موهبت انتقال دغدغه ها با زبان طنز

کارگردانی که آثاری نظیر دو پرس روزگار تلخ، تعزیه با طعم لایت، بلوایی آرامتر از نبض یک مرده، مسیحا خرس، چه میکنه این عادل فردوسی پور، علیه من شهادت نده ، ابریشم و آتش و گاومیش ها را در کارنامه خود دارد. با حیدری پور در باره ویژگی های نمایشش گفت وگویی انجام داده ایم.

 یک نمایش ایرانی را با ارجاع به آنتوان چخوف و یکی دو از آثارش روی صحنه آورده اید. آیا این ارجاع جنبه ادای دین به چخوف دارد و یا یک رویکرد زیباشناسانه بود؟

داستان نمایش در دوران قاجاریه روایت می شود و مرغ دریایی آنتوان چخوف کوچ می کند به سمت ایران در حوالی سد کرج . چخوف تصمیم می گیرد به دنبال پیدا کردن مرغ دریایی به ایران بیاید . آن موقع درباریان قصد می کنند برای خوش آمد گویی به او نمایشی را با استفاده از آثارش اجرا کنند و مرغ دریایی و دایی وانیای او را با هم ترکیب می کنند.در آن دوران وضع کشور ملتهب بوده وشورش ها وقیام مشروطه و به توپ بسته شدن مجلس جوی ملتهب را در کشور به وجود آورده بود و چخوف با شنیدن این وضعیت قید آمدن به ایران را می زند . در هر صورت درام داستان در باره چخوف و آثارش شکل می گیرد و نقبی زدیم به 150 سال پیش و تلاش شد نشان بدهیم در آن دوران هنر نمایش در ایران به خصوص در دربار وجود داشته است. البته ردپایی از زمان معاصر هم در زیر متن داستان نمایش وجود دارد .

شخصیت های نمایش برشی از آدم هایی هستند که در آن دوران زیست می کرده اند و بسته به موقعیتشان عمل می کرده اند؟

تلاش کردم نمونه کوچکی از آدم ها را نشان بدهم . آدم منفعت طلب ، تاجر طمعاع و زن هایی که برای رسیدن به پول و موقعیت بهتر در دربار با هم درگیر می شوند. البته هدف تنها نقد این نوع آدم ها نیست و در هر جامعه ای هر نوع آدمی پیدا می شود.

در میان این شخصیتها آدم هایی وجود دارند که عملکردشان مثبت است؟

ژوکر نمایش آدم دغدغه مندی ، خودش را در ان هیبت قرار داده اما آدم دانایی است.

یک نوع بهلول ایرانی که همواره خردش را پشت خل بازی مخفی می کند؟

ژوکر اتفاقات و حوادث را می بیند و تنها کسی که در آشوب ها فرار نمی کند او است و می گوید به جز صحنه تئاتر جایی ندارد که برود و بتواند حرفش را بزند . حتی پسر شاه که خودش را علامه دهر می داند با زن پوش شدن از مهلکه فرار می کند . نکته جالب این است ژوکری که از ابتدای نمایش زن پوش است تنها جایی که از زن پوش شدن دور می شود انتهای نمایش و در بحبوبه آشوب ها است و می ماند.

برخی از شخصیتها مثل مادر شاه که زن مقتدری است یادآورد مهد علیا مادر ناصرالدین شاه است. چقدر شخصیت های نمایش مابه از واقعی دارند؟

روی برخی از نامگذاری شخصیتها ارجاعاتی وجود دارد .اما خیلی روی این قضیه فوکوسی نداشتیم. به طور مثال ظلل السطان نام شخصیت اصلی نمایش آدمی واقعی و حاکم اصفهان بوده است. یکی دوتن از نام های زنان پادشاه و همین مادر شاه مابه ازا واقعی دارند.

در دورانی که شرایط زندگی برای مردم سخت است. شما نمایشی شاد و گرم و مفرح را روی صحنه برده اید که البته درکنارش حرف های جدی هم مطرح کرده اید. چقدر در این زمانه مردم احتیاج به دیدن نمایش های شادی آور دارند؟

اگر صادقانه پاسخ بدهم باید بگویم با وجودتدریسم در دانشگاه  ، دوست دارم همچنان بیاموزم . تا به حال نمایش ایرانی روی صحنه نبرده بودم و تمایل دارم که درکارنامه تئاتریم  نمایش های متنوع ومتفاوتی وجود داشته باشد. در طول دوران فعالیم در تئاتر نمایش های دفاع مقدسی، تغزیه، دینی و اجتماعی و غیره دیده می شود و در ضمن مدتی بود این تمایل را داشتم تا نمایشی ایرانی را روی صحنه ببرم. نکته دیگر این است که شما می توانید با اجرای نمایشی به راحتی اشک مردم را دربیاورید ، اما به سختی می شود خنده را بر لب مردم جاری کرد. این یک موهبت است که بتوانیم دغدغه هایمان را با زبان طنز و ایما و اشاره با استفاده از شاخصه های کمیک به مخاطبان و آدم هایی ارجاع بدهیم که بین کمدی خوب و سطحی تفاوت قائل بشوند . مطمئنم که می توانم حرف مردم روزگار 150 سال پیش را با تمام دغدغه هایشان را در نمایشم مطرح کنم.حرفی که خیلی شیرین و آرام و دوری از نهیب و عصیان و تلخی باشد و خنده ای از سر میل و رغبت واختیار و نه از سر جبر بر لب مخاطب به وجود بیاید.امیدوارم این اتفاق برای مخاطب بعد از دیدن نمایش رخ بدهد.

در مدتی که از اجرای نمایش می گذرد چقدر از مخاطبان با این خواسته شما همراه بودند؟

در اغلب نظراتی که در تیوال و یا به صورت شفاهی بعد از دیدن اجرا به من منتقل شده مثبت و خوب بوده و تعدادی از دوستان تئاتری که حیطه تخصصیشان تئاتر کمدی است هم به موفق بودن نمایش در خلق فضای شاد وکمدی تاکید داشتند و مطرح کردند که اگر مقداری بیشتر در حوزه موسیقی و حضور پر رنگ و دراماتیک تر زنان نمایش تمرکز می شد فضای نمایش کامل تر می شد. در حالی که بیش از این نمی شد روی حضور زنان در نمایش مانور داد .

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی