سه پیش‌بینی برای اجراهای چهلمین دوره در شرایط شیوع

به گزارش ایران تئاتر، نشست رسانه‌ای چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر  دقایقی پیش با حضور  قادر آشنا مدیرکل هنرهای نمایشی ، رضا بصیرت مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران ، حسین مسافرآستانه دبیر این رویداد ، مهران فاطمی، استاندار یزد و‌ مدیران جشنواره، خبرنگاران و اهالی رسانه در تالار رودکی آغاز شد.

در ابتدای مراسم وحید لک مدیر روابط عمومی جشنواره ضمن خیر مقدم از مهران فاطمی، استاندار یزد به عنوان اواین سخران دعوت کرد. فاطمی گفت : «افتخار دارم که از جانب مردم عزیز، شریف، مومن و نجیب یزد به شما سلام کنم و چهل‌ودومین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی را تبریک بگویم. ما چهلمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را پیش رو داریم و در آستانه شروع آن هستیم و استان یزد افتخار دارد که میزبانی این دوره را برای اولین بار بر عهده بگیرد و این اتفاق فرخنده‌ای است که اتفاقات فرهنگی و هنری از پایتخت به مراکز شهرهای دیگر منتقل شود و زمینه رشد فرهنگی و شکوفایی استعدادها که در دیگر استان‌ها وجود دارد، فراهم شود. این را به فال نیک می‌گیریم و ممنونیم که به استان‌ها اطمینان شد تا چنین رویدادهای بزرگی در آن‌ها برگزار شود. ان‌شاالله این اقدام الگویی و مبارک در سال‌های دیگر در دیگر استان‌ها به وقوع بپیوندد. ما در استان یزد اعلام کرده‌ایم که فرهنگ، هنر و محیط زیست در صدر اولویت‌های توسعه استان قرار دارند و فرهنگ و هنر در کنار محیط زیست دو مسئله اساسی و مهم هستند. ان‌شاالله زیباترین اتفاقات رقم بخورد و برنامه‌ریزی‌هایی کرده‌ایم که به لحاظ شکلی و محتوایی شاهد رخ دادن اتفاقی متفاوت با سال‌های پیش باشیم. از همه بزرگواران تقدیر و تشکر می‌کنم.»

رونمایی از پوستر ویژه افتتاحیه جشنواره و لوگوی شهر جهانی یزد

پس از سخنان دکتر مهران فاطمی، استاندار یزد با حضور قادر آشنا مدیر کل هنرهای نمایشی، استاندار یزد و حسین مسافرآستانه دبیر چهلمین دوره جشنواره تئاتر فجر از پوستر ویژه افتتاحیه جشنواره در شهر یزد و نیز لوگوی شهر جهانی یزد رونمایی شد. همچنین به پاس همراهی استانداری یزد در برپایی افتتاحیه و جشنواره چهلم، لوح تقدیری توسط قادر آشنا به استاندار یزد اهدا شد.

برگزاری جشنواره چهلم در 10 بخش

در ادامه مراسم حسین مسافرآستانه با تشریح جزئیات اخبار، اطلاعات و فعالیت‌های مربوط به دبیرخانه چنین گفت: «چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در 10 بخش برگزار می‌شود؛ 6 بخش اجرایی و 4 بخش دیگر که بخش‌هایی هدفمند هستند.» 
او در مورد این بخش‌های غیراجرایی توضیح داد: «بخش‌های غیراجرایی شامل مسابقه و نمایشگاه عکس، مسابقه و نمایشگاه پوستر، مسابقه نمایشنامه‌نویسی و اسناد چهل دوره جشنواره تئاتر فجر است. نگاه جشنواره در بخش پژوهش در سه ساحت بوده است؛ یک، این که خروجی بخش پژوهش جشنواره را از طریق برگزاری نمایشگاه اسناد چهل ساله جشنواره تئاتر فجر نشان دهیم. بخشی از نمایشگاه اسناد به صورت فیزیکی و بخش عمده آن از طریق نمایشگاهی در فضای مجازی ارائه خواهد شد. ساحت دوم، فاز اول پروژه تاریخ شفاهی است. مشکل ما این است که با تاریخ صرفا در پس خاطرات ذهنی افراد روبه‌رو هستیم و فاز اول پروژه تاریخ شفاهی به همین دلیل آغاز شده است و خروجی‌اش در تلویزیون تئاتر ایران قابل مشاهده خواهد بود. ساحت سوم، کتاب راهنمای جشنواره‌های بین‌المللی شامل مجموعه مقالاتی از انتشارات دانشگاه کمبریج است که ما با آن مواجه شدیم و اکنون ترجمه شده و آماده چاپ است و کتابی بسیار مهم است چرا که همیشه اطلاعات  و اخبار را به گمان خویش بررسی می‌کردیم و برای من جذاب بود که بدانم به شکل رسمی استاندارهای کلی که در دنیا به آن رسیده‌اند چیست و این کتاب نشان‌دهنده این اطلاعات است و فکر می‌کنم می‌توان از آن در جشنواره‌های تئاتری از جمله جشنواره تئاتر فجر بهره‌مند شد.»

برگزاری دوباره فجر استانی

مسافرآستانه ادامه داد: «ما در چند دوره شاهد برگزار فجر استانی بودیم و آخرین دوره آن در جشنواره سی‌وهفتم برگزار شد. به این معنا که تعدادی از کارهای پذیرفته‌شده در جشنواره به استان‌ها اعزام می‌شدند و اجراهایی را برای دیگر استان‌ها داشتند. این اتفاق منقطع شده بود و ما مجددا آغازش کردیم، چون فکر می‌کنیم یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند فجر را در گستره تئاتر کشور تعمیم دهد چرا که امکان حضور همه در تهران نیست و اگر امکان حضور در تهران هم باشد، ممکن است امکان حضور در سالن وجود نداشته باشد و برای همین تعمیم جشنواره به استان‌ها ضرورت است.»  
او افزود: «امسال جشنواره استانی به لطف مشارک استان یزد، به این بخش از کشورمان خواهد رفت و تعدادی از اجراهای صحنه‌ای و تعدادی از اجراهای خیابانی در حین برگزاری جشنواره در شهر یزد اجرا خواهد شد. همچنین تعدادی از اجراها بنا به درخواست استانداری گیلان در شهر رشت روی صخنه خواهد رفت. زمان اندک بود وگرنه امکان تعمیم به سایر استان‌ها هم وجود داشت و امیدوارم در دوره‌های بعدی گستره بیشتری را به خود اختصاص دهد.»

پیش‌بینی برای تغییرات احتمالی در برنامه جشنواره

دبیر جشنواره تئاتر فجر با اشاره به افزایش همگیری اومیکرون گفت: « هر گونه احتمال تغییر در برنامه‌ریزی هوایی که طی جلسات متعدد با توجه به تمام مشکلات کشور استخراج کرده‌ایم، وجود دارد. متاسفانه شاهد فراگیری سویه اُمیکرون هستیم و اتفاقات پیش رو قابل پیش‌بینی نیست. امیدوارم اتفاقی رخ ندهد که خللی در این زمینه ایجاد کند. برای مواجهه با این اتفاق، سه پلن در نظر گرفتیم. با اینکه آماده برگزاری جشنواره با صد در صد ظرفیت سالن بودیم اما به ما اعلام کردند که ظرفیت سی درصد در نظر گرفته شده که امیدوارم کمتر از این نشود و مجبور به برگزاری رویداد صرفا در فضای مجازی نباشیم. پخش از پلتفرم‌های مختلف باید به صورت یک برنامه نهادینه در جشنواره‌های مهم کشوری قرار بگیرد.»

بخش ملل جشنواره؛ فرصتی مغتنم برای تبادل فرهنگی

مسافرآستانه با اشاره به شش بخش اجرایی چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ادامه داد: «شش بخش اجرایی شامل نمایش‌های صحنه‌ای رقابتی و غیررقابتی، خیابانی رقابتی و غیررقابتی، دیگرگونه‌های اجرایی و تئاتر ملل است.  بخش رادیوتئاتر هم شامل 12 نمایش است که در روزهای جشنواره در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان برگزار خواهد شد.»  
او با اشاره به بخش ملل توضیح داد: «با توجه به شرایط کنونی تئاتر در دنیا تاکیدمان را روی کشورهای منطقه و حول‌وحوش ایران گذاشتیم. با توجه به وضعیت کنونی تئاتر در کشورهای اروپایی و صاحب تئاتر که خیلی‌هایشان تولیدی نداشته‌اند، این فرصت مغتنم بود و مراوده با کشورهایی که اشتراکاتی فرهنگی با آن‌ها داریم را غنیمت شمردیم. بین کشورهای منطقه نگاه ویژه‌تری به رابطه ایران و تاجیکستان داشتیم که علاوه بر فرهنگ مشترک، تمدن مشترک، اسطوره‌های مشترک و زبان مشترک، در دوره‌ای ارتباط ویژه‌ای داشته‌ایم که متاسفانه در دور‌ه‌ای متوقف شدهشداما خوشحالیم که شاهد بخش ویژه تئاتر تاجیکستان شامل دو نمایش و جلساتی برای تعامل و تبادل فرهنگی خواهیم بود.»  
او در مورد نمایش‌های حاضر در بخش ملل هم گفت: «در بخش ملل نمایش‌هایی از آذربایجان، الجزایر، دو نمایش از عراق، یک اثر مشترک بین ایران و عراق و دیگری نمایشی از عراق، دو نمایش مشترک بین ایران و افغانستان، دو نمایش از آذربایجان و یک نمایش از بلغارستان خواهیم داشت که نکته جالب توجه در مورد آن مضمونش است که به فردوسی می‌پردازد. نمایشی هم از تاجیکستان اجرا می‌شود که درباره فردوسی است. از ایتالیا و ارمنستان نیز نمایش‌هایی خواهیم داشت.»

ظرفیت 30 درصدی سالن‌های جشنواره

دبیر جشنواره تئاتر فجر در ادامه در پاسخ به سوالی درباره سی درصد ظرفیت سالن‌های تئاتر و تفاوت آن با جشنواره فیلم فجر، گفت: «از آنجایی که سینما قبل از اعلام ستاد کرونا، پیش فروش ۵۰ تا ۷۰ درصد سالن‌هایش را آغاز کرده بود، تعهداتی داده بودند. قطعا محدودیت ظرفیت سی درصدی ما را دچار مشکل می‌کند و برای همین مساله «فروش» بلیت را حداقل در سالن‌های کوچک منتفی کردیم. امیدوارم با فروکش کردن فراگیری، بتوانیم از ظرفیت ۵۰ یا حتی ۱۰۰ درصدی سالن‌ها استفاده کنیم تا بخشی از مشکلات ما در پذیرایی از مخاطبان و مهمانان برطرف شود.»
مسافرآستانه همچنین درباره علت عدم مشارکت استان‌های دیگر در جشنواره این دوره گفت: «برای مشارکت استان‌ها در جشنواره از خیلی وقت پیش اقدام کردیم اما با توجه به شرایط کشور، کمتر استانی اعلام آمادگی کرد. با مناطق آزاد هم گفتگوهایی داشتیم که دستخوش تغییرات سیاسی و مدیریتی شد و تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌ها دچار تغییر شد؛ برای همین فعلا به این دو استان بسنده کردیم.»

هدف و ضرورت برگزاری مراسم افتتاحیه

در ادامه جلسه پرسش و پاسخ حسین مسافرآستانه در مورد چرایی برگزاری مراسم افتتاحیه گفت: «برگزاری مراسم افتتاحیه و اختتامیه برای هر رویدادی ضروری است. آن‌چه از خاطرات هر دوره باقی می‌ماند تاثیر همین مراسم‌هاست. شما بهتر از من می‌دانید که رویدادهای فرهنگی و ورزشی در همه جای دنیا به خاطر مراسم افتتاحیه و اختتامیه‌شان از هم متمایز می‌شوند. اگر نبود شرایط، نبود بودجه، عدم برنامه‌ریزی، عدم وجود امکانات یا هر چیز دیگر باعث شده است، مراسم افتتاحیه نداشته باشیم، آن را باید نقد کرد و نه برگزاری‌اش را. امسال هم اگر مشارکت یزد را نداشتیم باید از خیر برگزاری افتتاحیه می‌گذشتیم. افتتاحیه ما نیز، صرفا زدن زنگ آغاز نیست و اعلام برگزیدگان سه بخش و تجلیل از پیشکسوتان را نیز شامل می‌شود. پس چه در تهران، چه در یزد و چه در هر کجای کشور به دنبال این باشید و مطالبه کنید که مراسم افتتاحیه حتما داشته باشیم و نداشتنش را دامن نزنیم.»

برگزاری همزمان جشنواره‌های سینمایی و تئاتر فجر؛ فرصت یا تحدید؟

مسافرآستانه در مورد همزمانی جشنواره‌های تئاتر و فیلم فجر گفت: «فکر می‌کنم اولین بار در سال 1384 با دبیری خود بنده بود که جشنواره تئاتر فجر دقیقا همزمان با جشنواره فیلم فجر برگزار شد. من خواهش می‌کنم همزمانی و غیرهمزمانی را فقط از زاویه دید خودتان که علاقه‌مند به هر دو حوزه هستید، نبینید و از دید مردم هم ببینید. اعتقاد من این است که همزمانی جشنواره فیلم و تئاتر هیچ ضربه‌ای به جشنواره تئاتر نمی‌زند و همان سال هم که انتقادات شدیدی شد، شاهد بودیم که سالن‌ها مملو از تماشاگر بودند و سینما و جذابیت‌های آن تاثیری بر تئاتر نگذاشته بود.»

هیچ نمایشی را به دلیل عدم دریافت مجوز رد نکرده‌ایم

مسافر آستانه در پاسخ به سوالی درباره سانسور شدیدتر در این جشنواره نسبت به دوره‌های قبلی، و بازبینی نظارتی مجدد نمایش‌هایی که مجوز داشته‌اند، هم گفت: «قانون این است که تمام آثاری که مجوز اجرا گرفته و روی صحنه رفته‌اند، برای اجرای مجدد در سالنی دیگر باید مجوز مجدد بگیرد. جشنواره هم از این قضیه مستثنا نیست. همه آثاری که قبلاً به صحنه رفته بودند برای اجرا در جشنواره باید دوباره مجوز بگیرند اما این کار را ما تقبل کردیم و پروسه دریافت مجوز را طی کردیم. هیچ کاری نبوده که به دلیل عدم دریافت مجوز آن را رد کرده باشیم؛ اگر هم نکاتی بوده با اعلام به گروه‌ها سعی کردیم آن را حل کنیم.»

 هیچ وقت نگاه بالا به پایین به آدم‌ها نداشته‌ام

دبیر جشنواره در پاسخ به سوالی درباره ناراحتی برخی هنرمندان از این رویداد و انتخاب‌ها و حذف‌ها، و در پاسخ به انتقاد از ادبیات جوابیه به رسانه‌ها گفت: «هیچ اتفاق خاصی در این دوره نیفتاده؛ این احساس لطیف شماست که برخی تعابیر را به خودتان نسبت دادید. من را می‌شناسید. من هیچ وقت نگاهی از بالا به پایین به دانشجویان یا آدم‌ها نداشته‌ام. چنین تعبیری در خصوص من عادلانه نیست. اگر از گروهی دعوت نکردم، به این دلیل بوده که بخشی به نام «مهمان دبیر» داشتم که سهمیه محدودی داشت اما با پنج برابر تقاضا در این بخش مواجه بودم و نیازی به دعوت نداشتم. می‌خواستم از کسانی که شرکت نکردند اما کارشان خوب است، دعوت کنم اما تعداد تقاضاها پنج برابر سهمیه بود. بنابراین ما از هیچ گروهی دعوت نکردیم. با کسانی که تناقضی را در مورد انتخاب داوران حس کرده بودند صحبت کردم و قانع شدند اما اینکه بعد از این گفتگوی محترمانه، جور دیگری مسأله را در فضای عمومی یا خصوصی مطرح می‌کنند ترجیح می‌دهم، چیزی نگویم. من جواب مستقیم به ادعاهای نادرست در فضای عمومی نمی‌دهم؛ با همه این عزیزان صحبت داشتم و ماجرا تمام شده بود. چون معتقدم خیلی از مسائل درون خانواده را باید بین خودمان حل کنیم. خلاف این قضیه، اخلاق خوبی برای این قوم فرهیخته نیست. امیدوارم با دیالوگ رودرو با ویژگی تئاتر، بین خودمان مشکلات را حل کنیم.»

اتابک نادری: انتخاب‌ها در این دوره جشنواره آکادمیک انجام شده

در ادامه جلسه اتابک نادری، قائم‌مقام دبیر در مورد وضعیت ناگوار تئاتر شهر گفت: «تئاتر شهر حریمی دارد که ملک تئاتر است و متاسفانه برخی نمی‌خواهند قبول کنند. حریم تئاتر شهر نرده و حفاظ داشت و در سال‌های دهه 70، زمان مدیریت غلامحسین کرباسچی در شهرداری تهران، آن را با پارک ادغام کردند. و طی سال‌ها مدیریت شهری روی محوطه تئاتر شهر اعمال نظر شد. آن زمان که بنده در تئاتر شهر بودم با شهرداری صحبت کردم که اگر برنامه‌ای قرار است در آن‌جا اجرا شود تئاتر شهر باید مجوز دهد، در حالی که سابق بر آن شهرداری جلوی حوض صندلی می‌گذاشت و برنامه اجرا می‌کرد و هم اکنون نیز برخی از مدیران شهری با برجسته کردن نظرات هنرمندانی که مخالف این حریم هستند، می‌گویند مگر می‌شود؛ دور مرکز فرهنگی را دیوار کشید؟! شما اگر واقعا معتقد به این موضوع هستید چرا دیوارهای پردیس تئاتر خاوران را برنمی‌دارید؟!»

او ادامه داد: «ما امسال به صورت آکادمیک‌وار انتخاب‌ها را انجام دادیم و ثبت‌نام‌ها هم مجازی و اینترنتی بود. همه دوستان فیلم‌های‌شان را با فرمتی که به آن‌ها گفته شد در سایت تلویزیون تئاتر ایران بارگذاری کردند و پس از ارنج اطلاعات به بازبین‌ها دسترسی داده شد و همین باعث شد گستره انتخاب‌گران جشنواره هم افزایش یابد.» 
او در پایان گفت: «یکی از نکات جالب جشنواره امسال این است که جوان‌ترین کارگردان دوره اول تئاتر فجر در دوره چهلم به عنوان پیشکسوت حضور دارد؛ رضا صابری جوان‌ترین کارگردان دوره اول فجر به عنوان پیشکسوت در دوره چهلم حضور دارند.»

تقدیر از همراهان جشنواره

در این بخش وحید لک مدیر روابط عمومی جشنواره از رضا بصیرت مدیر انجمن هنرهای نمایشی ، رضا بروزمند مدیر امور مالی ، علی اکبر عبدالعلی زاده مدیر پرتال تئاتر ایران ، مژگان وکیلی مدیر امور بین الملل جشنواره ، محمدصادق کوچک‌زاده، حسن جودکی مدیر امور اجرایی، محسن بابایی و مهدی دوایی مدیرامور هنری جشنواره مدیر دبیرخانه از جمله مدیران حاضر در نشست قدردانی کرد و از مدیر هنری جشنواره دعوت کرد روند طراحی پوستر ها و لوگوی جشنواره را تشریح کند .

نماد پوستر جشنواره، تعبیری از چراغ عقل است

مهدی دوایی، طراح پوستر چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و طراح لوگوی یزد هم در سخنان کوتاهی گفت: «نماد پوستر اصلی چراغ بود که با توجه به کانسپت چهل سالگی انتخاب شد و تعبیری از چراغ عقل بود و دلالت بر پختگی داشت. لوگوتایپ جشنواره نیز اگرچه در سال‌های گذشته عموما به صورت کامپیوتری بود در این دوره توسط خوشنویس، احمد زیرک نوشته شد.»

او در مورد انتخاب شدن پوسترش به عنوان یکی از نامزدهای بخش مسابقه پوستر علی‌رغم حضورش در جشنواره به عنوان یکی از دست‌اندرکاران گفت: «بخش‌های مختلف در جشنواره تفکیک شده‌اند و مدیریت بخش عکس و پوستر با مهدی آشنا بود و ارتباطی بین مسئولیت من به عنوان طراح المان جشنواره با حضور در آن بخش که برآیند کار طراحان در جشنواره است وجود نداشت. من هیچ‌کدام از داوران را ندیدم و صحبتی هم بین ما رد و بدل نشد اما شاید از بیرون به گونه دیگری دیده شده است.»

مسافرآستانه نیز در همین‌باره توضیح داد: «سال گذشته اتابک نادری بازیگر تئاتری بود که به جشنواره هم آمد و ما تعمدا حذفش کردیم تا شائبه‌ای پیش نیاید اما در نگاهی فرهنگی و از زاویه نقدی فرهنگی این‌ها نباید معیار باشد و نگاه کارشناسی در هر بخشی باید تعیین‌کننده باشد. البته این از نگاه منفی همه ما سرچشمه می‌گیرد و من هم به شما حق می‌دهم اما نباید اینطور نگاه کنیم و اجازه دهیم نگاه کارشناسی وجود داشته باشد.»

یادکرد دبیر جشنواره از دو کارگردان از دست رفته

حسین مسافرآستانه در انتهای این نشست خبری با یادی از دو‌ کارگردان از دست رفته که اثرشان در این جشنواره حضور دارد، «ساشا کشوادی» که نمایش «اتاق» و «علی سلیمانی» که نمایش «خاموشان» او به صحنه می‌روند، خواستار قرائت فاتحه‌ای برای شادی روح این دو هنرمند فقید شد.