اجرای اپرا توسط یک ربات آواز خوان ژاپنی

به گزارش ایران تئاتر نمایشگاه دبی اکسپو ۲۰۲۰ همچنان در حال برگزاری است و تا فروردین ماه سال آینده ادامه خواهد داشت. یکی از برنامه‌های این نمایشگاه اجرای اپرا در سالن روباز جوبیلی (مرکز گردهمایی مختص به این رویداد) بود که روز چهارشنبه دوم ماه مارس امسال (مصادف با یازدهم اسفند ماه) برگزار شد. تفاوت این برنامه نمایشی با سایر برنامه‌های مشابه در این بود که به جای انسان توسط یک ربات هوشمند اجرا می‌شد.

هنرمند اصلی این رویداد نمایشی موزیکال که چندین ترانه را با همراهی ارکستر سمفونیک ملی کشور امارات متحده عربی برای حضار اجرا کرد آلتر ۳ (Alter 3) نام داشت. آلتر ۳ در عمل یک ربات هوشمند انسان‌نما با شکل و شمایل یک مرد است که توسط پژوهشگران دانشگاه اوزاکا و دانشگاه توکیو ژاپن با همکاری شرکت ژاپنی میکسی (Mixi) ساخته شده است. هدف اصلی از ساخت این ربات هنرمند بررسی نوع تعامل آن با انسان‌ها عنوان شده و این ربات آواز خوان در سال‌های اخیر چندین برنامه نمایشی موزیکال را در شهرهای مختلف جهان مانند توکیو و پاریس اجرا کرده است.

شکل ظاهری ربات آلتر ۳ با الهام از شخصیت اصلی و رباتی فیلم سینمایی پلیس آهنی (RoboCop) طراحی شده است. این ربات هوشمند از یک صورت پلاستیکی بهره می‌برد که قادر است کنش‌ها و واکنش‌های چهره او را برای دیگران به نمایش بگذارد. فعل و انفعالات چهره این ربات آواز خان انسان‌نما بر طبق اظهارات سازندگان آن به بیش از ۳۰۰ مورد می‌رسد و احساسات مختلف انسانی را بازتاب می‌دهد. با این حال در طراحی دست و پا و بدن این ربات هنرمند سعی شده است بیش از خصوصیات انسانی بر ویژگی‌های مکانیکی تاکید شود. به همین دلیل بازوان فلزی و سیم‌های متعددی که حکم رگ‌های این ربات هوشمند را دارند با پوشش پلاستیکی پوست مانند یا پوشش پارچه‌ای شبیه به لباس پوشانده نشده است.

برگزاری اپرای آینه در دبی اکسپو 2020

برنامه اجرا شده در دبی اکسپو 2020 اپرای «آینه» نام داشت و دنباله‌ای بر مجموعه اپراهای اجرا شده در توکیو و پاریس به شمار می‌رفت. نسخه پیشین این مجموعه موزیکال، اپرای «زیبای ترسناک» بود که سال گذشته در ژاپن اجرا شد. اپرای آینه با تلاش و برنامه‌ریزی غرفه ژاپن در نمایشگاه دبی 2020 به روی صحنه رفت.

کیچیرو شیبویا به عنوان یکی از طراحان اصلی ربات آلتر ۳ و کسی که در طراحی و اجرای مجموعه نمایش‌های اجرا شده با هنرنمایی این ربات آواز خوان در سطح جهان نقش اساسی ایفا کرده است، در اپرای آینه دبی اکسپو 2020 نیز حاضر بود و در این اپرا نوازندگی پیانو را بر عهده داشت. او پیش از اجرای برنامه در کشور امارات متحده عربی گفته بود کنجکاو است بداند که افراد حاضر در نمایشگاه دبی 2020 چه واکنشی به اپرای آینه نشان می‌دهند.

توانایی‌های ربات هوشمند ژاپنی

اپرای آینه در دبی اکسپو 2020 واکنش‌های مثبت و بازخوردهای مناسبی دریافت کرد که کیچیرو شیبویا پس از مشاهده آنها اعلام نمود که از دیدن واکنش مردم به این برنامه موزیکال دلگرم شده است. شیبویا در مورد چگونگی آواز خواندن ربات هوشمند آلتر ۳ به این نکته اشاره کرد که اپرای آینه با همراهی صدای پیانو و هم‌نوایی آوازی که سرود راهبان بودایی ژاپن در ۱۲۰۰ سال قبل را تداعی می‌کرد، همراه بود و در عمل تلفیقی از سنت و مدرنیته و ائتلاف بین انسان و ماشین به شمار می‌رفت.

بر طبق گفته او ربات هوشمند آلتر ۳ نوای پیانو و راهبان بودایی را به ذهن می‌سپارد و بر اساس تلفیق آن با ملودی ابداعی خود، سرود هماهنگ با آن را سر می‌دهد. در واقع این ربات از توان بداهه‌پردازی برخوردار است و توانایی‌های او تنها به خواندن اشعار خلق شده توسط هوش مصنوعی او محدود نمی‌شود. با این حال کیچیرو شیبویا به پرسش خبرنگاران در مورد اینکه صدای ربات هنرمند آلتر ۳ به طور کامل توسط هوش مصنوعی او تولید شده است یا بر اساس نمونه‌های اصوات انسانی از پیش ضبط شده تولید می‌شود، پاسخ دقیق و روشنی نداد و به شوخی گفت که این موضوع جزو اسرار است.

در مجموع حضور ربات آواز خوان آلتر ۳ در اپرای آینه و هنرنمایی او در نمایشگاه دبی اکسپو 2020 می تواند نوید دهنده حضور ربات‌های هوشمند و انسان‌نمای پیشرفته‌تر بر صحنه تئاتر در سال‌های آینده باشد. حتی شاید روزی فرا برسد که این ربات‌های مکانیکی جای هنرمندان زن و مرد را در صحنه تئاتر بگیرند و عرصه را بر انسان‌ها تنگ کنند.

گفتنی است که نمایشگاه دبی 2020 یا دبی اکسپو 2020 ابتدا قرار بود در ماه اکتبر سال 2020 میلادی در کشور امارات متحده عربی برگزار شود، اما به دلیل شیوع ویروس کرونا برگزاری آن به تعویق افتاد. این نمایشگاه ۱۸۱ روزه از ۱ اکتبر سال 202۱ میلادی در جریان است و برگزاری آن تا ۳۱ ماه مارس سال 2022 میلادی (مصادف با ۱۱ فروردین ماه سال ۱۴0۱ خورشیدی) ادامه خواهد داشت.