به مناسبت زادروز ایرج صغیری
آیینه تمام نمای فرهنگ آیینی جنوب ایران
ایران تئاتر-جهانشیر یاراحمدی: صغیری آیینه تمام نمای فرهنگ آیینی جنوب ایران است. او زندگیاش را فدای هنرش کرده و هنوز هم تاوان عشقی را میدهد که در تاروپودش به تئاتر و فرهنگ آیینی قومی دارد. همو که با اعجاز هنرش، روی صحنه تئاتر، دکتر علی شریعتی را به وجد آورد تا برایش بنویسد...
ایرج صغیری در دنیای هنر، نمایشنامهنویسی، کارگردانی تئاتر و سینما، داستاننویسی، پژوهش در حوزه موسیقی و آیین را تجربه کرده است.
بررسی همه آثار خلقشده وی چه در حوزه نوشتار و چه در حوزه اجرا، یک خط سیر مشخص و پررنگی را به ما نشان میدهد و آن نیست، مگر فرهنگ آداب و آیینهای قومی و بومی زادگاهش بوشهر. باایمان و اعتقاد راسخ دست به این کار زده و میزند و به این طریق غنای فرهنگی دیارش را معرفی میکند.
روشن است، داشتن چنین فکر و اندیشه در تمام ادوار عمر هنری یک هنرمند، نیازمند ویژگیهایی است که همگان ندارند و این نکته در استاد صغیری پررنگ است و آن زیستن در کنار مردمی که از جنس همین آداب و آیینهایی هستند که در آثارش از آنها سخن میگوید. ردپای همه شخصیتهای خلقشده توسط وی در نمایشنامهها و داستانهایش را میتوان در محیط پیرامونش دید؛ اما اینگونه دقیق دیدن و اینچنین پرداخت هنری کردن، یک نگاه خلاقانهای میخواهد که مختص خود اوست.
نکته دیگری که در آثار استاد مشاهده میشود و خودش به آن بسیار معتقد است، سادگیست. او بهخوبی میداند که سادگی، فضیلت یگانهای است که میتواند مخاطب را تا عمق اثر ببرد. زیبایی آثارش بیتکلف بودن آن هاست. در دنیای تئاتر، بازیگر و بدنش را مهمترین ابزار میداند و تلاش میکند به بهترین شکل ممکن از تمامیت صدا و بدن بازیگر بهره ببرد. در قلم توانایش کلام مردم بوشهر و اصطلاحات ویژه این منطقه موج میزند تا از این طریق این واژهها را زنده نگه دارد. شناخت و احاطه کمنظیرش بر فرهنگ آیینی بوشهر او را یگانه کرده است.
در حوزه موسیقی، شناخت غریبی دارد و بسیاری از آهنگسازان برجسته بوشهری بر اساس تجربه و دانش موسیقایی وی، آثار خود را خلق کردهاند. بااینحال اگرچه خلق آثار ماندگارش در تاریخ تئاتر ایران، ستایش بزرگان تئاتر جهان را در پی داشته است؛ اما باید گفت، وی در تئاتر ایران کاری کرده است بینظیر توجه به «تئاتر شهرستانها»؛ پس از اجرای آثار او در دهه پنجاه، نگاهها به سمت تئاتر شهرستان معطوف شد و ادامه پیدا کرد و هنرمندان دیگری از سراسر کشور خود را به تئاتر پایتخت رساندند.
صغیری آیینه تمام نمای فرهنگ آیینه جنوب ایران است. او زندگیاش را فدای هنرش کرده و هنوز هم تاوان عشقی را میدهد که در تاروپودش به تئاتر و فرهنگ آیینی قومی دارد. همو که با اعجاز هنرش، روی صحنه تئاتر، دکتر علی شریعتی را به وجد آورد تا برایش بنویسد: «به ایرج صغیری که هیچ کلمهای برایش نمییابم. کسی که با اعجاز هنرش، تمام عشق و ایمان و عقیده زندگیام را در این کویر نشانم داد و همچون فریادی در این گورستان زنده، یادش در خاطرهها خواهد ماند. ما همه در مکتبش شاگردی کردهایم. به احترامش برمیخیزم و کلاه از سر برمیدارم؛ سرت سلامت استاد.