نمایشگاه کتاب، مفصلِ کوتاه

زهرا شایان‌فر:
ـ الو! B 27....
ـ الو!! 10 و 9 پشت C 25 ...
ـ الو؟! A 5 ، درب شمالی...
ـ الو!؟ کجایی!!؟
اگر دوستتان را گم کردید، دیگر دنبالش نگردید، اینجا نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است.
در جستجوی ناشران کتاب‌های هنری، به خصوص تئاتر و وضعیت نشر نمایشنامه، به نمایشگاه بین‌المللی کتاب آمده‌ایم. در کتابچه فهرست ناشران عمومی، اسامی ناشران آشنا را می‌یابیم و به سراغشان می‌رویم، گرچه تنها نظم ظاهری، چیدمان به ترتیب حروف الفباست که آن هم از بی‌نظمی رنج می‌برد. هر کدام از ناشران کتاب‌های تئاتری را باید در یک سالن جستجو کرد، سالن 5 ، سالن 7 ، سالن B 27، سالن 10-9 و...
نشر نمایش
نشر نمایش را در سالن 5 یافتیم. چند لحظه از دور به تماشا مشغول می‌شویم. افرادی می‌آیند و کتابی را ورق می‌زنند و می‌گذرند و مسئول غرفه دست در جیب حرکت دستهایشان را دنبال می‌کند. جلو می‌رویم و می‌پرسیم: کتاب جدید؟ نشر نمایش، که انتشارات مرکز هنرهای نمایشی است، برای شرکت در نمایشگاه هیچ کتاب جدیدی ندارد و تنها شش عنوان کتاب تجدید چاپ شده در فهرست کتاب‌های آن است. از میان این عناوین 4 عنوان نمایشنامه‌اند. پاسخ سوالمان در صدای بازدید کنندگان محو می‌شود.
نشر هرمس
نشر هرمس با چند غرفه متصل به هم، شلوغ و پر استقبال در ابتدای سالن جلب توجه می‌کند. مسئول غرفه می‌گوید:«ما فقط دو عنوان کتاب تئاتر داریم که مباحث علمی و نظری هستند. ما نمایشنامه چاپ نمی‌کنیم. ”رازی در میان نیست” پیتر بروک و”دنیای درام” مارتین اسلین را نشانمان می‌دهد و تنها دنیای درام به مرحله تجدید چاپ رسیده است.»
نشر نیلا
نشر نیلا، غرفه‌ای کوچک را به خود اختصاص داده است. حمید امجد و چرم‌شیر در کنار هم روی صندلی‌های درون غرفه نشسته‌اند و مسئول غرفه مدام از چپ به راست با صدای بازدید کنندگان حرکت می‌کند. گاه به گاه امجد از جای بلند می‌شود تا کتابی را برای خریدار در پاکت قرار دهد. نزدیک می‌رویم. سلام و خسته نباشید و… نشر نیلا، شش عنوان کتاب جدید در زمینه نمایشنامه دارد. سه عنوان کتاب به صورت نمایشنامه‌های کوتاه از محمد چرمشیر و سه عنوان نمایشنامه از حمید امجد با کتاب‌آرایی و طراحی روی جلد زیبا. در میان کتاب‌ها نام‌های”و ناگهان کبوتری” از محمد چرمشیر و ”نگین” نوشته حمید امجد به چشم می‌آید.
فرصت را غنیمت می‌شمریم تا گفت‌وگویی کوتاه داشته باشیم. امجد به دلیل بیماری از ما می‌خواهد که زمان دیگری را برای گفت‌وگو انتخاب کنیم.
به یاد سال‌های دانشگاه از محمد چرمشیر گله می‌کنیم که تلفن را جواب نمی‌دهید، تئاتر نمی‌آیید و پاسخ می‌شنویم: «زنگ بزنید، حتماً در منزل هستم ولی صحبت نمی‌کنم. هر وقت امجد جشنواره داشت به تئاتر می‌آیم.»
و ما به یاد خداحافظی امجد از تئاتر می‌افتیم و چیزی در قلبمان تاب می‌خورد و آهی می‌کشیم و چشم‌مان روی آن همه نمایشنامه و دست‌هایی که آنها را می‌جویند خشک می‌شود.
نشر تجربه
نشر تجربه، که با سری تجربه‌های کوتاه، در میان اهالی تئاتر به شهرت رسید، در کنجی از سالن 7 ، با انبوه نمایشنامه‌هایش چشم‌نوازی می‌کند. از ویژگی این نمایشنامه‌های کوتاه این است که هر کس به سوی این غرفه می‌آید، چند نمایشنامه را با خود می‌برد.
مسئول غرفه می‌گوید:«استقبال مردم از نمایشگاه خوب است ولی به نسبت سال گذشته فروش کم شده است. شاید در وهله اول به دلیل بالا رفتن قیمت‌ها باشد. مثلاً ما همین تجربه‌های کوتاه را سال گذشته با دویست تومان ارائه کردیم ولی امسال سیصد تومان. قیمت بقیه کتاب‌ها نیز تغییر داشته است.»
نشر تجربه دوازده عنوان کتاب جدید به نمایشگاه آورده است. 6 عنوان از سری تجربه‌های کوتاه و بقیه از سری ادبیات ملل و همه عناوین از نویسندگان خارجی می‌شماریم”ژان ژیروردو”، ”آگهی”، ”نمایشنامه‌های خوش‌آیند”، ”درباره تئاتر کمدیا دلارته“، ”اگوئوس”، ”جوش‌کار”،‌”شکارچی‌ها در برف”، ”سنگ”، ”اشتباه”، ”واگن سیاه” و”تاریخ“.
نشر ماکان
ماکان مهرپویا را بیرون غرفه ملاقات کردیم و او گله‌مند از جای غرفه‌اش می‌گوید:«همه می‌دانند که سالن 25 اصلاً شرایط مناسبی برای عرضه کتاب ندارد. فاصله غرفه‌ها زیاد است. بازدید کننده‌ای که از سمت راست عبور می‌کند به سختی برای دیدن غرفه‌های سمت چپ می‌رود. ولی متاسفانه امسال هم مانند سال گذشته، نشر ماکان را در همین سالن قرار داده‌اند.»
در حالی که به بازدیدکنندگان پاسخ می‌دهد از مشکلات می‌گوید:«امسال یک اتفاق بد دیگر افتاده است، برخی از غرفه‌ها کتاب‌ها و محصولات ناشران دیگر را عرضه می‌کنند. سازمان میراث فرهنگی که یک نشر دولتی است یکی از کتاب‌های انتشارات ماکان را در غرفه خودش عرضه کرده است. خواستیم تا مانع این کار شوند ولی تا لحظه فایده‌ای نداشته است.»
چهره ناامید و پریشانمان را می‌بیند و خوش‌بینانه ادامه می‌دهد:«ولی امسال با همه مشکلات پیش آمده، وضعیت نشر و عرضه کتاب خیلی بهتر از سال گذشته است.» نفسی به راحتی می‌کشیم.
ماکان، 8 عنوان کتاب چاپ اول دارد و 2 عنوان کتاب چاپ مجدد.”تراژدی ایرلندی”، ”جناب و مکافات”‌، ”درام تلویزیونی”،”تولید برنامه تلویزیونی”،”شب سپیده می‌زند”،”منظومه گفت‌وگو”،”کالی” و ”خنیاگران” و به سرعت برایمان می‌شمارد و خبر می‌دهد که”آژیر چهارگوش” و”صبر زرد” در مرحل چاپ دوم است.
در یک نگاه
نمایشگاه کتاب با وسعت و پراکندگی موضوع، شرایط ویژه‌ای را برای بازدید کنندگان و ناشران ایجاد کرده است. برای یافتن نشر مورد نظر، باید از سویی به سوی دیگر پیاده‌روی کنید و گاه در میان ازدحام و بی‌نظمی راهروهایی را که گم کرده‌اید دوباره جستجو کنید. بسیاری از ناشران مرتبط با موضوع مورد علاقه‌تان را به صورت تصادفی خواهید یافت به خصوص، ناشران مرتبط با نمایشنامه که در کل نمایشگاه پراکنده هستند. نیاز به یک سازمان‌دهی و تقسیم بندی موضوعی بیشتری از هر زمان دیگر احساس می‌شود. استقبال از کتاب‌های هنر و خاص بودن مخاطبان در شاخه‌هایی مانند تئاتر و سینما بر اهمیت این موضوع می‌افزاید.
در یک نگاه کلی همه ناشران از تقسیم‌بندی غرفه‌ها و سالن‌ها ناراضی هستند. سالن 5 بیشترین مخاطب و به ترتیب هر چه شماره سالن‌ها بالا می‌رود از ازدحام بازدیدکنندگان کاسته می‌شود. در سالن‌های 25 حداقل جمعیت وجود دارد و اغلب آنقدر خسته هستند که به سرعت عبور کرده و می‌گذرند.
اگر در شلوغی یک سالن گم شدید، مطمئن باشید در نزدیکی شما، غرفه‌ای با انواع کتاب‌های هنری وجود دارد که می‌‌توانید در احساس آشنایی آن پیدا شوید.