گفت‌وگو با کارشناس تئاتر کودک و نوجوان و عروسک‌ساز ساروی
حسین باغبان: کشورهای غربی از داستان‌های کهن ما وام گرفته‌اند
حسین باغبانی مازندرانی، نویسنده، کارگردان و کارشناس تئاتر کودک و نوجوان اهل ساری بر این باور است که گنجینه ادبیات کهن ما در ژانر کودک بسیار غنی است و کشورهای غربی هم از داستان‌های کهن ما وام گرفته‌اند، قصه‌هایی که در رأس آن قصه‌های کلیله‌ودمنه جایگاهی خاصی دارند؛ اما متأسفانه هنرمندان هنرهای نمایشی در بخش کودک استفاده درستی از این داستان‌های کهن نمی‌کنند.
محمدجواد رحمانی: حسین باغبان مازندرانی، مدرس، نویسنده و کارگردان تئاتر کودک و نوجوان است. او که در عرصه‌های عروسک‌سازی و طراحی صحنه هم صاحب تجربه است، فعالیت‌های بسیاری در مدارس، جشنواره‌های آموزش‌وپرورش داشته و برگزیده بسیاری از جشنواره‌های تئاتر استانی، منطقه‌ای، کشوری و بین‌المللی بوده است. دغدغه همیشگی او تئاتر کودک بوده و آثار زیادی را در این ژانر در شهرهای مختلف استان مازندران روی صحنه برده است. با او در مورد تجربه‌ها و تعاملش با مخاطبان تئاتر در مازندران و به طور کل وضعیت تئاتر کودک و نوجوان به گفت‌وگو نشستیم.
سالن‌ها و فضاهای اجرای تئاتر کودک و نوجوان در ساری و به طور کل استان مازندران را از نظر کیفیت و فنی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به علت نبودن سالن‌های استاندارد نمایش در سال‌های پس از انقلاب، تئاترها یا در سینما یا در سالن‌هایی بی کیفیت اجرا می‌شد. از سال ۱۳۷۸ اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران سالن سلمان هراتی را راه‌اندازی کرد، اما این سالن به لحاظ تخصصی هیچ کارکردی برای بعضی از ژانرهای هنری نداشت. طراحی سالن برای سخنرانی و همایش‌های کوچک انجام شده بود و همچنان اصلاحات جدیدی صورت نگرفت؛ اما در سال ۱۳۹۶ به همت آقای محمد فضلی، قسمتی از مجتمع را به‌عنوان بزرگ‌ترین بلک باکس در مازندران احداث شد؛ اما همچنان سالن تخصصی و فنی با تجهیزات استاندارد ویژه اجرای نمایش در ساری و استان مازندران وجود ندارد.
تولید آثار نمایشی در ژانر کودک و نوجوان چه مشکلات و سختی‌هایی دارد؟
در اولین مرحله از تولید تئاتر کودک باید به نبود بودجه کافی اشاره کرد که مهم‌ترین بخش تولید آثار هنری را در برمی‌گیرد. از جمله مسائل دیگری که این هنر را تهدید می‌کند نداشتن امکانات، نبود تجهیزات فنی، نداشتن صلاحیت کافی کسانی که درباره نمایشنامه‌های کودک و نوجوان نظر می‌دهند، است. تمام این مسائل قابل تحمل است ولی نبود بودجه کافی آزاردهنده‌ترین و بازدارنده‌ترین بخش این ژانر است. نکته بعد که به نظرم دارای اهمیت است، نداشتن نگاه تخصصی به ژانر کودک و نوجوان از سوی متولیان و تصمیم‌سازان تئاتر استان مازندران است.
برای کشف و پرورش استعدادهای جدید در حوزه کودکان و نوجوان چه پیشنهادهایی دارید؟
باید کارگاه‌های ساخت عروسک، طراحی صحنه، انتخاب و درک موسیقی مناسب کودک و نوجوان، متن خوب برای اجرا و از همه مهم‌تر، کلاس‌های آموزش بازیگری در ژانر کودک و نوجوان ایجاد شود. متأسفانه در میان بعضی از هنرمندان مازندران نگاه به کار کودک بسیار سطحی و خنثی است و به هیچ‌وجه این ژانر را جدی نمی‌گیرند. به همین جهت سهم استان مازندران برای شرکت در جشنواره‌های کشوری و بین‌المللی در ژانر کودک و نوجوان بسیار ناچیز است.
آیا در ژانر کودک و نوجوان نمایشنامه‌هایی که قابلیت اجرا داشته باشد به میزان مناسب موجود است؟ و چه فاکتورهایی باید در نمایشنامه‌نویسی کودک و نوجوان موردتوجه قرار بگیرد؟
کشور ما دارای فرهنگ قصه‌نویسی‌ای بسیار غنی در ژانر کودک است که می‌تواند دستمایه نگارش نمایشنامه باشد. قصه‌های بی‌شماری که اشاره به تک‌تک آن‌ها در این مقال نمی‌گنجد. حتی کشورهای غربی از داستان‌های کهن ما گرفته‌اند مثل قصه «ماه‌پیشونی» که نمونه هالیوودی آن «سیندرلا» است یا «چوپان دروغ‌گو» که اساس داستان «پینوکیو» را تشکیل می‌دهد و البته در رأس این قصه‌ها کلیله‌ودمنه قرار دارد که جایگاه خاصی دارد؛ اما متأسفانه هنرمندان مازندران و حتی هنرمندان سایر استان‌ها در بخش کودک استفاده درستی از این داستان‌های کهن نمی‌کنند. در مورد مؤلفه‌هایی هم که باید در نمایشنامه‌نویسی کودک و نوجوان موردتوجه قرار بگیرد باید به مواردی چون پرهیز از یکنواختی، حرکت به‌سوی ناشناخته‌ها، ایجاد تعلیق و انتظار مناسب با تحمل کودک، پرهیز از موعظه و نصیحت، پرهیز از نمایش خشونت، موفقیت قهرمان با غلبه بر مشکلات، ایجاد فضای فانتزی و فراتر رفتن از واقعیت و استفاده از زبان طنز.
