یک شغل پر دردسر در سینما و تئاتر

کارگردان کسی است که مرکزیت فکری – هنری و تکنیکی اثررا برعهده دارد. در واقع او معمار فیلم یا نمایش به شمار می آید پس باید تعیین‌ کننده ومسئول جنبه های خلاقانه اثرهنری اش باشد. از لحاظ اجرایی و مدیریت نیز، گروه تولید را رهبری می‌کند. انتخاب عوامل فنی و هنری نیزبرعهده اوست.
کارگردان باید به اصول و قواعد تمامی مراحل تولید مسلط باشد تا به خوبی بتواند گروه را رهبری کند و به نتیجه‌ی مطلوب برساند.این قواعد هنری بر خلاف اصول علوم طبیعی چندان ثابت و غیرقابل تغییر نیستند بلکه حاصل تجربیات کارگردانان پیشین بوده و بر اساس نوع نگرش و سبک هنری کارگردان ها، متغیراست.
دانستن  کلیات و جزئیات سینما ویا تئاتراز وظایف اصلی کارگردان است. مانند آشنایی با فیلمنامه نویسی،  شخصیت پردازی،  آشنایی با انواع دوربین ها  و لنزهای مختلف،  آشنایی با نورپردازی،  طراحی صحنه،  تدوین و… 
درادامه به تشریح کامل ویژگی ها، تفاوت ها ومهارت های کارگردانی دردو حوزه تئاترو سینما  خواهیم پرداخت.

کارگردانی در سینما
کارگردان سینما بازیگران و عوامل تولید فیلم را هدایت می کند و دید کلی از فیلم را برای آنها ایجاد می کند. کارگردان ها باید بتوانند دیدگاه های خلاقانه متفاوت را در نظر بگیرند و نهایتا در محدوده بودجه فیلم کار کنند. کارگردانان سینما باید بتوانند تصمیمات خلاقانه ای برای تبدیل فیلمنامه به یک محصول سینمایی بگیرند. این شامل انتخاب بازیگر، نظارت بر تمرینات و هدایت اعمال بازیگران و عوامل تهیه ی فیلم است. آنها به بازیگران کمک می کنند تا نقش های طراحی شده در فیلمنامه را بازی کنند و درباره ی نحوه ی بازی آنها در فیلم تصمیم گیری کنند. 
کارگردان سینما فردی است که مسئولیت به تصویر کشیدن فیلمنامه ،توجه به باید و نبایدهای مورد نظر تهیه کننده، کشف استعدادهای بازیگری و سایرعناصر تولید یک فیلم را برعهده دارد. بدون کارگردانی با مهارت، حتی اگر فیلمنامه خوب نوشته شده باشد واز بازیگران حرفه ای هم برخوردار باشد باز هم نتیجه تولید یک اثر سینمایی نمی تواند موفق از آب درآید. کارگردانان سینما مسئول تمام تصمیمات خلاقانه تولید فیلم هستند، از مراحل ابتدایی تا ویرایش های نهایی. آنها فقط به تهیه کنندگان اجرایی پاسخ می دهند که آخرین حرف در همه عناصر تولید فیلم را می زنند. از آنجایی که برای رسیدن به مرحله  کارگردانی فیلم "تجربه " امری ضروری است، ممکن است این متخصصان از طریق نویسندگی ،بازیگری یا با کمک دستیاری کارگردانی که قبلا شناخته شده است، وارد این حرفه شوند.

کارگردانی در تئاتر
کارگردان در حوزه تئاتر باید بتواند به نحو احسن تولید تئاتر را نظارت و هماهنگی  کند.عملکرد وی درجهت نظارت بر کیفیت روند تولید تئاتر باید همراه با رهبری اعضای گروه باشد. بنابراین کارگردان تئاتر با یک تیم از افراد خلاق در زمینه های  پژوهش، صحنه سازی، طراحی صحنه و لباس،امور مرتبط با پشت صحنه، طراحی نور، بازیگری ، طراحی صدا و... باید هماهنگ باشد. اگر تئاتری که روی آن کار می کند ترجمه ی جدیدی از یک نمایشنامه باشد، ممکن است با یک نمایشنامه نویس یا مترجم همکاری کنند. 
خلاصه اینکه کارگردانان تئاتر، رهبر هستند. آنها بازیگران را هدایت می کنند، درباره ی شخصیت نمایشنامه ، سرعت اجرا ، جریان و ظرافت در اجرای نمایش نکات مود نیازرا مطرح می کنند. علاوه بر این، آنها با نورپردازها، صدابردارها، طراحان لباس، وسایل صحنه و طراحان صحنه، کار می کنند و به آنها در مورد نحوه ی اثرگذاری صوتی- تصویری در تئاتر، دستورالعمل هایی را ارائه می دهد. کارگردان های تئاتر به اصلاح نحوه اجرای بخش های مختلف نمایشنامه پرداخته وبا ارائه ی دستورالعمل های لازم به عوامل روی صحنه قبل از اجرای نمایشنامه،  آن قدرتمرین می کنند تا اطمینان حاصل کنند که هر چیزی برای اجرای نمایشنامه آماده است. هم چنین متن نمایشنامه را انطباق داده و بخش های خاصی از آن را ویرایش می کنند تا مطمئن شوند که نمایش به خوبی پیش می رود و مخاطب را درگیر خود می کند. برخی کارگردان های تئاتر نویسنده، طراح و بازیگر نیزهستند.

تفاوت کارگردانی درسینما و تئاتر 
کارگردانی تئاتر فرآیندی بسیار طولانی است. به عنوان یک کارگردان تئاتر، فرد باید زمان بسیاری برای توضیح متن نمایشنامه بگذارد .در حالی که در فرآیند تولید فیلم همه چیز روند سریع تری دارد، همه کارها باید با سرعت انجام شود و همه چیز باید طبق برنامه ی تعیین شده پیش برود. برخی از مهارت های این دونیز متفاوت است. 
 
مسئولیت ها
کارگردان های سینما علاوه بر کنترل تقریبا همه ی جوانب فیلم، نقش مهمی در جنبه های فنی ایفا می کنند. آنها متن فیلم را یک بار دوره می کنند تا اطمینان حاصل کنند که معنا دار است آنها به بازیگران کمک می کنند تا شخصیت داخل داستان را واقعاً درک کنند. کارگردان سینما انگیزه ی شخصیت داستان برای یک کار خاص یا داستان پشت آن را توضیح می دهند. یکی از اهداف یک کارگردان سینما این است که بازیگران را به سمتی بکشاند تا کار خود را به نحو احسن انجام دهند. همچنین آنها مسئول تصمیمات خلاقانه تولید هستند. آنها بازیگران را انتخاب می کنند، با آنها تمرین می کنند و عوامل تولید فیلم را هدایت می کنند. در طول تمرینات، آنها با بازیگران کار می کنند تا به آنها کمک کنند که شخصیت های فیلمنامه را دقیق تر به تصویر بکشند. کارگردان های سینما همچنین با فیلمبرداران و عوامل تولید فیلم کار می کنند تا مطمئن شوند که محصول نهایی با چشم انداز کلی مطابقت داشته باشد. کارگردان ها با طراحان صحنه، طراحان لباس، کارگردان های هنری کارمی کنند تا پروژه تولید فیلم را پیش ببرند. 
کارگردان سینما همچنین مسئولیت رسیدگی به اغلب امور مربوط به بودجه فیلم رانیز دارد. آنها باید فیلم را در بودجه ی تعیین شده پیش ببرند. 
انگیزه دادن به بازیگران برای اجرای بهتر بازی،خواندن فیلمنامه و کار کردن روی، 
حضور در جلسات تعیین نقش و انتخاب بازیگر،تفسیر و نوشتن و درک داستان و سبک روایت آن،نظارت بر تمرین بازیگران،هماهنگ کردن عوامل تولید فیلم از قبیل فیلمبرداری، طراحان لباس، آهنگسازان و... جهت اطمینان حاصل از اجرای درست،تعیین نقش بازیگر و ترتیب نورپردازی،کمک به بازاریابی و تبلیغات فیلم و...  ازجمله مسئولیت های کارگردانی درسینمابه شمارمی آید.

 اما کارگردان های تئاتر مسئول تفسیر عملی و خلاقانه یک نمایشنامه دراماتیک هستند.آنها با تیم های خلاق تولید، هنرمندان و تهیه کننده به طور نزدیک کار می کنند تا نمایشی ارائه دهند که مخاطب را درگیر کند. بنابراین به عنوان یک کارگردان تئاتر، باید بتوانند به طور موثر با رشته های مختلف و با دیدگاه هنری هماهنگ باشند. کارگردانان تئاتر، برای انتخاب بازیگران، تست بازیگری برگزار می کنند. آنها با عوامل فنی تیم همکاری می کنند که ممکن است شامل طراحان نور، صدا، صحنه و لباس باشند. 
در شرایطی که نمایشنامه ای - مانند نمایشنامه های شکسپیر- چندین باراجرا شده باشد کارگردان تئاتر باید راهی برای اجرای خلاقانه از نمایشنامه را پیدا کند تا حاصل کاراوبرای مخاطب تکراری به چشم نیاید. کارگردان های تئاتر تنها اجرای نمایشنامه را هدایت نمی کنند و با تمامی عوامل دخیل در اجرا همکاری می کنند.مثلا اگر مشکلی حین اجرای نقش برای بازیگران پیش آید، کارگردان باید آن را به خوبی مدیریت  کند تا در روند اجرا خللی وارد نشود ، به ویژه در مواجه با بازیگرانی که اولین حضور خود را روی صحنه تجربه می کنند. 

همان طور که اشاره شد به عنوان یک کارگردان تئاتر، مسئول جنبه های خلاق تولید تئاتر خواهند بود. بایدآن قدر با بازیگران تمرین  کنند تا مطمئن شوند که احساس درستی در اجرا ی خود دارند.کارگردان محل قرارگیری و ژست گیری بازیگران رانیز کنترل می کند. برخی از کارگردان های تئاتر به عنوان مدیر یا تهیه کننده بسته به نوع ساختار و اندازه تئاتر، عمل می کنند. آنها همچنین می توانند در کنار یک مدیر اجرایی یا مدیر کل که تئاتر را رهبری می کند یا یک مدیر هنری که نمایشنامه ها را انتخاب می کند و برنامه ریزی را تعیین می کند، کار کنند. کارگردان تئاتر مسئول دیدگاه خلاقانه تولید تئاتر است. هدف آنها این است که بهترین بازی را از بازیگران بگیرند و داستان را با روشی جذاب روایت کنند. تئاتر یک فرآیند مشارکتی است و یک کارگردان تئاتر تیم را در کنار هم قرار می دهد. مسؤولیت های اصلی یک کارگردان تئاتر عبارتند از: تعیین نقش بازیگر،ارائه دیدگاه خلاقانه به بازیگر،
تمرین روخوانی نمایشنامه، تمرین صحنه آرایی نمایش باحضور بازیگران، ارائه ترتیب نمایش،توجه به مسائل فنی نمایش از قبیل انتخاب نور، تنظیم صدا، حرکت و... 
درمجموع کارگردان تئاتر مسئولیت نهایی هر جنبه ای از نمایش را بر عهده دارد، از جمله داشتن نگاه کلی به مشخصه های بازیگری و صحنه، موسیقی، طراحی صحنه، تدارکات صحنه، طراحی لباس، نور و صدا. تمام برنامه های طراحی تحت نظارت او ایجاد می شود، تمام بازیگران تحت هدایت اوهستند. هم چنین مسئولیت هایی دیگری دارد که عبارتند از: 
-    زمان کار بر روی یک نمایشنامه جدید از دانش تئاتر خود استفاده می کند تا با نمایشنامه نویس و شاید با آهنگساز همکاری کند تا نمایشنامه را شکل دهد.
-    تحلیل و تحقیق درباره ی نمایش نامه
-    تفسیر متن نمایش نامه از طریق به کارگیری بازیگران و طراحان، تعیین سبک، حالت خلقی، سرعت عمل اجرای بازیگران
-    برگزاری تست بازیگری و بازیگردانی نمایش نامه 
-    هماهنگی و نظارت بر مدیریت موسیقی
-    برنامه ریزی زمان بندی تمرین نمایش با کمک مدیر صحنه
-    تأیید وسایل صحنه، نور، صدا، لباس و سبک های مو و گریم.

مهارت های مورد نیاز 
کارگردانان سینما طی همکاری نزدیک با تهیه کننده و فیلمنامه نویس ، ایده های ناب را به فیلم تبدیل می کنند. آنها مقدمات یک روز فیلمبرداری موفقیت آمیزرا فراهم می سازند. فعالان این حرفه باید چشم انداز واضح و روشنی ازروند تولید یک پروژه سینمایی داشته باشند. تهیه برنامه منظم برای فیلمبرداری وهماهنگی آن با بقیه ی اعضای گروه تولید ازمهارت های مهم کارگردان سینما است. دیگرمهارت های مورد نیاز یک کارگردان سینما عبارتند از:
-  توانایی مفهوم سازی ایده ها 
-  توانایی ارائه ی مفهوم شفافی برای تولید فیلم
-  توجه دقیق به جزئیات
- رویکرد روش شناختی به کل فرآیند تولید فیلم
 - مهارت های ارتباطی ، نوشتاری و کلامی 
- توانایی رهبری و انگیزه دهی به عوامل تولید فیلم و بازیگران
 - داشتن ایده های ناب هنگام کار با نویسندگان، بازیگران و عوامل تولید یک فیلم 

همچنین کارگردان سینما باید دارای مهارت های زیرنیز باشند:
سازمان دهی و مدیریت تیم تولید برای رسیدن به بهترین محصول یعنی فیلم سینمایی،
مجهز بودن به مهارت های ارتباطی برای داشتن یک ارتباط قاطعانه و متقاعد کننده،
داشتن اطلاعات به روزفنی از بخش هایی چون نور پردازی تصویربرداری و...حتی تدوین ،داشتن دیدگاه و تصورات خلاق جهت همکاری با یک گروه تولیدی خلاق، 
داشتن بلوغ عاطفی که زمینه سازاتخاذ تصمیمات معقولانه است،داشتن قدرت رهبری و مدیریت ، قاطعیت در تصمیم گیری،قدرت مشاهده ، تفکر انتقادی، دیدهنری خلاقانه و...

بیشتر افراد بر این باورند که تمام کاری که کارگردان تئاتر در صحنه ی تئاتر انجام می دهد، حرکت و هدایت بازیگران روی صحنه ی تئاتر است. ولی کارگردانی تئاتر چیزی فراتر از این است. به عنوان یک کارگردان تئاتر فرد باید دارای مهارت های بسیاری باشد،از جمله درک کامل انواع تئاتر، آگاهی از مخاطبان، منابع و سرمایه گذاران ،خلاقیت و توانایی بیان نظرات خود به صورت شفاهی و کتبی،قدرت انتقاد پذیری،مهارت های مذاکره ، خود انگیزشی و توانایی انگیزه دادن والهام بخشی به دیگران، توانایی کار تیمی، مدیریت زمان،آگاهی و فهم مسائل فنی،توانایی ارائه ی ایده های مبتکرانه و حل مشکلات به صورت خلاقانه و عملی،مهارت های سازمانی و تحقیقاتی،تعهد واشتیاق به کار، خوب گوش دادن و خواندن و...