هنر مناسبتی یا موزه ای بسیار خطرناک تر از هجوم دشمن است

همزمان با فرا رسیدن هفته هنر انقلاب اسلامی محوطه مجموعه تئاتر شهر تا پایان روز سه شنبه بیست و سوم فروردین ماه میزبان اجرای چند نمایش خیابانی، مجالس پرده‌خوانی و مجالس نقالی با حضور هنرمندان شناخته‌شده این حوزه‌ها خواهد بود.

این ویژه‌برنامه‌ها هر روز ساعت 16 تا 18:30 توسط اداره کل هنر‌های نمایشی با همکاری مجموعه تئاتر شهر، شهرداری منطقه 11 تهران، انجمن هنر‌های نمایشی ایران و دفتر تئاتر خیابانی اداره کل هنر‌های نمایشی میزبان شهروندان تهرانی در محوطه مجموعه تئاتر شهر است و مرشد ابولفضل ورمزیار نقالی خود را همه روزه اجرا می کند . با او پیرامون اهمیت بازخوانی تاریخ انقلاب و کارکردهای هنرنمایش گفت و گو کرده ایم. 

 

اهمیت بازخوانی تاریخ و وقایع انقلاب اسلامی در چیست؟

نخستین سخن چون گشایش کنیم / جهان‌آفرین را ستایش کنیم

بی‌شک انقلاب اسلامی از حرکت‌های اجتماعی بوده که بیشترین تاثیر را بر هنر و دیگر شاخه های زندگی مردم ما داشته است . خیلی وقت ها در خیلی از جامعه‌ های انقلابی حتی معاصر می بینیم که در تمام آهاد اجتماعی انقلاب تاثیر نمی گذارد روی برخی ها تأثیر می گذارد و روی برخی دیگر تاثیر نمی گذارد اما در ایران در هنر بیشترین تاثیر را داشته است مثلا در نقاشی ، شعر  ، ادبیات ، نمایش و نمایش های آیینی سنتی.

به همین دلیل هر آنچه که در وقایع روزهای  انقلاب رخ می دهد در هنرانقلاب هم رخ میدهد هرکجا که پیروزی شکوهمندی در انقلاب می شود در آثار هنرمندان هم خودش را جلوه می دهد مثلاً در شهادت سردار سلیمانی ما دیدیم که هنرمندان با استفاده از موضوع سردار سلیمانی آثار جدیدی را خلق کردند .

 انقلاب توانست بیشترین و موثرترین تاثیر دوسویه را بین هنر و حرکت‌های اجتماعی که انقلاب است از همدیگر تاثیر می گیرند و تاثیر می گذارند و دو سویه است هم هنرمند تاثیر می گیرد و هم تاثیر میگذارد.

 

نقش هنرهای نمایشی در تبیین وقایع و گلوگاه های انقلاب اسلامی چگونه است؟

 نقالی فقط بیان گذشته نیست نقال باید در درجه اول نقاد باشد ، نقالی فقط یک هنر سرگرمی سازی نیست ، یکی از خاصیت های نقالی که در زمان قدیم هم بسیار کاربرد داشته است طرح ضرب المثل ها بوده است یکی دیگر از کارهای نقالان در داستان‌ها ، بزنگاه ها ، گریزگاه ها و پندیات و... در این نقاط به ضرب المثل ها می‌پرداختند یا تاثیر از مسائل روز می‌گرفتند مثلاً در دوران رضاشاه نقالی به شدت دوران سخت و در محدودیت بوده است.

یا در مشروطیت چه در نسخه های تعزیه و چه در نقل هایی که بعضی از نقال ها در مسائل اجتماعی اثر می‌گرفتند در نقل هایشان هم اثر میکرد بخصوص در (تبریز) . آنگونه که مثلا نمی‌گفتند مشروطیت بد است بلکه داستانی را می‌گفتند که در ذهن شاهد مثال داشت.یا ، در شاهنامه نوذر در جایی است که با قیام مردمی سرنگون میشود یعنی سام بعد از اینکه مملکت را از دست تورانیان میگیرد نوذر پادشاه می‌شود و بسیار بی‌کفایتی می‌کند که مردم بر علیه آن انقلاب می کنند این دقیقا چیزی است که در مشروطه رخ داد.

دکتر ممنون در تاریخ تئاتر اصفهان به بعضی از این نقال ها اشاره میکند برفرض مثال ضحاک از سرزمین نیزه داران آمده است ،  و علیه ستم جمشید بلند شده است  در آن جایی که جمشید ادعای خدایی و ادعای دیکتاتوری میکند.

 

چنین گفت با سالخورده مهان          که جز خویشتن را ندانم جهان

هنر در جهان از من آمد پدید          چو من نامور تخت شاهی ندید

جهان را به خوبی من آراستم         چنان گشت گیتی که من خواستم

 

در مقابل ادعاهای جمشید ، مردم به سوی ضحاک می‌روند و ناگهان ضحاک تبدیل به یک دیکتاتور می شود (ضحاک یک انقلابی بود که تبدیل به دیکتاتور شده )  دقیقاً  ضحاک آینه رضاشاه در این داستان است ، یعنی رضاشاه کودتا می کند بعد می‌گوید من انقلاب کردم ، می گوید من ستم قاجار را انداختم و بعد خودش تبدیل به یک دیکتاتور می شود این ها داستان هایی است که نقال ها بر اساس تاثیر پذیری اجتماعی در داستان‌هایشان اثر می‌گذاشت . نقال نقاد است اگر نقالی نقادی نکند و از مسائل اجتماعی تاثیر نپذیرد و این تاثیر را در اثرش و یا در اجرایش آشکار نکند فقط یک سرگرمی ساز است و از نمره ۲۰ نمره ۵ میگیرد اما اگر از تاثیرات اجتماعی اثر بگیرد و هم در انتخاب داستان هایی که کم گفته شده است مانند متون اسکندرنامه یا نظامی و قسمت های کم گفته شده شاهنامه و... این ها را با مسائل روز اجتماعی پیوند بزند.  

آسیب ها و کم توجهی ها در هنر انقلاب چیست؟

 مسائل اقتصادی ، تحریم ها  ، کرونا  ، آدم ها و مسئولین نادان و مغرض و معاند نظام که هم آبروی حکومت ، آبروی اسلام و دین ، مال مردم و آبروی اهل بیت را برده اند .اما ما باید اصل را فراموش نکنیم به پای فرع و فقط حکومت حضرت حجت حکومت گل بی خار است و اینگونه برنامه ها و حرکت ها را برگزار کردن قطعا همه هنرمندان  و مخاطبین را  به هم نزدیک تر میکند.

 هیچ کس نمی خواهد که خون شهیدان هدر رود ، مردم نمی‌خواهند زحمت انقلابشان پایمال شود ،  نمی‌خواهند از انقلاب منحرف شوند.  هر آنچه را که میگویم اعتقاد و باورم است ما هیچ وقت نباید دچار شعارزدگی و خوشایند آمدن برای دیگران شویم.

 من افتخار می کنم که تا چیزی را باور نداشته باشم به زبان نیاورده ام و  نه آن را نقل کرده ام و نه شعار می دهم و همیشه در زندگی همین گونه زیستم .

اگر هنر ما مناسبتی یا موزه ای شود بسیار خطرناک تر از هجوم دشمن به آب و خاک این کشور است. 

موزه ای شدن به این معناست که  مناسبت ۲۲ بهمن و پیروزی انقلاب اسلامی فقط در زمان تقویمی خودش از موزه بیرون آید و بعد دوباره برگردد سر جایش  مناسبت‌های خاص بیایند و فوراً تمام شوند جنگ بیاید و تمام شود.

هر روز ما انقلاب است ، هر روز ما باید خاطرات خوب وبد جنگ باشد و ما باید با هنرمان از این ها پاسداری کنیم .

 

از ضربه ای که کرونا به هنر زد بگویید و نقش مردم چقدر مهم است در اجرای شما؟

کرونا ضربه‌ای که به جامعه تئاتری زد دو برابر به جامعه نقالی زد چون ما با مردم سر و کار داریم و با مردم در ارتباطیم نقالی همیشه با مردم است در حقیقت ما نقال ها با نفس مردم زندگی میکنیم نقالی هنری است کاملا دوسویه.

 تئاتر تنها هنری است که در لحظه آفرینش نیاز به مخاطب دارد نقالی هم به همین شکل است و در لحظه آفرینش نیاز به مخاطب دارند ،  لحظه آفرینش برای مردم ، از دل مردم ، با مردم  هنری ماندگار میشود. 

نیاز شنیدن به داستان از پیرمرد ۱۰۰ ساله تا کودک چند ماهه است . نقالی و داستان خواهد ماند در همه ملت‌ها در همه دنیا  با شکل های متفاوت.

 

از اجرای خود در هفته هنر انقلاب اسلامی بگویید...

تلاشم این است که در هفته پیش رو چند محور مختلف با مضمون و موضوعات جدید و کاربردی مثل داستان های قرانی با پرده ،  اسکندرنامه ، ضرب المثل های قدیمی و مرسوم که با موضوعات امروزه ما گره خورده است را نقالی کنم ،

داستان برآمدن ضحاک و فریدون ، جمشید و سقوط او ، داستان هایی از شاهنامه با توجه به موضوعات روز و آینه انقلابی گری که در سروده های حکیم ابوالقاسم فردوسی وجود دارد.