب، واحد مربوطه در حوزه است. مثلا در مرکز هنرهای نمایشی، کتاب را به آنها ارجاع می‌دهیم و پس از کارشناسی که بسته به اثر، بین یک هفته تا یک ماه طول می‌کشد، آن را به ما باز می‌گرداند و نتیجه را اعلام می‌کند، رد، پذیرفته یا تصحیح شود.
پس از توافق با مولف یا مترجم مراحل قرارداد، ویراستاری، امور فنی و صفحه‌آرایی تا چاپ را طی می‌کند که این روند 6 ماه طول می‌کشد. تیراژ اثر، بسته به محتوا و حجم کتاب متفاوت است. کمترین تیراژ کتاب هزار تا است.»
پخش
حمزه‌زاده درباره پخش سوره مهر می‌گوید:«معاونت بازرگانی نشر سوره مهر وظیفه بازاریابی، توزیع و فروش کتاب‌های تولید شده نشر را برعهده دارد و از سال 81 فعال شده است. در سطح کشور 17 نمایندگی دارد و در تهران هم چند فروشگاه.»
مخاطب کجاست
حمزه‌زاده مخاطب نشر سوره مهر را به واسطه محتوای تخصصی آثار خاص می‌داند و می‌گوید:«ما مخاطبمان را شناخته‌ایم و توزیع کتاب‌های ما در مسیرهای خاصی صورت می‌پذیرد. سازمان‌ها و ادارات دولتی برخی از خرید کنندگان آثار چاپ شده هستند.»
وی با اشاره به این موضوع که برخی از آثار ما را می‌توان در فرهنگسراها دید گفت:«در تیراژ بین هزار تا سه هزار آثار به دست مخاطبان می‌رسد. دوره فروش کتاب هشت ماه است، البته کتاب‌هایی هم داریم که یک ماهه فروش رفته‌اند و یا برعکس کتاب‌هایی هم بیش از یک سال فروش آن طول کشیده است. من دو عامل را در این رابطه موثر می‌دانم ابتدا رفع مشکل توزیع است و بعد سابقه و شناخت مخاطب از محصولات حوزه. از این رو مستقیم به سراغ فروشگاه‌های ما می‌رود. این روند با ناشری که شناخته نشده و یا نمی‌توان شاخه‌هایی که ما در بخش توزیع داریم را شکل دهد و شهرستان‌ها را از دست می‌دهد، فرق دارد. آثار هنرهای نمایشی با دیگر حوزه‌های سینما و موسیقی، مسایل و مزایای یکسانی برای ما دارد.»
ما ساعتمان را با خریدار دولتی تنظیم نمی‌کنیم
از مدیرعامل نشر سوره مهر پرسیدیم که آیا حمایت سازمان‌ها و ارگان‌ها در خرید آثار بر کیفیت تولید شما تاثیر می‌گذارد؟ و او پاسخ داد:«ما به سفارش ارگان‌ها و سازمان‌ها کتاب تولید نمی‌کنیم. توجه به خواسته‌هایی که آنها دارند ممکن است روی کیفیت تاثیر بگذارد. آنها از بین تولیدات ما انتخاب می‌کنند. روش‌های کارشناسی و نیاز سنجی‌ها باعث احساس نزدیکی مخاطب با ما می‌شود. تولیداتی داریم که نهادها مطلقا به سراغش نمی‌روند.»
وی درصد خرید‌های دولتی را در سال گذشته کمتر از 10 درصد اعلام کرد و از صد میلیون تومان فروش ما مبلغی کمتر از 50 میلیون تومان سهم خرید نهادها بوده است ولی آنها با اعتماد و بدون بحث آثار ما را می‌پذیرند.»
ما هم مثل بقیه...
حمزه‌زاده مشکلات نشر را جدا از نشر سوره مهر نمی‌داند و می‌گوید:«بی‌رغبتی مردم به مطالعه، پایین بودن توان خرید، نبودن یک شبکه توزیع منسجم سراسری و کافی نبودن کتاب فروشی‌ها از یک سو و اتکا به یارانه‌های دولتی در زمینه کاغذ و مواد اولیه از سوی دیگر گلوی ناشران را می‌فشارد. به طور نمونه انتهای نیم سال اول تا انتهای نیم سال دوم 83 بحران کاغذ داشتیم که نتیجه آن را در نمایشگاه مشاهده خواهید کرد. عنوان‌های کمتر و فروش پایین‌تر کتاب نتیجه آن است.»
در جستجوی سردبیر
طاهری، مدیر روابط عمومی و امور بین‌المللی مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری درباره مراحل نشر می‌گوید:«از سال 77 به بعد واحد نشر مرکز هنرهای نمایشی متوقف بوده و دوباره از سال 81 شروع به کار کرده است. واحد نشر این مرکز دارای یک شورای نظارت است که آقایان قادری، صادق رشیدی، مسعود نجفی و یدالله وفادار در آن مشغول هستند. سیاستگذاری و محوریت کار نشر ما روی کارهای تخصصی و پژوهشی است.»
وی در ادامه با پرداختن به بخش مالی نشر ایران می‌گوید:«در بخش مالی ما هیچ اراده‌ای روی آن نداریم. در واقع در جیب ما پولی نیست. مراحل واسطه اداری کار را پیچیده و سخت می‌کند. درست است که ما در بخش مجوز کمترین مشکل را داریم ولی مراحل پیچیده پرداخت بودجه سخت است. یک نشر خصوصی سرمایه‌اش را در اختیار دارد و به اراده خودش روی آن سرمایه‌گذاری می‌کند ولی ما مجریان و سردبیران بخش دولتی مشکلات زیادی در این رابطه داریم.»
قادری تکذیب کرد
با نصرالله قادری تماس گرفتیم. وی داشتن هر گونه سمتی را در حوزه هنری انکار کرد و گفت:«من فقط قرار بود در امتداد جشنواره ماه به تهیه و انتخاب چهار کتاب مشغول شوم که آن کتاب‌ها انتخاب شد و سه تای آن آماده شده است. این چهار کتاب در نمایشگاه کتاب عرضه خواهد شد. این کتاب‌ها جلوه دراماتیک قصه‌های قرآنی با تکیه به احسن‌القصص نوشته سعید شاپوری، زلیخانامه که نمایشنامه‌ای است از داود فتحعلی‌بیگی، خواب دریا که نوشته خود من است و آخرین کتاب ترجمه‌ای است از قریشی که در حال حاضر مراحل حروفچینی را طی می‌کند. در رابطه با همکاری خود با حوزه باید بگویم من در حوزه تدریس می‌کنم و اگر دوستان شورا متنی را به من بدهند، آن را مطالعه و نتیجه را به آنها اعلام خواهم کرد.»
نشر سوره مهر در یک نگاه
در جستجوی مسئولان نشر سوره مهر دریافتیم که این نشر با در اختیار داشتن دو ساختمان اداری در خیابان رشت، فروشگاه‌های سطح شهر تهران و 17 نمایندگی در شهرستان‌ها، در کنار ساختمان مرکزی حوزه هنری، شکل و ساخت اداری گسترده‌ای دارد که کمتر از آن سر در می‌آوردیم.
اگر تجربه‌مان را تعریف کنیم دچار سرگیجه خواهید شد. یک سلسله از مدیران و دبیران که در دل هم شکل گرفته‌اند و امور تولید تا پخش کتاب را انجام می‌دهند.
حاصل تلاش ایشان، 9 عنوان مجله تخصصی و 250 عنوان کتاب است که اول هر ماه تولید می‌شود و کتاب‌های تولید شده در نمایشگاه عرضه خواهند شد.
250 عنوان کتاب جدید در نشر سوره مهر
در خصوص مطالب تخصصی نمایش باید با دو شخص صحبت می‌کردیم. اول کشن‌فلاح که اعلام کرد مصاحبه نمی‌کند و دوم نصرالله قادری که نقش خود را تکذیب کرد. باید در نظر بگیریم که همه جا قادری را مسئول انتخاب آثار می‌دانند و ما را به او ارجاع می‌دهند. در این رابطه با رئیس ستاد خبری حوزه گفت‌وگو کردیم و او گفت:«وی هیچ حکمی در رابطه با این فعالیت خود دریافت نکرده است و اگر کاری نیز انجام می‌دهد کاملا غیررسمی و شخصی است بنابراین تکذیب می‌کند. در هر حال مسیر انجام کارها هر چه باشد، نتیجه آن را در نمایشگاه نظاره خواهیم کرد.»