محمد صادق کوچکزاده در گفت و گو با ایران تئاتر مطرح کرد:
یزد الگوی برگزاری افتتاحیه فجر در ادوار آینده
ایران تئاتر : محمدصادق کوچکزاده رئیس حوزه هنری استان یزد، مدیر مرکز آموزش حوزه هنری انقلاب اسلامی و چهره برتر هنر انقلاب اسلامی استان یزد در سال ۹۷ است و دبیری پنجمین دوره جشنواره چتر زندگی را به عهده داشت که با نوآوری و الگوسازیهای خلاقانه برگزار شد. این روزها دوشادوش هنرمندان در حال آماده شدن برای میزبانی افتتاحیه جشنواره بین المللی تئاتر فجر است .
به همین بهانه با او درباره تجربیاتش در حوزه تئاتر ، برگزاری جشنواره چتر زندگی و برنامه های شهرجهانی یزد برای برگزاری آیین افتتاحیه جشنواره بین المللی فجر گفت و گو کرده ایم .
برای نخستین بار آیین افتتاحیه جشنواره بینالمللی تئاتر فجر مقارن با چهلمین دوره، در شهر یزد برگزار میشود. حضور این رویداد بینالمللی در شهر جهانی یزد را چطور ارزیابی میکنید؟
جشنواره تئاتر فجر یک رویداد جهانی است و یزد هم یک شهر جهانی است که بعد از ثبت توسط یونسکو موردتوجه گردشگران حرفهای قرارگرفته است و این رویداد با توجه به رویکرد تئاتریاش پیوند مبارکی بین یک رویداد بینالمللی با یک شهر بینالمللی است. تئاتر یک هنر مستقیم و رودررو است و مواجهه مستقیم تماشاگر به حدی است که انگار مخاطب در درون اثر است و خودش را جدا نمیبیند. این حجم از اثرگذاری که در اینگونه هنری هست بهشدت در زیستبوم یزد جاری است. وقتی یک عابر پیاده در یزد قدم میزند حتی در خلوتترین ساعات، حیات انسانی را حس میکند. سالهاست ما رویدادهای بزرگمان را میبریم در سالنهای غیر ایرانی اجرا میکنیم ولی این بار بهدرستی برگزارکنندگان و دبیر محترم جشنواره، خلاقیت و ذوق به خرج دادند که آیین افتتاحیه جشنواره را در چنین زیستبومی برگزار کنند. اینیک ایده هوشمندانه است که از سمت هر دو طرف فرصتهای خیلی خوبی ایجاد خواهد شد.
میزبانی اولین دوره افتتاحیه جشنواره فجر آغاز فرخندهای است و شاید برای همیشه در یزد بماند، شما از همیشگی بودن این رویداد استقبال میکنید؟
ما به این موضوع نگاه ویژه داریم و امیدواریم بتوانیم به بهترین شکل میزبانی کنیم. بهطورکلی تعاملات بین استانها و کشورها، میزبانیها و صفا و صمیمت مایی که بین انسانها جاری میشود منشأ برکات است و میتواند اتفاقات خوبی را رقم بزند. این فرصت را غنیمت میشماریم. افتخار ماست که میزبان باشیم و بستری فراهم کنیم که این ظرفیتها همدیگر را پیدا و تقویت کنند. استاندار یزد هم برای این مراسم اهمیت و ارزش بسیاری قائل هستند و عنوان کردند مجموعه استانی با تمام قوا پای کار برگزاری باشند. انشاءالله بتوانیم یک تجربه شیرین داشته باشیم و اسباب دائمی شدن این رویداد در شهر یزد فراهم شود و یزد پایگاه جشنواره در سالهای آینده باشد.
آیا زیرساختهای لازم برای برگزاری چنین مراسمی در شهر یزد وجود دارد؟
بهطورمعمول همانطور که میدانید در شهرستانها زیرساختهای هنری آنگونه که شایسته است وجود ندارد و ما استاندارد کافی را نداریم اما تلاش کردیم در این فرصت کوتاه برخی از سالنهایمان را به جشنواره برسانیم تا بتوانند برای اجرای آثار خدمات بدهند هرچند درهرصورت به نسبت تهران ضعف جدی در این حوزه وجود دارد اما با تلاش و برنامهریزی انشاءالله برای میزبانی آماده خواهیم بود.
در کنار آیین افتتاحیه، آثار حاضر در جشنواره هم در یزد اجرا میشود؟
بله، بر اساس مذاکراتی که انجام شده، میزبان بخشهای جانبی مثل نمایشگاهها و کارگاههای آموزشی که دبیر جشنواره طراحی کرده، خواهیم بود و همچنین تعدادی از آثار جشنواره در یزد اجرا میشوند. به نظر من برای چنین رویداد بینالمللی باید یک کار رسانهای بینالمللی انجام شود و مسئولین برگزاری بهصورت ویژه به این بخش که بسیار مهم است بپردازند و برگزاری افتتاحیه در شهر جهانی یزد، بازتابی جهانی داشته باشد.
بهعنوان دبیر ستاد اجرایی برگزاری مراسم افتتاحیه، برای معرفی هرچه بهتر و نشان دادن ویژگیهای شهر یزد در آیین افتتاحیه چه برنامههایی دارید؟
معرفی یزد بهعنوان شهری با تمدن چند هزار ساله با معماری دقیق عالمانه و بسیار هنرمندانه و دارای حیات جاری برای ما اهمیت دارد. یزد تلاقی زیبا و چشمنواز سنت و مدرنیته است و ما تلاش میکنیم در برگزاری آیین افتتاحیه این موقعیت را به زیباترین شکل نشانش دهیم. من این رویداد را یک فرصت تاریخی میدانم که در چهلمین سال برگزاری جشنواره بینالمللی فجر بتوانیم نقطه عطفی در برگزاری جشنوارههای بینالمللی ایجاد کنیم. همچنین یزد خاستگاه مفاخر بزرگی بوده و یکی از مزیتهای این شهر انسانپروری و انسانسازی است. ما در مراسم افتتاحیه میزبان بیش از 100 نفر از هنرمندان برجسته کشور و کشورهای مختلف دنیا هستیم و این فرصت خوبی است که مفاخرمان را معرفی کنیم چهبسا زندگینامهشان انگیزهای شود برای تولید یک اثر هنری و شرح آن برای افرادی گرهگشا باشد.
در پنجمین دوره جشنواره چتر زندگی یزد که اولین جشنواره حضوری پس از دوران رکود به دلیل شیوع پاندمی کرونا بود، بهعنوان دبیر جشنواره برای نخستین بار و در فرصتی کوتاه کار را دست گرفتید و نتیجه قابل قبولی ارائه کردید. چه دغدغههایی موجب شد این مسئولیت را بپذیرید؟
من همیشه سعی داشتم الگویی ایجاد کنم تا بقیه بر همان مدار جلو بروند. وقتی وارد جشنواره چتر زندگی شدم تصمیم داشتم در پایان این جشنواره یک الگوی برگزاری جشنواره خیابانی را در یزد بنا بگذاریم و استانداردی را تعریف کنیم که ملاک جشنوارههای مشابه بعدی باشد. تجربه جشنواره چتر زندگی برای برگزاری افتتاحیه نیز به ما کمک خواهد کرد.
شما بهعنوان یکی از مجریان پنجمین دوره جشنواره تئاتر خیابانی چتر زندگی از بدنه تئاتر نبودید اما جشنواره در اندازههای استاندارد برگزار شد، چطور به آنچه در ذهنتان بود نزدیک شدید؟
این اقدام مثل لبه تیغ راه رفتن بود. ما از بچههای تئاتر و انجمن هنرهای نمایشی خواستیم محتوای کار را بچینند و بگوید چه میخواهند تا ما همان را فراهم کنیم. برای اولین بار در جشنواره چتر زندگی، دبیر اجرایی، تئاتری نبود. شاید هنرمندان در ابتدا گارد گرفتند اما وقتی دیدند کار درست پیش میرود و جشنواره و ستاد راه خودشان را پیدا کردهاند، بیشتر همراه شدند. با وجود اینکه حاجآقا صداقت رئیس سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری یزد یک روحانی است و محدودیتها و معذوریتهای خود را دارد اما پای کار ایستاد و این خود یک الگو است که روحانیت میتواند بیاید بالای سر چنین رویدادی با این مختصات، بایستد و هدایت کند و نتیجه هم قابل قبول باشد. از اهالی تئاتر هم تشکر میکنم. آنها بدانند من و امثال من در مورد تئاتر احساس مسئولیت میکنیم و برای اعتلایش از هیچ کوششی فروگذار نیستیم؛ این همان تئاتری است که پیشکسوتها و قدیمیها دلسوزش هستند و مثل فرزند خودشان میدانند و نگرانش هستند. ما هم تلاش میکنیم این موهبت و نعمت را قدر بدانیم و حفظ کنیم. خصوصاً نسل جدید باید این موضوع را حس کند و به آن تعلق و تعصب داشته باشد و اجازه ندهد خدشهای در حریم استاندارد و ساختار کلیاش وارد شود. درستش این است و در کل دنیا هم همینطور عمل میشود که این جشنوارهها را خود گروههای هنری برگزار میکنند و ما بهعنوان نهادهای دولتی باید حمایتکننده باشیم و این رویدادها را تبدیل کنیم به یک پایگاه ثابت و بهمرور تحویل خود هنرمندان بدهیم تا جریانسازی جشنواره ها در راه گسترش و غنای فرهنگی ایران زمین تداوم داشته باشد.
استقبال مردم از جشنواره چتر زندگی خیلی خوب بود، برای جذب مخاطب برنامه خاصی داشتید و تصور میکنید این استقبال در جشنواره بینالمللی فجر هم اتفاق بیفتد؟
ما دو سال سختی را پشت سر گذاشتیم و جمع شدن مردم و حضور در فضای جشنواره خیلی ارزشمند بود؛ ازاینرو در چتر زندگی سعی کردیم شرایطی را مهیا کنیم که مردم بتوانند بیایند و استفاده کنند، به همین دلیل در مکانهای مورد نظر صندلی قرار دادیم تا مخاطبین از همه گروه و سنی بتوانند بیایند و بنشینند و اینگونه فضایی مناسب و امکان حضور را برایشان آماده کردیم. چون تئاتر خیابانی اساساً مردمی است، برایمان مهم بود که حضور مردم با رعایت تمام موارد پروتکلهای بهداشتی، پرشور باشد. وقتی تئاتر را از مختصات صحنه بیرون میبری به طور طبیعی مخاطب خیلی عام میشود. در واقع مخاطب عابر گذرایی است که به تماشاگر تبدیل میشود. خیلی از این تماشاگران چهبسا اولین بار بود نمایش میدیدند. انشاءالله در اجراهای فجر هم میزبان علاقهمندان و تماشاگران یزدی خواهیم بود.
برگزاری آیین اختتامیه جشنواره چتر زندگی برای نخستین بار در فضای باز چهارسوق بازار، گامی جدید و موفق بود که نمادی از فرهنگ و معماری یزد را نشان داد. برای آیین افتتاحیه فجر نیز چنین اقدامی در نظر دارید؟
آوردن اختتامیه به خیابان هم هزینه و زحمتش زیاد بود و هم ریسکش بالا، اما به دلیل اینکه جشنواره خیابانی بود ما اصرار داشتیم اختتامیه توی سالن سربسته نباشد و معتقد بودیم جشنواره خیابانی، باید خیابانی برگزار شود و فضای استاندارد سالن مناسب این کار نیست. از طرفی اختتامیه باید جایی برگزار شود که نمادی از فرهنگ و معماری یزد باشد. به همین دلیل چهارسوق بازار یزد را انتخاب کردیم و برای افتتاحیه فجر هم انشاءالله چنین فضایی را آماده خواهیم کرد و امیدواریم ازاینپس هم فضاهای مشابه دیگر به محل اجرای تئاتر خیابانی تبدیل و نوع برگزاری افتتاحیه و اختتامیه هم الگوی ادوار آینده شود.
به نظر میرسد با میزبانی جشنواره فجر و بینالمللی شدن جشنواره چتر زندگی، نگاه شما به افقی است که یزد را در جهان با یک رویداد تئاتری بشناسند؟
ما در دنیا جشنوارههایی داریم که بیش از 60-70 سال سابقه دارند؛ در موقعیت فعلی باید بخشی از زیرساختها فراهم شود و نیز فرهنگش ایجاد شود بهخصوص کاری مثل اجراهای خیابانی که در فضاهای عمومی مثلا کنار پیادهرو انجام میشود. یزد یک شهر اسطورهای چند هزار ساله و سراسر تمدن است. یزد دارای الگوی کهن و فوقالعاده شهرسازی است که هنوز زنده و دارای نضج است و ما وظیفه داریم این فضا و مدل پویا را به اشتراک بگذاریم. این مدل رویدادهای فرهنگی و هنری جهانی را منتقل میکند. ما باید این پل را بزنیم، این سفره را پهن کنیم و شرایط میزبانی را فراهم کنیم تا مخاطب علاقهمند بیاید در این اتمسفر نفس بکشد و این شهر را بیشتر بشناسد. مردم ، زیرساختها و مسئولین دارند به بلوغی میرسند که خیلی مبارک است؛ در واقع همه باید تمام اتفاقات پیرامون را در سطح جهانی ببینیم. تصمیم ستاد برگزارکننده جشنواره چتر زندگی هم این است به سمتی برویم که آثار خارجی درخور هم به جشنواره افزوده شود.